ذبذب (ریشه)
ریشه «ذبذب» (D̠BD̠B)؛ پرواز کردن، تحرک داشتن (مانند ذُباب: مگس). این ریشه تنها 1 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
تذبذب بمعنى حركت است در مجمع فرموده: «ذَبْذَبْتُهُ فَتَذَبْذَبَ» يعنى او را حركت دادم و حركت كرد، و آن مانند حركت دادن شيىء آويزان است خدا فرموده: «مُذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ لا إِلى هؤُلاءِ» نساء: 143 آيه در وصف منافقين است كه نه از مؤمنان بودند و نه از كفّار بلكه هم باين سو و هم بآن سو ميرفتند يعنى ميان كفر و ايمان مردّداند نه حقيقة بسوى مؤمنان و از آنهااند و نه واقعا بسوى كفّار و در رديف آنها هستند (قاموس قرآن، ج3، ص4).
ساخت‌های صرفی در قرآن
مُذَبذَب (اسم مفعول رباعی): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | مُذَبذَب | مُذَبذَب | مُذَبذَب | تذبذب بمعنى حركت است | قاموس قرآن، ج3، ص: 3 | |
| آفروآسیایی | *ǯub-/*ǯawab- | ذب | flow, pour | جریان، ریختن | ||
| آفروآسیایی | *ǯa(m)bib- | ذبب | fly (n.) | پرواز | ||
| آفروآسیایی | *ǯa(m)b- | ذب | fly (n.) | پرواز | ||
| سامی | *d_VwVb- | ذوب | 'flow' 1, 'pour' 2, 'melt' 3, 'dissolve, ooze' 4, 'river', 'stream, torrent' 5 | "جریان" 1، "ریختن" 2، "ذوب" 3، "حل شدن، تراوش" 4، "رودخانه"، "جریان، سیل" 5 | ||
| سامی | *d_VbVb- | ذبب | 'fly' (n.) | "پرواز" | ||
| سامی | *d_Vb(V)b- | ذبب | fly | پرواز | ||
| اکدی | zâbu 1 (rare), 4, Zābu | زَبُ | 'the river | رودخانه | Zab' HAL 266 (otherwise <*zwb, cf. 1585) | |
| اکدی | zumbu (zubbu, zunbu) | زُمبُ (زُببُ\ زُنبُ) | 'fly' OB on | "پرواز" | [CAD z 154], [AHw. 1535-6]. // Common in literary and lexical texts. The earliest attestations are in Atrah̊asīs, e.g. III 44 (kīma zubbī īwû lillidū | |
| ابلایی | za-ba-bù-um = NINza-bux(NI) | زَ-بَ-بُ-ُم | [MEE IV 368] ('fly' according to [Civil Ebla 85]). | |||
| اگاریتی | mdb 5 | مدب 5 | ||||
| عبری | zwb 2 | زوب | (otherwise <*zwb, cf. 1585) | |||
| عبری | zǝbūb | زبُب | 'flies' | "مگس ها، حشرات پرنده" | [KB 261], pB. [Ja. 378]. // In Is 7.18 (yiŝrōḳ YHWH lazzǝbūb ʔăšär biḳṣē yǝʔōrē miṣrayim YHWH will whistle at the fly which is on the extremity of the streams of Egypt) and Qoh 10.11 (zǝbūbē māwät | |
| آرامی | dībābā | دِبَبَ | 'fly' | 'پرواز' | [Ja. 294], [Levy WTM I 371], | |
| آرامی یهودی | dwb 1 | دوب | ||||
| سریانی | dwb 1 | دوب | ||||
| سریانی | dabbābā, debbābā | دَببَبَ\ دِببَبَ | 'musca', dabbābītā 'oestrus' | پرواز | [Brock. 138], | |
| مندایی | dwb 1 | دوب | ||||
| گعز | zǝnb | زنب | 'fly' | 'پرواز' | [LGz. 640]. | |
| مهری | d_eyōb 3 | ذِیُب | ||||
| مهری | d_ǝbbēt | ذببِت | 'fly' | 'پرواز' | [JM 79]. | |
| جبالی | d_ɛ̄b 3 | ذِب | ||||
| جبالی | d_ǝbbɔ́t id. | ذببَت | [JJ 45]. | |||
| حرصوصی | d_eyōb 3 | ذِیُب | ||||
| حرصوصی | d_ebbēt id. | ذِببِت | [JH 27]. | |||
| سقطری | ʔedbíboh id. | ءِدبِبُه | [LS 121]. | |||
| عربی | d_wb | ذوب | ||||
| عربی | d_ubāb- | ذُبَاب- | 'mouche; abeille' | پرواز؛ زنبور عسل | [BK 1 762], [Fr. II 79], | |
نیز نک: ذبب (ریشه)