صدق (ریشه)

ریشه «صدق» (ṢDQ)؛ راستی، درستی، حق، صدقه، مهریه. این ریشه در ساخت‌های گوناگونش، جمعا 155 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

صدق: بكسر و فتح (ص) راست گفتن. و بكسر (ص): راست مقابل دروغ (اقرب). «وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ‏ صِدْقٍ‏ وَ أَخْرِجْنِي مُخْرَجَ‏ صِدْقٍ‏» اسراء: 80. اين راستى در عمل است. «وَ الَّذِي جاءَ بِالصِّدْقِ‏ وَ صَدَّقَ‏ بِهِ» زمر: 33. مراد از صدق خبر راست است بعبارت ديگر: حق. و مراد از تصديق ايمان بآن ميباشد.

صَدَقَه: چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللّه ميدهد. «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ‏ صَدَقَةً ...» توبه: 103. درباره صدقه واجب است‏ «هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ‏» توبه: 104. ظاهرا اعم از واجب و نداب است.

صَدُقَة: بفتح (ص) و ضم (د) مهريه زن است جمع آن در قرآن صدقات آمده‏ «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَ‏ نِحْلَةً» نساء: 4. يعنى مهر زنان را در حاليكه عطيه‏اى است از جانب خدا، بدهيد (قاموس قرآن، ج4، ص119).

ساخت‌های صرفی در قرآن

صَدَقَ (فعل مجرد): 15 بار

صِدق (اسم): 14 بار

صادِق (اسم فاعل): 60 بار

اَصدَق (صفت تفضیل): 2 بار

صِدِّیق (صفت مشبهه): 6 بار

صَدَّقَ (فعل باب تفعیل): 10 بار

تَصدیق (مصدر باب تفعیل): 2 بار

مُصَدِّق (اسم فاعل باب تفعیل): 19 بار

صَدیق (صفت فعیل): 2 بار

صَدَقَة (اسم): 13 بار

صَدُقَة (اسم): 1 بار

تَصَدَّقَ (فعل باب تفعّل): 6 بار

مُتَصَدِّق (اسم فاعل، باب تفعّل): 5 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	صَدَقَ	صَدَقَ	صَدَقَ	صدق: بكسر و فتح (ص) راست گفتن		قاموس قرآن، ج‏4، ص: 116
آفروآسیایی
سامی	*ṣdḳ	صدق	to be just, true	عادل بودن، درست بودن
عربی جنوبی	Sab. ṣdḳ	صدق	'good'?	"خوب"؟

منابع

صدق (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2