سمع (ریشه)

ریشه «سمع» (SMˁ)؛ شنیدن، شنوایی، گوش. این ریشه 185 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.

معنای لغوی

سمع: قوّه شنوائى. شنيدن. گوش مثل‏ «ما كانُوا يَسْتَطِيعُونَ‏ السَّمْعَ‏ وَ ما كانُوا يُبْصِرُونَ» هود: 20. «إِنَّهُمْ عَنِ‏ السَّمْعِ‏ لَمَعْزُولُونَ» شعراء: 212. كه هر دو بمعنى شنيدن است و مثل‏ «خَتَمَ اللَّهُ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ وَ عَلى‏ سَمْعِهِمْ‏ ...» بقره: 7. «وَ خَتَمَ عَلى‏ سَمْعِهِ‏ وَ قَلْبِهِ ...» جاثية:23 كه بمعنى گوش است.

اسماع: شنواندن‏ «إِنَّكَ لا تُسْمِعُ‏ الْمَوْتى‏ ...» نمل: 80. تو مردگان را شنواندن يا فهماندن نتوانى‏.

استماع: گوش دادن. «قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ‏ اسْتَمَعَ‏ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ ...» جنّ: 1. «وَ أَنَا اخْتَرْتُكَ‏ فَاسْتَمِعْ‏ لِما يُوحى‏» طه: 13.

سميع: شنوا. از اسماء حسنى است. و چهل و هفت بار در قرآن مجيد آمده و همه درباره خداوند است جز در آيه‏ «مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالْأَعْمى‏ وَ الْأَصَمِّ وَ الْبَصِيرِ وَ السَّمِيعِ‏ ...» هود: 24 (قاموس قرآن، ج3، ص323-326).

ساخت‌های صرفی در قرآن

سَمِعَ (فعل مجرد): 78 بار

سَمع (اسم): 22 بار

سَمیع (صفت فعیل): 47 بار

سَمّاع (اسم مبالغه): 4 بار

اَسمَعَ (فعل باب افعال): 13 بار

مُسمِع (اسم فاعل باب افعال): 1 بار

مُسمَع (اسم مفعول باب افعال): 1 بار

اِستَمَعَ (فعل باب افتعال): 16 بار

مُستَمِع (اسم فاعل باب افتعال): 2 بار

تَسَمَّعَ (فعل باب تفعّل): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	سَمِعَ	سَمِعَ	سَمِعَ	سمع: قوّه شنوائى		قاموس قرآن، ج‏3، ص: 323
آفروآسیایی	*sim-	سم	ear	گوش
سامی	*šVmaʕ-	شمع	'hear'	'شنیدن'
اکدی	šemû	شِمُ
اگاریتی	šmʕ	شمع
عبری	šmʕ	شمع
سریانی	šmʕ	شمع
مندایی	šma	شمَ
عربی جنوبی	smʕ	سمع
گعز	smʕ	سمع
مهری	hēma	هِمَ
حرصوصی	hōma (mēšmēʔ	هُمَ (مِشمِء	'ear')	'گوش')
سقطری	hyemaʕ	هیِمَع
عربی	smʕ	سمع

منابع

سمع (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2