صدق (ریشه)
ریشه «صدق» (ṢDQ)؛ راستی، درستی، حق، صدقه، مهریه. این ریشه در ساخت‌های گوناگونش، جمعا 155 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
صدق: بكسر و فتح (ص) راست گفتن. و بكسر (ص): راست مقابل دروغ (اقرب). «وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ» اسراء: 80. اين راستى در عمل است. «وَ الَّذِي جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ» زمر: 33. مراد از صدق خبر راست است بعبارت ديگر: حق. و مراد از تصديق ايمان بآن ميباشد.
صَدَقَه: چيزى است كه انسان از مال خود قربة الى اللّه ميدهد. «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ...» توبه: 103. درباره صدقه واجب است «هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ» توبه: 104. ظاهرا اعم از واجب و نداب است.
صَدُقَة: بفتح (ص) و ضم (د) مهريه زن است جمع آن در قرآن صدقات آمده «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَ نِحْلَةً» نساء: 4. يعنى مهر زنان را در حاليكه عطيهاى است از جانب خدا، بدهيد (قاموس قرآن، ج4، ص119).
ساخت‌های صرفی در قرآن
صَدَقَ (فعل مجرد): 15 بار
صِدق (اسم): 14 بار
صادِق (اسم فاعل): 60 بار
اَصدَق (صفت تفضیل): 2 بار
صِدِّیق (صفت مشبهه): 6 بار
صَدَّقَ (فعل باب تفعیل): 10 بار
تَصدیق (مصدر باب تفعیل): 2 بار
مُصَدِّق (اسم فاعل باب تفعیل): 19 بار
صَدیق (صفت فعیل): 2 بار
صَدَقَة (اسم): 13 بار
صَدُقَة (اسم): 1 بار
تَصَدَّقَ (فعل باب تفعّل): 6 بار
مُتَصَدِّق (اسم فاعل، باب تفعّل): 5 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | صَدَقَ | صَدَقَ | صَدَقَ | صدق: بكسر و فتح (ص) راست گفتن | قاموس قرآن، ج4، ص: 116 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ṣdḳ | صدق | to be just, true | عادل بودن، درست بودن | ||
| عربی جنوبی | Sab. ṣdḳ | صدق | 'good'? | "خوب"؟ | ||