غلب (ریشه)

ریشه «غلب» (ĠLB)؛ غلبه، پیروزی؛ گردن‌کلفتی؛ متراکم. این ریشه در معانی مذکور، جمعا 31 بار در قرآن آمده است.

معنای لغوی

غلب: و غلبه: پيروزى. مقهور كردن حريف. كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ‏ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ ... بقره: 249.

اى بسا گروه كم كه باذن و يارى خدا بر گروه كثير پيروز شدند وَ اللَّهُ‏ غالِبٌ‏ عَلى‏ أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ‏ يوسف: 21. خدا بر كار خود پيروز است و در كار خود عاجز نيست ليكن بيشتر مردم نميدانند. غُلِبَتِ‏ الرُّومُ. فِي أَدْنَى الْأَرْضِ‏ روم: 2 و 3.

غُلْب: (بر وزن قفل) جمع غلباء است و غلباء بمعنى باغ انبوه است در اقرب الموارد گويد: «الْغَلْبَاءُ: الْحَدِيقَهُ الْمُتَكَاثِفَةُ» راغب گفته: اغلب مرد گردن كلفت و غلباء زن گردن كلفت است و غلباء بمعنى باغ انبوه از آن گرفته شده‏ وَ زَيْتُوناً وَ نَخْلًا. وَ حَدائِقَ‏ غُلْباً. وَ فاكِهَةً وَ أَبًّا عبس: 29- 31. زيتون، درخت خرما، باغهاى انبوه، ميوه و چراگاه رويانديم (قاموس قرآن، ج5، ص114).

ساخت‌های صرفی در قرآن

معنای غلبه کردن

غَلَبَ (فعل مجرد): 15 بار

غالِب (اسم فاعل): 13 بار

مَغلوب (اسم مفعول): 1 بار

غَلَب (اسم): 1 بار

معنای گردن (کلفت)

غُلب (جمع اغلب-غَلباء): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	غُلب	غُلب	غُلب	غُلْب: جمع غلباء است و غلباء بمعنى باغ انبوه است در اقرب الموارد گويد: «الْغَلْبَاءُ:		قاموس قرآن، ج‏5، ص: 114
آفروآسیایی	*ḫ/ʕalVb- (<*ɣalb-?)	خلب غلب	forest, tree	جنگل، درخت
آفروآسیایی	*ɣilab- (?)	غلب	neck	گردن
سامی	*ḫal(V)b-	خلب	'forest' 1, 'wooded hill' 2	"جنگل" 1، "تپه جنگلی" 2
سامی	*ɣ/ʕilb-	غلب	'have a thick neck'	"گردن کلفتی داشتن"
اکدی	ḫalb/pu 1	خَلب/فُ
اگاریتی	ḫlb 2	خلب
عربی	ʔaɣlab-	ءَغلَب-	'qui a le cou gros et épais' BK 2 490, ʕilbāʔ- 'grand muscle de chaque côté du cou' 2 337	کسی که گردن بزرگ و کلفتی دارد؛ 'عضله بزرگ در هر طرف گردن'

رابطه معنای «غلبه» با گردن؟ گردن کلفتی کردن/ گردن کشی کردن؟

منابع

غلب (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2