خشع (ریشه)

ریشه «خشع» (H̬Šˁ)؛ ذلت، تواضع، پایین آمدن. این ریشه 17 بار در قرآن آمده است.

معنای لغوی

خشع: خشوع بمعنى تذلّل و تواضع است «خَشَعَ‏ لَهُ‏ خُشُوعاً: ذلّ و تطأمن فهو خاشع ...» (اقرب) راغب ميگويد: خشوع بمعنى ضراعة و تذلّل است و اكثر استعمال آن در جوارح است.

أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ‏ تَخْشَعَ‏ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ ... حديد: 16 آيا براى مؤمنان وقت آن نرسيده كه دلهايشان بياد خدا و آن حقى كه نازل شده خاشع و متواضع شود. در اين كريمه چنانكه مى‏بينيم خشوع در تواضع قلبى بكار رفته است.

وَ خَشَعَتِ‏ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ فَلا تَسْمَعُ إِلَّا هَمْساً طه: 108 صداها براى مذلّت در پيشگاه خدا، بيفتد و آرام ميشود و جز صداى حفيف نشنوى (قاموس قرآن، ج2، ص249).

ساخت‌های صرفی در قرآن

خَشَعَ (فعل مجرد): 2 بار

خُشوع (مصدر): 1 بار

خاشِع (اسم فاعل): 14 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	خَشَعَ	خَشَعَ	خَشَعَ	خشع: خشوع بمعنى تذلّل و تواضع است «خَشَعَ‏ لَهُ‏ خُشُوعاً:		قاموس قرآن، ج‏2، ص: 248
آفروآسیایی	*ḫaĉaʕ- (?)	خشع	be silent	ساکت بودن
سامی	*ḫVŝaʕ-	خشع	'be humble'1 , 'be calm' 2	«متواضع بودن» 1، «آرام بودن» 2
عبری	ḥšy 2	حشی
گعز	ḫŝʕ 2	خشع
عربی	ḫsʕ	خسع

منابع

خشع (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2