اخذ (ریشه)
ریشه «اخذ» (ˀH̬D̠)؛ گرفتن، حیازت، مجازات و عقوبت کردن. از این ریشه، فعل أخذ و مفاهیم اتّخاذ و مؤاخذۀ ساخته شده است.
معنای لغوی
به معنای گرفتن، حیازت و تسلط یافتن است. مصاديق اخذ و كيفيت آن در قرآن مختلف است، ولى در همه آنها معنى اولى ملحوظ ميباشد؛ مثل: اخذ پيمان، اخذ بعذاب، اخذ زمين زينت خود را از روئيدنيها، اخذ چيزى با دست، اخذ خُلق يعنى متخلق شدن بخلقى و نظائر اينها (قاموس قرآن، ج1، ص34).
ساختهای صرفی در قرآن
أخَذَ – یَأخُذُ (فعل مجرد)
خُذ (فعل امر)
أخذ (مصدر)
آخِذ (اسم فاعل)
أخذَۀ (مصدر مرّه: فَعلَۀ)
اُخِذَ – یُأخَذُ (فعل مجهول)
اتّخذَ (باب افتعال)
إتّخاذ (مصدر افتعال)
مُتَّخِذ (اسم فاعل)
آخَذَ - یُؤاخِذُ (باب مفاعله)
برای مشاهده تفصیلی آیات، نک: اخذ (واژگان)
ریشهشناسی
زبان | واژه | آوانگاری | معنا | ارجاع | ||
فارسی | بینالمللی | فارسی | انگلیسی | |||
آفروآسیایی باستان | *ˀah̬uǯ | أخُژ | گرفتن | take | Orel, 7 (No. 25) | |
سامی باستان | *ˀVh̬ud̠ | أخُذ | گرفتن | take | ||
عبری | אָחַז | آحَز | āḥaz | فعل. گرفتن، نگهداشتن، در اختیار گرفتن، | vb. grasp, take hold, take possession | Gesenius, 28 |
آرامی | אָחַז | آحَز | āḥaz | فشار دادن، قبض کردن، نگهداشتن، گرفتن؛ روی دادن | to press, seize, hold, keep; to befall | Jastrow, 39 |
سریانی | ܐܚܕ | اِحَد | eḥad | گرفتن، قبض کردن، در اختیار گرفتن | to take, seize on, lay hold | PayneSmith, 10 |
اکدی و آشوری | ah̬āzu(m) | اَخازو
اَخازوم |
گرفتن، ازدواج کردن، یادگیری | to take, marry, learn | Black, 7 | |
حبشی | ˀah̬aza | اَخَزَ | گرفتن، قاپیدن، نگهداشتن، قبض کردن، بهچنگ آوردن، در اختیار گرفتن، کنترل کردن، تسلط یافت، ... | take, catch, hold, seize, grasp, possess, control, dominate, … | Leslau, 14 | |
سبائی | ˀH̠D̠ | أخذ | گرفتن، قبض کردن | take, seize | Beeston, 3 | |
عربی | اخذ | گرفتن | مشکور، ج1، ص8
Zammit, 69-70 |