عقم (ریشه)

ریشه «عقم» (ˁQM)؛ عقیم بودن، نابارور بودن. این ریشه 4 بار در قرآن کریم آمده است.

معنای لغوی

عقم: (بر وزن قفل) خشكيدن. راغب گفته: عقم خشك شدنى است كه مانع از قبول اثر باشد گويند

فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَها وَ قالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ‏ ذاريات: 29. زنش صيحه زنان آمد و با تعجّب بصورتش زد و گفت: پير زن عقيم مى‏زايد؟! وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشاءُ عَقِيماً شورى: 50. هر كه را خواهد عقيم ميكند آيه شامل زنان و مردان است.

حَتَّى تَأْتِيَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً أَوْ يَأْتِيَهُمْ عَذابُ يَوْمٍ‏ عَقِيمٍ‏ حج: 55. يَوْمٍ‏ عَقِيمٍ‏ روزى است كه خيرى و سرورى در آن نيست و فرح و شادى نمى‏زايد ظهور آن ميرساند كه مراد عذاب دنياست (قاموس قرآن، ج5، ص29).

ساخت‌های صرفی در قرآن

عَقیم (صفت فعیل): 4 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	عَقیم	عَقیم	عَقیم	عقم: خشكيدن- بی فرزند بودن		قاموس قرآن، ج‏5، ص: 28
آفروآسیایی
سامی	*ʕḳr	عقر	to be sterile, without offspring (of man and woman)	عقیم بودن، بدون فرزند (زن و مرد)	عقر: عقیم کردن؟
عبری	ʕāḳār	عَقَر	'infertile, with no descendants'	"نابارور، بدون نسل"		[KB 874].
آرامی یهودی	ʕăḳar (ʕaḳrā)	عَقَر (عَقرَ)	'sterile, barren'  'barren woman/female'	"عقیم" "زن عقیم"		[Ja 1108]; ʕḳrh, det. ʕḳrth
سریانی	ʕaḳrā, ʕăḳartā	عَقرَ\ عَقَرتَ	'sterilis (vir, femina)'	عقیم (نر، ماده)		[Brock 544]
مندایی	aḳra	َقرَ	'sterile, impotent'	"عقیم، ناتوان"		[DM 33]
گعز	ʕarḳa	عَرقَ	'to be orphaned, to be childless'	"یتیم ماندن، بی فرزند ماندن"		[LGz 70] (metathesis).
عربی	ʕḳr (-i-, -u-)	عقر (-ِ-\ -ُ-)	'être stérile'	عقیم بودن		[BK 2 314]

منابع

عقم (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2