غضض (ریشه)
ریشه «غضض» (ĠḌḌ)؛ کم کردن، کوتاه کردن (صدا و نگاه). این ریشه 4 مرتبه در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
غض: كم كردن صدا و كم كردن نگاه چشم. عبارت راغب چنين است: «الْغَضُ: النُّقْصَانُ مِنَ الطَّرْفِ وَ الصَّوْتِ ...». در مجمع البيان فرموده: اصل غضّ بمعنى نقصان است گويند: «غضّ مِنْ صَوْتِهِ وَ بَصَرِهِ» يعنى از صدا و نگاهش كاست.
وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ ... لقمان: 19. در رفتنت معتدل باش و از صدايت بكاه يعنى صوت خويش را ملايم كن.
إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى ... حجرات: 3. آنانكه صدايشان را در نزد رسول خدا ملايم ميكنند آنها كسانىاند كه خدا قلوبشان را براى تقوى آزموده است.
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ... وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ ... نور: 30- 31. اين دو آيه درباره نگاه مردان بزنان و زنان بمردان است ولى چنانكه گفته شد مراد از آن چشم بستن و مثل كور بودن نيست بلكه مراد كوتاه كردن نگاه و عدم توجّه است (قاموس قرآن، ج5، ص105).
ساخت‌های صرفی در قرآن
غَضَّ (فعل مجرد): 4 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | غَضَّ | غَضَّ | غَضَّ | غض: كم كردن صدا و كم كردن نگاه چشم | قاموس قرآن، ج5، ص: 104 | |
| آفروآسیایی | *ɣuyVĉ̣- | غیض | be small | کوچک بودن | 1 غض | |
| سامی | *ɣVyVṣ̂- | غیض | 'become small' | "کوچک شدن" | 1 غض | |
| عربی | ɣyḍ i,1 | غیض ِ\ | ||||