بئس (ریشه)
ریشه «بئس» (BˀS)؛ بد و ناپسند، سختی، بد بودن. این ریشه و ساختهای گوناگون آن، 73 بار در قرآن آمده است.
معنای لغوی
بأس: سختى، ناپسند. بُؤْسٌ و بَأْسَاءُ نيز همان معنى را دارد (مفردات). ايضا بمعنى عذاب، خوف، قدرت، و سختى جنگ آمده است (اقرب الموارد) ناگفته نماند جامع تمام معانى همان سختى و ناپسند است (قاموس قرآن، ج1، ص158).
ساختهای صرفی در قرآن
بَأس (اسم): 25 بار
بَأساء (صفت أفعل - فَعلاء): 4 بار
بائس (اسم فاعل): 1 بار
بَئیس (صفت فعیل): 1 بار
بِئسَ (فعل ذمّ): 40 بار
ابتَئَسَ (باب افتعال): 2 بار
برای مشاهده تفصیلی آیات، نک: باس (واژگان)
ریشهشناسی
زبان | واژه | آوانگاری | معنا | ارجاع | ||
فارسی | بینالمللی | فارسی | انگلیسی | |||
آفروآسیایی باستان | baˀas | بَئَس | فاسد بودن، بد بودن | be rotten, be bad | Orel, 41 (no. 160) | |
سامی باستان | bVˀaš | بئَش | فاسد بودن، فقیر بودن | be rotten, be poor | ||
عبری | בָּאַשׁ | بائَش | bāˀaš | بوی بد دادن، تعفن | have a bad smell, stink | Gesenius, 92-93 |
בְּאשׁ | بئش | بوی تعفن | stench | |||
اوگاریتی | bišt | بِشت | بد، بد بو | bad, foul-smelling | DelOlmo, 204 | |
آرامی | בָּאַשׁ | بائَش | bāˀaš | بینظم بودن، بد بودن | to be disordered, bad | Jastrow, 135, 136 |
בְּאֵשׁ، בְּאִישׁ | بئِش، بئیش | bˀēš, bˀīš | بد بودن، ناخوشایند بودن | to be bad, displeasing | ||
سریانی | ܒܐܫ | بِئش | beˀš | بد بودن یا بد جلوه کردن، ناخوشایندی، آسیب رساندن | to be or seem evil, to displease, to harm | PayneSmith, 34 |
مندایی | biš, biša | بِش
بِشا |
بد، شر، شرور | bad, evil, wicked | Macuch, 63 | |
bišuta | بِشوتا | شر، شرارت، آسیب | evil, wickedness, harm | |||
فنیقی | - | Krahmalkov, - | ||||
اکدی/آشوری | baˀāšu | بَئاشو | بد بو بودن، کیفیت بد داشتن | to smell bad, be of bad quality | Black, 35, 46 | |
bīšu | بیشو | بد، بد بو | bad, malodorous | |||
حبشی | bəˀsa | بِئسَ | بد بودن، بدتر شدن، شرور بودن، تحریک پذیر بودن، مضر بودن، ناخوشایند، تشدید شدن (درد) | be bad, become worse, be vicious, be irritable, be harmful, be unsatisfactory, be severe or aggravated (pain) | Leslau, 82 | |
سبائی | BˀS1 | ضرر، آسیب، بدبختی؛ بدخواهی | harm, damage, misfortune; malice | Beeston, 25 | ||
عربی | بَأس
بِئسَ |
بدی
ناخرسند بودن، بد بودن |
مشکور، 92
Zammit, 87 |