ذرع (ریشه)

ریشه «ذرع» (D̠Rˁ)؛ ذراع، از آرنج تا نوک انگشت وسط، معیاری برای اندازه‌گیری طول. این ریشه 5 بار در قرآن کریم آمده است.

معنای لغوی

ذرع: اندازه كردن طول پارچه با ذراع. در قاموس و اقرب آمده «ذَرَعَ‏ الثَّوْبَ‏ ذَرْعاً: قَاسَهُ‏ بِالذِّرَاعِ‏» و ذراع چنانكه در دو كتاب فوق‏ است از مرفق تا سر انگشت وسط دست ميباشد. «وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‏ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ‏ ذَرْعاً ...» هود: 77 معنى تحت اللفظى «ضَاقَ‏ ذَرْعُهُ‏» اين است كه: اندازه گيريش تنگ آمد و از اين جمله فرو ماندن و ناچار ماندن اراده ميشود معنى آيه چنين است: چون فرستادگان ما پيش لوط آمدند غمگين شد و در كارشان فرو ماند (قاموس قرآن، ج3، ص13).

ساخت‌های صرفی در قرآن

ذَرع (اسم): 3 بار

ذِراع (اسم): 2 بار

ریشه‌شناسی

زبان	لفظ	لفظ با آوانویسی عربی	معنای انگلیسی	معنای فارسی	توضیح	منبع
قرآن	ذَرع	ذَرع	ذَرع	ذرع: اندازه كردن طول پارچه با ذراع		قاموس قرآن، ج‏3، ص: 12
آفروآسیایی
سامی	*d_Vrāʕ- {} *ǯVrāʕ-	ذرع	(fore)arm	(جلو) بازو
اگاریتی	d_rʕ	ذرع				[DLU 141]
کنعانی	AMARNA zu-ru-uh_ (=AKK ḳātu)'	زُ-رُ-ُخ				[HJ 342]
عبری	zǝrōăʕ	زرَُع				[KB 280], ʔäzrōăʕ [ibid. 28]
آرامی	OFF drʕ	درع				[HJ 342]
آرامی بایبل	dǝrāʕ, (du. suff. 3 sing. m.) dǝrāʕṓhī	درَع\  درَعُهِ	'Gewalt')	خشونت		[KB deutsch 1695]; ʔädrāʕ (also[ibid. 1662] (with ʔä- prefixed)
آرامی یهودی	dǝrāʕā	درَعَ	'shoulder')	"شانه"		[Ja 324]; ʔädrǝʕā [ibid. 19], ʔädraʕ
سریانی	dǝrāʕā	درَعَ	'brachius, armus, cubitum'	بازو، آرنج		[Brock 168]
آرامی جدید	MAL d_rōʕa	ذرُعَ	'Arm'  'arm'	"بازو"		[Berg 22] TUR drūʕō
مندایی	dra	درَ				[DM 114]
گعز	mazrāʕt	مَزرَعت	'shoulder')	"شانه"		[LGz 379]
مهری	d_arʔ	ذَرء				[JM 81]
جبالی	d_ɛ́raʕ	ذِرَع				[JJ 47]
حرصوصی	d_ērā	ذِرَ				[JH 29]
سقطری	(du.) diréʕi	دِرِعِ	'coudée'	ذراع		[LS 136]; cf. also [SSL 2 212-3]
عربی	d_irāʕ-	ذِرَع-	'l'avantbras (depuis l'os du coude jusqu'aux doigts)'	ساعد (از استخوان آرنج تا انگشتان دست)		[BK 1 770]

منابع

ذرع (واژگان)

منابع ریشه شناسی 2