ذرأ (ریشه)
ریشه «ذرأ» (D̠Rˀ)؛ پراکندن، پخش کردن. این ریشه 6 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
ذرء: آفريدن. «وَ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ» مؤمنون: 79. يعنى اوست كه شما را در زمين آفريد و بسوى او جمع ميشوند (قاموس قرآن، ج3، ص4).
ساخت‌های صرفی در قرآن
ذَرَأَ (فعل مجرد): 6 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | ذَرَأَ | ذَرَأَ | ذَرَأَ | آفريدن. «وَ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ» | قاموس قرآن ؛ ج3 ؛ ص4 | |
| آفروآسیایی | *ǯrr/w/y/ʔ ~ *wǯr | وذر | to scatter, spread (seed), winnow | پراکنده کردن، پخش کردن (دانه)، باد دادن و بو جارى كردن (غله) | ||
| آفروآسیایی | *ʒVry/ʔ/ʕ- ~ *ǯVry/ʔ/ʕ 1, /w/ʔ/ʕ ~ *ʒry/wʔ/ʕ 2 | ذرع | seed, sowing, sown field 1, to sow, cultivate 2 | بذر، کاشت، کاشت مزرعه 1، کاشتن، کشت 2 | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ǯrr/w/y/ʔ | ذرو | 'to scatter, spread (seed), winnow' | پراکنده کردن، پخش کردن (دانه)، باد دادن و بو جارى كردن (غله) | ||
| سامی | *ʒVry/ʔ/ʕ- ~ *ǯVry/ʔ/ʕ 1, *ʒry/wʔ/ʕ ~ *ǯry/w/ʔ/ʕ 2 | زرء | seed, sowing, sown field 1, to sow, cultivate 2 | بذر، کاشت، کاشت مزرعه 1، کاشتن، کشت 2 | ||
| سامی | *d_ry/w/ʔ- | ذرو | 'to seed, sow, sown field' | "بذر کردن، کاشت، کاشت مزرعه" | ||
| اکدی | zarû | زَرُ | 'to sow seed broadcast; scatter, sprinkle; winnow' OB on | کاشت بذر، پخش; پراکنده کردن، پاشیدن، بوجاری کردن | (CAD z, 70) | |
| اکدی | zēru (zarʔu) | زِرُ (زَرءُ) | 'seed (of cereals and of other plants); acreage, arable land' OAkk. on | بذر (غلات و سایر گیاهان)؛ سطح زیر کشت، زمین قابل کشت | (CAD z, 89) | |
| اگاریتی | d/d_rʕ | د/ذرع | 'simiente, grano de siembta, sementera; semilla', drʕ 'sembrar, diseminar' | دانه، بستر بذر; بذر، «کاشتن، پخش کردن» | (DLU, 137) | |
| فنیقی | Ph. Yaud. zrʕ (HAL, 1867-8) | Yَُد. زرع (HAL\ 867-8) | ||||
| عبری | zry | زری | 'to scatter, winnow' | «پراکنده کردن، باد دادن و بو جارى كردن (غله)» | (HAL, 280) | |
| عبری | zrʕ | زرع | 'to sow', zäraʕ 'seed' | "کاشتن"، "بذر" | (HAL, 1867-8) | |
| آرامی | Bib. zǝraʕ | زرَع | 'seed, descendance', Emp. Eg. zrʕ | "بذر، نسل و تبار" | (HAL, 1867-8) | |
| آرامی یهودی | dry, drʔ | دری\ درء | 'to scatter, strew; winnow', zry, zrʔ 'to scatter' | پراکنده کردن، ریختن، ، باد دادن و بو جارى كردن (غله)؛ «پراکنده کردن» | (Ja., 322)
(Ibid., 413; likely borrowed from Hbr.) | |
| آرامی یهودی | drʕ | درع | 'to sow', dǝraʕ, darʕā 'seed, produce, offspring', zǝraʕ, zarʕā 'seed', zrʕ | «کاشتن»، «بذر، تولید، نسل»"دانه" | (Ja., 324) | |
| سریانی | drʔ | درء | 'sparsit, dispersit', madrǝyā 'vannus' | پراکنده | (Brock., 165) | |
| سریانی | zrʕ | زرع | 'seminavit', zarʕā 'semen' | کاشته شدن | (Brock., 207) | |
| مندایی | DRA | 'to scatter (e.g. the yearly harvest, the seed)' | «پراکنده کردن (مثلاً برداشت سالانه، دانه)» | (DM, 114) | ||
| مندایی | ZRA | ZRA | 'to sow, scatter', zira 'seed, semen' | «بذر افشاندن، پراکنده کردن»«بذر، نطفه» | (DM, 170)
(Ibid., 167) | |
| عربی جنوبی | Sab. m-d_rʔ-t | م-ذرء-ت | 'sown field, sown ground' | زمین کاشته شده | (SD, 40) | |
| عربی جنوبی | m-d_rʔ-t | م-ذرء-ت | 'sown field, sown ground' | زمین کاشته شده | (SD, 40) | |
| گعز | zarawa | زَرَوَ | 'to scatter, spread around, disperse' | «پراکنده کردن، پخش کردن، پراکنده کردن» | (LGz., 644) | |
| گعز | zarʔa, zarʕa | زَرءَ\ زَرعَ | 'to seed, sow, scatter seed', zarʔ 'seed, seedling, plantation' | «بذر کردن، بذرپاشی، دانه پراکنده کردن»، "بذر، نهال، مزرعه" | (LGz., 642) | |
| مهری | d_ǝr | ذر | 'to spread out; to spread (gravy, curry, seed)' | پخش شدن، پخش کردن (سبوس، کاری، دانه)» | (JM, 47) | |
| مهری | zūra | زُرَ | '(plants) to grow', ha-zrē 'to cultivate', S. Mhr. zǝrɛ̄t 'plantation, cultivated area', d_ǝráyyǝt | «(گیاهان) رشد کردن»، 'پرورش دادن'، "کاشت، منطقه کشت شده" | (JM, 469) | |
| مهری | d_ǝráyyǝt | ذرَییت | 'offspring'; cf. d_ǝrēt 'sorghum, dhurah' <Arab? | محصول (حاصل کشت) | (JM, 81)
JM, 82 | |
| جبالی | d_err | ذِرر | 'to spread out', d_ɔ́ttɔr 'to be spread around (as, e.g., rice, sugar)' | «پخش شدن»، «در اطراف پخش شدن (مثلاً برنج، شکر)» | (JJ, 47; -t- stem) | |
| جبالی | zéraʕ | زِرَع | '(plants) to grow', ezóraʕ 'to plant many seeds', zéraʕ 'farmer', d_ǝrrít | "رشد کردن (گیاهان)"، "بذرهای فراوان کاشتن"، 'کشاورز' | (JJ, 320) | |
| جبالی | d_ǝrrít | ذررِت | 'progeny, offspring'; cf. d_érɛ́t 'sorghum, dhurah' <Arab? | «نتاج، محصول»، ذرت خوشه ای | (JJ, 47)
JJ, 47 | |
| سقطری | deri | دِرِ | 'semence' | بذر | (LS, 135) | |
| سقطری | deri | دِرِ | 'semence' | بذر | (LS, 135) | |
| عربی | d_ry/w | ذری/و | 'vanner, nettoyer (le grain) en le lanc̣ant au vent avec une pelle ou avec un van' | با پرتاب کردن با بیل به سمت باد، (دانه) را تمیز کردن | (BK 1, 771) | |
| عربی | d_ry/w | ذری/و | 'répandre la semence (en semant), semer', d_urat- 'dorra, espèce de millet', d_rʔ 'ensemencer (la terre)', zrʕ | پاشیدن بذر- کاشتن | (BK 1, 771)
(Ibid., 772) (BK 1, 767) | |
| عربی | d_ry/w | ذری/و | 'répandre la semence (en semant), semer', d_urat- 'dorra, espèce de millet', d_rʔ 'ensemencer (la terre)' | پاشیدن بذر- کاشتن | (BK 1, 771)
(BK 1, 772) (BK 1, 767) | |
نیز نک: ذرر (ذرّیّۀ)، ذرو (ریشه)