روح (ریشه)
ریشه «روح/ریح» (RWḤ/RYḤ)؛ باد، روح، راحتی. این ریشه در ساخت‌ها و معانی گوناگونش جمعا 57 بار به‌کار رفته است.
معنای لغوی
رَوح: بفتح (ر) راحتى. طبرسى در ذيل آيه «وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ» يوسف: 87. گويد «وَ الرَّوْحُ: الرَّاحَةُ».
رُوح: بضمّ (ر) اين كلمه در عرف بمعنى روان و روح مقابل جسم، و جوهر مجرّد است ولى در قرآن مجيد كه مجموعا بيست و يك بار آمده مراد از آن فرشته و غيره است. «فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا» مريم: 17. روح خويش و فرشته خويش را بسوى او فرستاديم و بصورت بشر كامل بر وى نمودار شد
ريح: باد. بو. اصل آن روح است واو بياء بدل شده (اقرب) «إِنْ يَشَأْ يُسْكِنِ الرِّيحَ فَيَظْلَلْنَ رَواكِدَ عَلى ظَهْرِهِ» شورى: 33. اگر بخواهد باد را ساكن ميكند آنها در پشت دريا از جريان ميافتد
ريحان: «وَ الْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّيْحانُ» رحمن: 12. «فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ» واقعة: 89. در تمام قرآن مجيد اين كلمه فقط دو بار آمده است. ريحان را بوئيدنى گفته‌اند (قاموس قرآن، ج3، ص130-143).
ساخت‌های صرفی در قرآن
ریح (اسم): 29 بار
رَیحان : 2 بار
روح (اسم): 21 بار
رَوح (اسم): 3 بار
رَواح : 1 بار
اَراحَ (فعل باب افعال): 1 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | روح | روح | روح | فرشته ای خاص- رُوح: بضمّ (ر) اين كلمه در عرف بمعنى روان و روح مقابل جسم، و جوهر مجرّد است ولى در قرآن مجيد كه مجموعا بيست و يك بار آمده مراد از آن فرشته و غيره است كه ذيلا بررسى ميشود | قاموس قرآن، ج3، ص: 131 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *rūḥ- | رح | 'blow, breath' 1, 'spirit' 2 | «دم، نفس» 1، «روح» 2 | ||
| عبری | rūaḥ 1 | رَُح | ||||
| سریانی | rūḥ- 2 | رُح- | ||||
| عربی | rūḥ- 2 | رُح- | ||||