صدع (ریشه)

ریشه «صدع» (ṢDˁ)؛ شکافتن، آشکار کردن، متفرق کردن. این ریشه 5 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

صدع: شكافتن. «صَدَعَهُ‏ صَدْعاً: شَقَّهُ» چنانكه در مجمع ذيل آيه 43 روم و در مفردات و صحاح گفته است. صديع بمعنى صبح است باعتبار شكافته شدن.

«فَاصْدَعْ‏ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ» حجر: 94. يعنى مأموريت خويش را آشكار كن و از مشركين اعراض نما. آشكار كردن چيزى نوعى شكافتن است در اقرب گويد «صَدَعَ‏ الْأَمْرَ: كَشَفَهُ».

«يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ‏» روم: 43. يعنى آنروز مردم متفرق و پراكنده ميشوند كه آن شكافته شدن اجتماع است‏

همچنين است‏ «لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ» حشر: 21. يعنى ميديدى كه كوه از ترس خدا خاشع و شكاف بر دارنده است (قاموس قرآن، ج4، ص115).

ساخت‌های صرفی در قرآن

صَدَعَ (فعل مجرد): 1 بار

صَدع (اسم): 1 بار

صَدَّعَ (فعل باب تفعیل): 1 بار

تَصَدَّعَ (فعل باب تفعّل): 1 بار

مُتَصَدِّع (اسم فاعل باب تفعّل): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	صَدَعَ	صَدَعَ	صَدَعَ	آشکار کردن- «فَاصْدَعْ‏ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ» حجر: 94		قاموس قرآن، ج‏4، ص: 115
آفروآسیایی	*c̣adaʕ-	صدع	cut, grind, pound	بریدن، آسیاب کردن، کوبیدن	0
سامی	*ṣVdaʕ-	صدع	'split'	'شکاف'	0
عربی	ṣdʕ	صدع		0

منابع

صدع (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2