فعل (ریشه)

ریشه «فعل» (FˁL)؛ کار کردن، انجام دادن، فعل و کار. این ریشه جمعا 108 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

فعل: (بفتح اول) كار كردن و بكسر اول كار. در قاموس گفته: «الْفِعْلُ‏ بالكسر حركة الانسان ... و بالفتح مصدر ...»

ولى قرآن اين مطلب را تصديق نميكند و فعل بكسر اول را مصدر بكار برده مثل‏ وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ‏ فِعْلَ‏ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إِيتاءَ الزَّكاةِ انبياء: 73. عطف «إِقامَ‏- و إِيتاءَ» بر آن، كه هر دو مصدراند بهترين دليل مصدر بودن «فعل» است نه اسم مصدر.

فَعْلَة: بفتح اول بمعنى دفعه است «كانت منك‏ فَعْلَةً حسنة» از تو يك كار خوبى بود. وَ فَعَلْتَ‏ فَعْلَتَكَ‏ الَّتِي‏ فَعَلْتَ‏ وَ أَنْتَ مِنَ الْكافِرِينَ‏ شعراء: 19.

فَعَّال‏: مبالغه و از اسماء حسنى است و دو بار در قرآن آمده است‏ إِنَّ رَبَّكَ‏ فَعَّالٌ‏ لِما يُرِيدُ هود: 107 (قاموس قرآن، ج5، ص196).

ساخت‌های صرفی در قرآن

فَعلَة (اسم): 1 بار

فِعل (مصدر): 1 بار

فَعّال (صفت مبالغه): 2 بار

مَفعول (اسم مفعول): 7 بار

فاعِل (اسم فاعل): 9 بار

فَعَلَ (فعل مجرد): 88 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	فَعلَة	فَعلَة	فَعلَة	فعل: كار كردن و بكسر اول كار		قاموس قرآن، ج‏5، ص: 196
آفروآسیایی	*pV(ʕ)al-	فل	work, make	کار کردن، ساختن
سامی	*pVʕVl-	فعل	'work' 1, 'do, make' 2	"کار" 1، "انجام دادن، ساختن" 2
فنیقی	pʕl 1	فعل
عبری	pʕl 1	فعل
سریانی	pʕl 1	فعل
عربی جنوبی	fʕl 1	فعل
عربی	fʕl	فعل

منابع

فعل (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2