وصل (ریشه)
ریشه «وصل» (WṢL)؛ رسیدن، پیوستن، وصل شدن. این ریشه 12 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
وصل: وصول بمعنى رسيدن است گويند «وَصَلَ الىّ الخبر وُصُولًا» خبر بمن رسيد و آن در واقع متصل شدن چيزى بچيزى است فَما كانَ لِشُرَكائِهِمْ فَلا يَصِلُ إِلَى اللَّهِ وَ ما كانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلى شُرَكائِهِمْ ... انعام: 136. آنچه براى بتهايشان است بخدا نميرسد و در راه خدا صرف نميشود ولى آنچه براى خداست به بتها ميرسد. آيه راجع به بدعتهاى مشركان است.
وصل متصل كردن جمع كردن «وَصَلَ الشّىء» بالشّىء وَصْلًا و صِلَةً: جمعه». وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ رعد: 21. و كسانيكه خدا آنچه را به پيوستن آن فرمان داده پيوسته ميدارند و از خدايشان ميترسند.
وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ بقره: 27. و قطع ميكنند رشتهايرا كه خدا فرمان بپيوستن آن داده و در زمين فساد ميكنند. معنى هر دو آيه على الظاهر عامّ است و صله ارحام از مصاديق آن ميباشد.
إِلَّا الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلى قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ مِيثاقٌ نساء: 90. مراد از «يَصِلُونَ» وجود نسب است گويند: فلانى بفلانى متصل است يعنى ميان آنها نسبى يا مصاهرتى است. يعنى: مگر آنانكه در نسب بقومى ميرسند كه ميان شما و آنان پيمانى هست.
وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ قصص: 51. توصيل براى كثرت است يعنى: سخنان را پشت سر هم (و بعضى پيوسته ببعضى) بآنها رسانديم تا پند گيرند.
وصيلة: ما جَعَلَ اللَّهُ مِنْ بَحِيرَةٍ وَ لا سائِبَةٍ وَ لا وَصِيلَةٍ وَ لا حامٍ ... مائده: 103. وصيله مؤنّث وصيل بمعنى وصل كننده يا وصل شده است در جاهليّت اگر گوسفند بچّه ماده ميزائيد براى خود بر ميداشتند و اگر نر ميزائيد براى خدايان ذبح ميكردند و اگر در يكدفعه هم بچه نر و هم ماده ميزائيد ميگفتند ماده ببرادرش وصل شده ديگر بچه نر را براى خدايان ذبح نميكردند اينكار از بدعتهاى آنان بود كه قرآن مجيد منسوخ كرد على هذا وصيل در آيه بمعنى موصول است (قاموس قرآن، ج7، ص222-223).
ساخت‌های صرفی در قرآن
وَصَلَ (فعل مجرد): 10 بار
وَصَّلَ (فعل باب تفعیل): 1 بار
وَصیلَة (صفت فعیل): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | وَصَلَ | وَصَلَ | وَصَلَ | وصل: وصول بمعنى رسيدن است گويند «وَصَلَ الىّ الخبر وُصُولًا» خبر بمن رسيد و آن در واقع متصل شدن چيزى بچيزى است فَما كانَ لِشُرَكائِهِمْ فَلا يَصِلُ إِلَى اللَّهِ وَ ما كانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلى شُرَكائِهِمْ | قاموس قرآن، ج7، ص: 222 | |
| آفروآسیایی | *ʔVc̣al- | ءصل | rope; attach | طناب؛ بستن و ضمیمه کردن | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ʔ/wVṣVl- | ءصل | 'join' 1, 'attach' 2 | 'پیوستن' 1، 'پیوست' 2 | ||
| سامی | *waṣil- {} *wac̣il- | وصل | joint, articulation | مفصل | ||
| فنیقی | yṣlt | یصلت | 'joint (anat.)' | مفصل | [T 128] | |
| عبری | ʔṣl 2 | ءصل | ||||
| عبری | ʔaṣṣīl | ءَصصِل | 'joint, armpit' | "مفصل، زیر بغل" | [KB 81] | |
| آرامی یهودی | ʔṣyl | ءصیل | 'elbow' | 'آرنج' | [Sok 72] | |
| سریانی | yaṣṣīlā | یَصصِلَ | 'cubitus' | آرنج | [Brock 306] | |
| مندایی | yaṣila | یَصِلَ | 'elbow, articulatiоn' | "آرنج، مفصل بندی" | [DM 186] | |
| عربی | wṣl 1 | وصل | ||||
| عربی | wuṣl-, pl. ʔawṣāl- | وُصل-\ ءَوصَل- | 'articulation, jointure' | مفصل | [BK 2 1549]. | |