خمص (ریشه)
ریشه «خمص» (H̬MṢ)؛ گرسنگی. این ریشه تنها 2 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
خمص: گرسنگى (نهايه) فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ مائده: 3 هر كه در گرسنگى مضطرّ بخوردن ميته و غيره شود در حاليكه بگناه بى ميل است خدا آمرزنده و مهربان است (قاموس قرآن، ج2، ص307).
ساخت‌های صرفی در قرآن
مَخمَصَة (اسم): 2 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | مَخمَصَة | مَخمَصَة | مَخمَصَة | خمص: گرسنگى (نهايه) فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ مائده: | قاموس قرآن، ج2، ص: 307 | |
| آفروآسیایی | *q̇amac̣/ʒ- | خمص | hunger, be hungry | گرسنگی، گرسنه بودن | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *ḫama/uṣ- | خمص | 'be hungry' | 'گرسنه بودن' | ||
| سامی | *h_im/nṣ- {} *h_im/nc̣- | خنص | fatty tissue, fat | بافت چربی، چربی | ||
| سامی | *ḫim/nṣ- {} *ḫim/nc̣- | خنص | fatty tissue around intestins and stomach | بافت چربی اطراف روده و معده | ||
| اکدی | h_imṣu, h_inṣu | خِمصُ\ خِنصُ | 'fatty tissue around the intestines' OB on | "بافت چربی اطراف روده" | [CAD h_ 192], [AHw 346] | |
| اکدی | h_anṣātu | خَنصَتُ | 'part of human body, possibly waist', SynList | «بخشی از بدن انسان، احتمالاً کمر» | [CAD h_ 81], [AHw 321] (pl. tant.) | |
| آرامی یهودی | himṣā, ḥimṣā | هِمصَ\ حِمصَ | 'the fat around the large stomach of ruminants' | چربی اطراف معده بزرگ نشخوارکنندگان | [Ja 347] | |
| مندایی | himṣa | هِمصَ | 'belly, entrails' | "شکم، احشاء" | [DM 146] | |
| عربی | ḫmṣ a/u,1,4 | خمص َ/ُ\\ | ||||
| عربی | ʔah_maṣ- | ءَخمَص- | 'milieu du corps' 'mince du milieu du corps'. | وسط بدن (کمر لاغر) | [BK 1 633]; also | |