غلب (ریشه)
ریشه «غلب» (ĠLB)؛ غلبه، پیروزی؛ گردن‌کلفتی؛ متراکم. این ریشه در معانی مذکور، جمعا 31 بار در قرآن آمده است.
معنای لغوی
غلب: و غلبه: پيروزى. مقهور كردن حريف. كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ ... بقره: 249.
اى بسا گروه كم كه باذن و يارى خدا بر گروه كثير پيروز شدند وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ يوسف: 21. خدا بر كار خود پيروز است و در كار خود عاجز نيست ليكن بيشتر مردم نميدانند. غُلِبَتِ الرُّومُ. فِي أَدْنَى الْأَرْضِ روم: 2 و 3.
غُلْب: (بر وزن قفل) جمع غلباء است و غلباء بمعنى باغ انبوه است در اقرب الموارد گويد: «الْغَلْبَاءُ: الْحَدِيقَهُ الْمُتَكَاثِفَةُ» راغب گفته: اغلب مرد گردن كلفت و غلباء زن گردن كلفت است و غلباء بمعنى باغ انبوه از آن گرفته شده وَ زَيْتُوناً وَ نَخْلًا. وَ حَدائِقَ غُلْباً. وَ فاكِهَةً وَ أَبًّا عبس: 29- 31. زيتون، درخت خرما، باغهاى انبوه، ميوه و چراگاه رويانديم (قاموس قرآن، ج5، ص114).
ساخت‌های صرفی در قرآن
معنای غلبه کردن
غَلَبَ (فعل مجرد): 15 بار
غالِب (اسم فاعل): 13 بار
مَغلوب (اسم مفعول): 1 بار
غَلَب (اسم): 1 بار
معنای گردن (کلفت)
غُلب (جمع اغلب-غَلباء): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | غُلب | غُلب | غُلب | غُلْب: جمع غلباء است و غلباء بمعنى باغ انبوه است در اقرب الموارد گويد: «الْغَلْبَاءُ: | قاموس قرآن، ج5، ص: 114 | |
| آفروآسیایی | *ḫ/ʕalVb- (<*ɣalb-?) | خلب
غلب |
forest, tree | جنگل، درخت | ||
| آفروآسیایی | *ɣilab- (?) | غلب | neck | گردن | ||
| سامی | *ḫal(V)b- | خلب | 'forest' 1, 'wooded hill' 2 | "جنگل" 1، "تپه جنگلی" 2 | ||
| سامی | *ɣ/ʕilb- | غلب | 'have a thick neck' | "گردن کلفتی داشتن" | ||
| اکدی | ḫalb/pu 1 | خَلب/فُ | ||||
| اگاریتی | ḫlb 2 | خلب | ||||
| عربی | ʔaɣlab- | ءَغلَب- | 'qui a le cou gros et épais' BK 2 490, ʕilbāʔ- 'grand muscle de chaque côté du cou' 2 337 | کسی که گردن بزرگ و کلفتی دارد؛ 'عضله بزرگ در هر طرف گردن' | ||
رابطه معنای «غلبه» با گردن؟ گردن کلفتی کردن/ گردن کشی کردن؟