بئس (ریشه)

ریشه «بئس» (BˀS)؛ بد و ناپسند، سختی، بد بودن. این ریشه و ساخت‌های گوناگون آن، 73 بار در قرآن آمده است.

معنای لغوی

بأس: سختى، ناپسند. بُؤْسٌ و بَأْسَاءُ نيز همان معنى را دارد (مفردات). ايضا بمعنى عذاب، خوف، قدرت، و سختى جنگ آمده است (اقرب الموارد) ناگفته نماند جامع تمام معانى همان سختى و ناپسند است‏ (قاموس قرآن، ج1، ص158).

ساخت‌های صرفی در قرآن

بَأس (اسم): 25 بار

بَأساء (صفت أفعل - فَعلاء): 4 بار

بائس (اسم فاعل): 1 بار

بَئیس (صفت فعیل): 1 بار

بِئسَ (فعل ذمّ): 40 بار

ابتَئَسَ (باب افتعال): 2 بار

برای مشاهده تفصیلی آیات، نک: باس (واژگان)

ریشه‌شناسی

زبان	واژه	آوانگاری		معنا		ارجاع
		فارسی	بین‌المللی	فارسی	انگلیسی
آفروآسیایی باستان	baˀas	بَئَس		فاسد بودن، بد بودن	be rotten, be bad	Orel, 41 (no. 160)
سامی باستان	bVˀaš	بئَش		فاسد بودن، فقیر بودن	be rotten, be poor
عبری	בָּאַשׁ	بائَش	bāˀaš	بوی بد دادن، تعفن	have a bad smell, stink	Gesenius, 92-93
	בְּאשׁ	بئش		بوی تعفن	stench
اوگاریتی	bišt	بِشت		بد، بد بو	bad, foul-smelling	DelOlmo, 204
آرامی	בָּאַשׁ	بائَش	bāˀaš	بی‌نظم بودن، بد بودن	to be disordered, bad	Jastrow, 135, 136
	בְּאֵשׁ، בְּאִישׁ	بئِش، بئیش	bˀēš, bˀīš	بد بودن، ناخوشایند بودن	to be bad, displeasing
سریانی	ܒܐܫ	بِئش	beˀš	بد بودن یا بد جلوه کردن، ناخوشایندی، آسیب رساندن	to be or seem evil, to displease, to harm	PayneSmith, 34
مندایی	biš, biša	بِش بِشا		بد، شر، شرور	bad, evil, wicked	Macuch, 63
	bišuta	بِشوتا		شر، شرارت، آسیب	evil, wickedness, harm
فنیقی	-					Krahmalkov, -
اکدی/آشوری	baˀāšu	بَئاشو		بد بو بودن، کیفیت بد داشتن	to smell bad, be of bad quality	Black, 35, 46
	bīšu	بیشو		بد، بد بو	bad, malodorous
حبشی	bəˀsa	بِئسَ		بد بودن، بدتر شدن، شرور بودن، تحریک پذیر بودن، مضر بودن، ناخوشایند، تشدید شدن (درد)	be bad, become worse, be vicious, be irritable, be harmful, be unsatisfactory, be severe or aggravated (pain)	Leslau, 82
سبائی	BˀS1			ضرر، آسیب، بدبختی؛ بدخواهی	harm, damage, misfortune; malice	Beeston, 25
عربی	بَأس بِئسَ			بدی ناخرسند بودن، بد بودن		مشکور، 92 Zammit, 87

منابع

باس (واژگان)

منابع ریشه شناسی