آیه دیه
آیه دیه؛ به آیه ۹۲ سوره نساء «آیه دیه» گفته می‌شود. این آیه به آیه دیه مشهور است. «مومن حق ندارد مومنى را جز از روى خطا به قتل برساند و اگر به خطا كشت، بايد برده مومنى را آزاد كند و خون‌بهاى او را به خانواده‌اش بپردازد، مگر اينكه خانواده مقتول خون بها را ببخشد اگر فرد كشته شده از خاندان دشمنان شماست؛ ولى مومن است، تنها کفاره آزاد كردن برده مومن كفايت مى كند و اگر از خاندان كفارى است كه با مسلمانان هم پيمانند، بايد علاوه بر آزاد كردن برده مومن، خون بهاى او را نيز به بازماندگانش بپردازد و اگر برده‌اى نيابد، بايد دو ماه پى در پى روزه بگيرد اين توبه الهى است كه خدا دانا و حكيم است»
تبیین مفهوم دیه
دیه یا خون‌بها از قوانین اسلام است و بر اساس تعاریف فقهی، مال یا پولی است که به سبب کشتن انسان یا نقص عضو به کسی که صدمه دیده است یا به بازماندگان او پرداخت می‌شود. در تعریف حقوقی، دیه کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنی‌علیه یا قائم مقام او گرفته شود. میزان دیه از سوی شارع(دادگاه) برای جنایت تعیین شده است. میزان دیه در دین اسلام برای مرد و زن مسلمان و مردان و زنان سایر دین‌های آسمانی متفاوت است. چهار ماه قمری ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرم و رجب ماه‌های حرام هستند. در این چهار ماه - به‌جز برای دفاع- جنگ کنار گذاشته می‌شود و دیه افزایش می‌یابد.[۱]
نظام دیه در اسلام
نظام ديه و ارش و جبران خسارت در اسلام ابداعی نيست و از شروع زندگی اجتماعی انسان مطرح بوده كه اسلام نيز به اين موضوع تاكيد كرده است. در قرآن كريم در آيه ۹۹ سوره نسا دو مرتبه به ديه يا خون‌بها و قتلهای غير عمدی اشاره شده كه بايد برای آنها ديه پرداخت شود. سه جنبه در مورد ماهيت ديه مطرح است كه شامل خسارت، مجازات و تركيبی از خسارت و مجازات است.ديه در خسارات ثابت نيست و برحسب نوع خسارت وارد شده تفاوت دارد اما ديه در مجازات ثابت است. در لايحه قانون مجازات اسلامی، ديه مال معينی است كه در شرع مقدس به سبب جنايات غير عمدی بر نفس مقرر شده است. عملی موجب ديه می‌شود كه خلاف شرع و قانون باشد، از غير حادث شده باشد و آسيب و صدمه ايجاد كند. اگر بر اثر ضربه‌ای منافع متعدد آن شخص از بين رود و منجر به صدمات متعدد شود در اين زمينه بايد ديه مطابق آن تعيين شود. ميزان ارش مشخص نيست و دادگاه با لحاظ نوع و كيفيت جنايت و ميزان خسارت وارده با در نظر گرفتن ديه مقدر و با جلب نظر كارشناس ميزان آن را تعيين می‌كند مگر اين كه در قانون ترتيب ديگری مقرر شده باشد.هر جنايتی كه منجر به صدمه شود و ديه نداشته باشد ارش برای آن تعيين می‌شود و هر جنايتی كه منجر به نقص عضو ماندگار شود بر اساس ميزان ديه كامل آن عضو يا دستگاه ارش آن تعيين می‌شود.جنايتی كه موجب نقص فك شود، تعيين جريمه مالی آن با نظر حاكم است و برای آن ارش تعيين می‌شود. جناياتی كه باعث زوال يا نقص بعضی از منافع شود ديه آن معيين نشده بايد ارش تعيين شود. هر كس موی سر يا صورت مردی را طوری از بين ببرد كه ديگر نرويد ديه كامل خواهد بود و اگر دوباره برويد نسبت به موی سر او ضامن ارش است.[۲]
منابع
خبرگزاری ایکنا