نصح (ریشه)
ریشه «نصح» (NṢḤ)؛ پاک و خالص بودن، درخشان بودن، صمیمیت. این ریشه 13 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
نصح: (بر وزن فلس) بمعنى خالص شدن و خالص كردن است «نَصَحَ الشّىء نَصْحاً» ايضا گويند «نَصَحَ العسل» يعنى عسل را صاف و خالص كرد، در نهايه گويد: نصح در لغت بمعنى خلوص است.
نُصْح (بضمّ- ن) بمعنى اخلاص ميباشد در مجمع فرموده: (النُّصْحُ اخلاص العمل من الغشّ» در اقرب- الموارد آمده «نَصَحَهُ نَصْحاً و نُصْحاً» يعنى او را پند داد و دوستى را بر وى خالص كرد. پند دادن را از آن نصح و نصيحت گويند كه از روى خلوص نيّت و خير خواهى محض است وَ لا يَنْفَعُكُمْ نُصْحِي إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَنْصَحَ لَكُمْ ... هود: 34. نصيحت من بشما نفع نميدهد اگر بخواهم پندتان دهم.
گفتهاند تعديه بلام در آن از تعديه بنفسه افصح است. وَ لا عَلَى الَّذِينَ لا يَجِدُونَ ما يُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذا نَصَحُوا لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ توبه: 91. بر آنانكه خرجى پيدا نميكنند گناهى نيست كه بجهاد نروند آنگاه كه نيكخواهى كنند بر خدا و رسول (قاموس قرآن، ج7، ص71).
ساخت‌های صرفی در قرآن
نَصَحَ (فعل مجرد): 5 بار
نُصح (اسم): 1 بار
ناصِح (اسم فاعل): 6 بار
نَصوح (صفت فعول): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | نَصَحَ | نَصَحَ | نَصَحَ | نصح: بمعنى خالص شدن و خالص كردن است «نَصَحَ الشّىء نَصْحاً» ايضا گويند «نَصَحَ العسل» يعنى عسل را صاف و خالص كرد، در نهايه گويد: نصح در لغت بمعنى خلوص است | قاموس قرآن، ج7، ص: 71 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *nVṣVḥ- | نصح | be pure, white; shine | خالص بودن، سفید بودن. درخشیدن | ||
| عبری | nēṣaḥ | نِصَح | 'splendour, glory' HAL | شکوه و عظمت | ||
| سریانی | nṣḥ | نصح | 'be brilliant, shine' | "درخشنده بودن، درخشیدن" | ||
| عربی جنوبی | nṣḥt | نصحت | 'friendship' | 'دوستی' | ||
| گعز | naṣḥa | نَصحَ | 'be pure, clean, etc.' | "خالص بودن، پاک بودن و غیره" | ||
| عربی | nṣḥ | نصح | 'be pure, sincere' | خالص، صمیمی بودن | ||