نظر (ریشه)

ریشه «نظر» (NẒR)؛ نگاه کردن، دقت کردن، مهلت دادن. این ریشه 129 بار در قرآن کریم آمده است.

معنای لغوی

نظر: نگاه كردن. گاهى مراد از آن تدبّر و تأمّل و دقت است. و گاهى مراد معرفت حاصله بعد از فحص و تأمّل است (راغب). وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ نَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلى‏ بَعْضٍ‏ توبه: 127. مراد نگاه عادى است. وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ حشر: 18. مراد تأمل و دقّت است يعنى هر نفس تأمّل كند براى فردا چه از پيش فرستاده است همچنين آياتى از قبيل‏ أَ فَلا يَنْظُرُونَ‏ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ‏ غاشيه: 17. أَ وَ لَمْ‏ يَنْظُرُوا فِي مَلَكُوتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ... اعراف: 185. آيه‏اى است راجع بنظر خدا نسبت ببندگان‏ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ آل عمران: 77.

* إِنْظَار:  بمعنى مهلت دادن و تأخير انداختن است كه نوعى انتظار و نگاه كردن ميباشد. فَكِيدُونِي جَمِيعاً ثُمَّ لا تُنْظِرُونِ‏ هود: 55. همگى بمن حيله كنيد و مهلتم ندهيد. قالَ‏ أَنْظِرْنِي‏ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُونَ‏ اعراف: 14. گفت تا روزيكه مردم بر انگيخته شوند مهلتم بده. فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لا هُمْ‏ يُنْظَرُونَ‏ نحل: 85. عذاب از آنها كم نميشود و مهلت داده نميشوند.

نَظِرَة: (بفتح اول و كسر دوم) نيز بمعنى تأخير و امهال است‏ وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَيْسَرَةٍ بقره: 280 (قاموس قرآن، ج7، ص82).

ساخت‌های صرفی در قرآن

نَظَر (اسم): 1 بار

نَظرَة (اسم): 1 بار

نَظِرَة (اسم): 1 بار

ناظِر (اسم فاعل): 7 بار

اِنتَظَرَ (فعل باب افتعال): 8 بار

اَنظَرَ (فعل باب افعال): 12 بار

نَظَرَ (فعل مجرد): 87 بار

مُنتَظِر (اسم فاعل باب افتعال): 6 بار

مُنظَر (اسم مفعول، باب افعال): 6 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	نَظَر	نَظَر	نَظَر	نظر: نگاه كردن		قاموس قرآن، ج‏7، ص: 81
آفروآسیایی	*č̣ar-	ظر	look, see	نگاه کردن، دیدن
سامی	*nVṭ_ar-	نظر	'guard' 1, 'look' 2	"مراقبت و محافظت" 1، "نگاه" 2
اکدی	naṣaru 1	نَصَرُ
اگاریتی	nẓr 1	نظر
فنیقی	nṣr 1	نصر
عبری	nṣr 1	نصر
آرامی	nṭr 1	نطر
عربی جنوبی	nṭr 1	نطر
گعز	nṣr 2	نصر
عربی	nẓr	نظر

منابع

نظر (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2