ریشه «انس» (ˀNS)؛ انسان، مردم. از این ریشه، واژه‌های متعددی چون انسان، ناس، إنس، أناس، إنسیّ و أناسیّ ساخته شده است. همچنین فعل «آنَسَ» و «استأنسَ» فعل ساخته شده از اسم (denominative verb) بوده و به‌معنای الفت گرفتن و اجتماعی شدن (با مردم بودن) است. این ریشه جمعا 338 بار در قرآن به کار رفته است.

ساخت‌های صرفی در قرآن

إنسان (اسم): 65 بار

ناس (اسم): 241 بار

إنس (اسم): 18 بار

اُناس (اسم): 5 بار

إنسِیّ (اسم): 1 بار

اُناسیّ (اسم جمع): 1 بار

آنَسَ (باب افعال): 5 بار

استأنَسَ (باب استفعال): 1

         مُستأنِس (اسم فاعل): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان واژه آوانگاری معنا توضیحات ارجاع
فارسی بین‌المللی فارسی انگلیسی
آفروآسیایی باستان *ˀi-nas-

nüs

ای-ناس

نوس

انسان man Orel, 28, 407 (No.

(108, 1888)

سامی باستان *ˀin(a)š

niš

ایناش

نیش

انسان man
عبری אנשׁ انش ˀnš ؟ ارتباط با «أنِسَ» (انس گرفتن) Gesenius, 60
אֱנוֹשׁ اِنوش ˀenuš مرد، انسان man, mankind
اوگاریتی inš اینش مردم people DelOlmo, 84
آرامی אֶנָשׁ اِناش ˀenāš مرد، انسان man, mankind مشکور، ج1، ص42
سریانی ܐܢܫ، ܐܢܫܐ انش، انشا ˀanaš, ˀanšā مرد، بشر a man, human being PayneSmith, 22
مندایی anaša, naša انَشَ، نَشَ بشر، بشریت human being Macuch, 24
فنیقی ˀŠ اش انسان، مرد، شهروند، عضو man, male, citizen, member Krahmalkov, 75-76
اکدی/آشوری nišu نیشو مردم people Black, 255
حبشی ˀans اَنس انسان man Zammit, 81
سبائی ˀNS1 انس انسان، مرد، مذکر man, male Beeston, 6
عربی إنس، ناس، أناس، إنسان آدمی، انسان، نوع انسان، مردم مشکور، ج1، ص42

Zammit, 81

منابع

سایت The Quranic Arabic Corpus

منابع ریشه شناسی