ذبب (ریشه)
ریشه «ذبب» (D̠BB)؛ مگس. این واژه 2 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
ذباب: مگس. به پشه و زنبور عسل و بمطلق زنبور نيز اطلاق ميشود (اقرب).
«يا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ» حج: 73. آيه خطاب بعموم مردم و نظر بمشركين است، و بتها، قدرت آفريدن حتى يك مگس را كه از نظر مردم اضعف موجودات است ندارند و اگر مگس روى آنها به نشيند و چيزى از آنها بخورد قدرت باز گرفتن آنرا ندارند (قاموس قرآن، ج3، ص3).
ساخت‌های صرفی در قرآن
ذُباب (اسم): 2 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | ذُباب | ذُباب | ذُباب | ذباب: مگس | قاموس قرآن، ج3، ص: 2 | |
| آفروآسیایی | *ǯa(m)bib- | ذبب | fly (n.) | پرواز | ||
| آفروآسیایی | *ǯa(m)b- | ذب | fly (n.) | پرواز | ||
| سامی | *d_VbVb- | ذبب | 'fly' (n.) | پرواز" | ||
| سامی | *d_Vb(V)b- | ذبب | fly | پرواز | ||
| اکدی | zumbu (zubbu, zunbu) | زُمبُ (زُببُ\ زُنبُ) | 'fly' OB on | "پرواز" | [CAD z 154], [AHw. 1535-6]. // Common in literary and lexical texts. The earliest attestations are in Atrah̊asīs, e.g. III 44 (kīma zubbī īwû lillidū | |
| ابلایی | za-ba-bù-um = NINza-bux(NI) | زَ-بَ-بُ-ُم = NINزَ-بُخ(NI) | [MEE IV 368] ('fly' according to [Civil Ebla 85]). | |||
| عبری | zǝbūb | زبُب | 'flies' | "مگس ها، حشرات پرنده" | [KB 261], pB. [Ja. 378]. // In Is 7.18 (yiŝrōḳ YHWH lazzǝbūb ʔăšär biḳṣē yǝʔōrē miṣrayim YHWH will whistle at the fly which is on the extremity of the streams of Egypt) and Qoh 10.11 (zǝbūbē māwät | |
| آرامی | dībābā | دِبَبَ | 'fly' | 'پرواز' | [Ja. 294], [Levy WTM I 371], | |
| سریانی | dabbābā, debbābā | دَببَبَ\ دِببَبَ | 'musca', dabbābītā 'oestrus' | پرواز | [Brock. 138], | |
| گعز | zǝnb | زنب | 'fly' | 'پرواز' | [LGz. 640]. | |
| مهری | d_ǝbbēt | ذببِت | 'fly' | 'پرواز' | [JM 79]. | |
| جبالی | d_ǝbbɔ́t id. | ذببَت | [JJ 45]. | |||
| حرصوصی | d_ebbēt id. | ذِببِت | [JH 27]. | |||
| سقطری | ʔedbíboh id. | ءِدبِبُه | [LS 121]. | |||
| عربی | d_ubāb- | ذُبَب- | 'mouche; abeille' | پرواز؛ زنبور عسل | [BK 1 762], [Fr. II 79], | |