فصل (ریشه)

ریشه «فصل» (FṢL)؛ بریدن، جدا کردن. این ریشه 43 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

فصل: بريدن و جدا كردن. «فَصَلَ‏ الشّى‏ء فَصْلًا: قطعه و ابانه» در مفردات گفته: آن جدا كردن دو چيز از همديگر است بطوريكه ميان آندو فاصله باشد هذا يَوْمُ‏ الْفَصْلِ‏ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ‏ صافات: 21. اين روز قيامت و روز جدا كردن حق از باطل است كه تكذيب ميكرديد.

فِصَال‏: باز كردن طفل از شير در اقرب الموارد آنرا اسم مصدر گفته است‏ وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ‏ ثَلاثُونَ شَهْراً احقاف: 15. بار داشتن و از شير گرفتنش سى ماه است. ايضا وَ فِصالُهُ‏ فِي عامَيْنِ‏ لقمان: 14.

فَصِيلَة: اقوام و عشيره است كه از شخص منفصل‏اند و فصيل بمعنى مفصول است‏ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ. وَ صاحِبَتِهِ وَ أَخِيهِ. وَ فَصِيلَتِهِ‏ الَّتِي تُؤْوِيهِ ... معارج: 11- 13. گناهكار دوست ميدارد كه ايكاش عوض دهد از عذاب آنروز پسران، زن، برادر و عشيره خويش را چنان عشيره‏ايكه او را بخودش منضمّ كرده و در كنار خود جا ميدهد (قاموس قرآن، ج5، ص 181).

ساخت‌های صرفی در قرآن

فَصَلَ (فعل مجرد): 5 بار

فَصَّلَ (فعل باب تفعیل): 17 بار

فاصِل (اسم فاعل): 1 بار

فَصل (اسم): 9 بار

فِصال (مصدر): 3 بار

فَصیلَة (صفت فعیل): 1 بار

تَفصیل (مصدر باب تفعیل): 5 بار

مُفَصَّل (اسم مفعول، باب تفعیل): 2 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	فَصَلَ	فَصَلَ	فَصَلَ	فصل: بريدن و جدا كردن		قاموس قرآن، ج‏5، ص: 180
آفروآسیایی
سامی	*pVlVṣ- ~ *pVṣVl-	فلص/ فصل	'cleave, cut through' 1, 'separate' 2, 'divide, split' 3	«شکاف، برش» 1، «جدا کردن» 2، «تقسیم، منقسم کردن» 3
آرامی	pǝṣal 1	فصَل
گعز	flṣ 3	فلص
عربی	fṣl 2	فصل

منابع

فصل (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2