ذرع (ریشه)
ریشه «ذرع» (D̠Rˁ)؛ ذراع، از آرنج تا نوک انگشت وسط، معیاری برای اندازه‌گیری طول. این ریشه 5 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
ذرع: اندازه كردن طول پارچه با ذراع. در قاموس و اقرب آمده «ذَرَعَ الثَّوْبَ ذَرْعاً: قَاسَهُ بِالذِّرَاعِ» و ذراع چنانكه در دو كتاب فوق است از مرفق تا سر انگشت وسط دست ميباشد. «وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِيءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً ...» هود: 77 معنى تحت اللفظى «ضَاقَ ذَرْعُهُ» اين است كه: اندازه گيريش تنگ آمد و از اين جمله فرو ماندن و ناچار ماندن اراده ميشود معنى آيه چنين است: چون فرستادگان ما پيش لوط آمدند غمگين شد و در كارشان فرو ماند (قاموس قرآن، ج3، ص13).
ساخت‌های صرفی در قرآن
ذَرع (اسم): 3 بار
ذِراع (اسم): 2 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | ذَرع | ذَرع | ذَرع | ذرع: اندازه كردن طول پارچه با ذراع | قاموس قرآن، ج3، ص: 12 | |
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *d_Vrāʕ- {} *ǯVrāʕ- | ذرع | (fore)arm | (جلو) بازو | ||
| اگاریتی | d_rʕ | ذرع | [DLU 141] | |||
| کنعانی | AMARNA zu-ru-uh_ (=AKK ḳātu)' | زُ-رُ-ُخ | [HJ 342] | |||
| عبری | zǝrōăʕ | زرَُع | [KB 280], ʔäzrōăʕ [ibid. 28] | |||
| آرامی | OFF drʕ | درع | [HJ 342] | |||
| آرامی بایبل | dǝrāʕ, (du. suff. 3 sing. m.) dǝrāʕṓhī | درَع\ درَعُهِ | 'Gewalt') | خشونت | [KB deutsch 1695]; ʔädrāʕ (also[ibid. 1662] (with ʔä- prefixed) | |
| آرامی یهودی | dǝrāʕā | درَعَ | 'shoulder') | "شانه" | [Ja 324]; ʔädrǝʕā [ibid. 19], ʔädraʕ | |
| سریانی | dǝrāʕā | درَعَ | 'brachius, armus, cubitum' | بازو، آرنج | [Brock 168] | |
| آرامی جدید | MAL d_rōʕa | ذرُعَ | 'Arm' 'arm' | "بازو" | [Berg 22] TUR drūʕō | |
| مندایی | dra | درَ | [DM 114] | |||
| گعز | mazrāʕt | مَزرَعت | 'shoulder') | "شانه" | [LGz 379] | |
| مهری | d_arʔ | ذَرء | [JM 81] | |||
| جبالی | d_ɛ́raʕ | ذِرَع | [JJ 47] | |||
| حرصوصی | d_ērā | ذِرَ | [JH 29] | |||
| سقطری | (du.) diréʕi | دِرِعِ | 'coudée' | ذراع | [LS 136]; cf. also [SSL 2 212-3] | |
| عربی | d_irāʕ- | ذِرَع- | 'l'avantbras (depuis l'os du coude jusqu'aux doigts)' | ساعد (از استخوان آرنج تا انگشتان دست) | [BK 1 770] | |