نهر (رود)
ریشه «نهر» (NHR)؛ نَهر، رود، آب جاری. این واژه 54 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
أَنْهَار: جمع نهر (بر وزن فلس و فرس) وزن دوّم افصح و مطابق قرآن مجيد است.
طبرسى و راغب آنرا رود معنى كردهاند نه آب جارى عبارت مجمع چنين است: «النَّهْرُ: المجرى الواسع من مجارى الماء» و راغب گويد: «النَّهَرُ مجرى الماء الفائض» در قاموس گويد «النَّهَرُ مجرى الماء». ولى در مصباح و اقرب الموارد آنرا آب جارى وسيع گفته و اطلاق آنرا بر رودخانه مجاز دانستهاند امّا قول اوّل با معناى اوّلى كه وسعت و اتساع است بهتر ميسازد.
قرآن كريم در معناى رود صريح است مثل وَ فَجَّرْنا خِلالَهُما نَهَراً كهف: 33. تفجير و شكافتن راجع برود است نه آب جارى ايضا وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهارُ بقره: 74. از بعضى سنگها رود شكافته شود. ايضا فَتُفَجِّرَ الْأَنْهارَ خِلالَها تَفْجِيراً اسراء: 91. على هذا اطلاق آن در آياتى نظير: جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ بقره: 25. بطور مجاز است زيرا آب جارى ميشود نه نهر.
نهر (بر وزن فلس) در قرآن مجيد نيامده است بلكه بر وزن فرس و جمع آن فقط انهار آمده است. در قرآن مجيد در صفت بهشت مكرّر آمده تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ظاهرا مراد از انهار فقط نهر آب نيست بلكه نهرهائى از آب تغيير ناپذير، از شير هميشه تازه، از شراب لذيذ و از عسل صاف چنانكه در سوره محمد آيه 15 آمده است (قاموس قرآن، ج7، ص116).
ساخت‌های صرفی در قرآن
نَهَر / نَهر (اسم. جمع: أنهار): 54 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | نَهَر | نَهَر | نَهَر | رودخانه | قاموس قرآن، ج7، ص: 115 | |
| آفروآسیایی | *nihar- | نهر | flow | جریان | ||
| سامی | *nVhar- | نهر | 'flow' | 'جریان' | ||
| عربی | nhr | نهر |