اخذ (ریشه)

ریشه «اخذ» (ˀH̬D̠)؛ گرفتن، حیازت، مجازات و عقوبت کردن. از این ریشه، فعل أخذ و مفاهیم اتّخاذ و مؤاخذۀ ساخته شده است.

معنای لغوی

به معنای گرفتن، حیازت و تسلط یافتن است. مصاديق اخذ و كيفيت آن در قرآن مختلف است، ولى در همه آنها معنى اولى ملحوظ ميباشد؛ مثل: اخذ پيمان، اخذ بعذاب، اخذ زمين زينت خود را از روئيدنيها، اخذ چيزى با دست، اخذ خُلق يعنى متخلق شدن بخلقى و نظائر اينها (قاموس قرآن، ج1، ص34).

ساخت‌های صرفی در قرآن

أخَذَ – یَأخُذُ (فعل مجرد)

         خُذ (فعل امر)

         أخذ (مصدر)

آخِذ (اسم فاعل)

         أخذَۀ (مصدر مرّه: فَعلَۀ)

         اُخِذَ – یُأخَذُ (فعل مجهول)

اتّخذَ (باب افتعال)

         إتّخاذ (مصدر افتعال)

         مُتَّخِذ (اسم فاعل)

آخَذَ - یُؤاخِذُ (باب مفاعله)

برای مشاهده تفصیلی آیات، نک: اخذ (واژگان)

ریشه‌شناسی

زبان	واژه	آوانگاری		معنا		ارجاع
		فارسی	بین‌المللی	فارسی	انگلیسی
آفروآسیایی باستان	*ˀah̬uǯ	أخُژ		گرفتن	take	Orel, 7 (No. 25)
سامی باستان	*ˀVh̬ud̠	أخُذ		گرفتن	take
عبری	אָחַז	آحَز	āḥaz	فعل. گرفتن، نگه‌داشتن، در اختیار گرفتن،	vb. grasp, take hold, take possession	Gesenius, 28
آرامی	אָחַז	آحَز	āḥaz	فشار دادن، قبض کردن، نگه‌داشتن، گرفتن؛ روی دادن	to press, seize, hold, keep; to befall	Jastrow, 39
سریانی	ܐܚܕ	اِحَد	eḥad	گرفتن، قبض کردن، در اختیار گرفتن	to take, seize on, lay hold	PayneSmith, 10
اکدی و آشوری	ah̬āzu(m)	اَخازو اَخازوم		گرفتن، ازدواج کردن، یادگیری	to take, marry, learn	Black, 7
حبشی	ˀah̬aza	اَخَزَ		گرفتن، قاپیدن، نگه‌داشتن، قبض کردن، به‌چنگ آوردن، در اختیار گرفتن، کنترل کردن، تسلط یافت، ...	take, catch, hold, seize, grasp, possess, control, dominate, …	Leslau, 14
سبائی	ˀH̠D̠	أخذ		گرفتن، قبض کردن	take, seize	Beeston, 3
عربی	اخذ			گرفتن		مشکور، ج1، ص8 Zammit, 69-70

منابع

اخذ (واژگان)

منابع ریشه شناسی