دروغ

دروغ؛ سخن عدم مطابق با واقع یا اعتقاد گوینده. دروغ بیان سخنی است که مطابق با واقع نیست و یا اینکه گوینده به آن اعتقاد ندارد؛ اما آن را به‌گونه‌ای ابراز می‌کند که گویی معتقد به آن است. در آموزه‌های دینی با تعابیر تندی از این کار یاد و از آن نهی شده و همین‌طور عوامل و پیامدهای گوناگونی برای آن ذکر شده است. یکی از راهکارهای فرار از دروغ توریه است.

تعریف

بعضى دروغ را به معناى عدم مطابقت محتواى سخن با واقعیت ذكر کرده‌اند، درحالی‌که بعضى دیگر آن را عدم مطابقت با تشخیص و اعتقاد گوینده می‌دانند و از آیه اول سوره منافقون بر این ادعا استدلال کرده‌اند: «إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَکَاذِبُونَ‌؛ چون منافقان نزد تو آيند گويند: «گواهى مى‏دهيم كه تو واقعاً پيامبر خدايى.» و خدا [هم] مى‏داند كه تو واقعاً پيامبر او هستى، و خدا گواهى مى‏دهد كه مردم دو چهره سخت دروغگويند» (منافقون‏/ 1).

زشتی دروغ در تعالیم دینی

قرآن با توصیف دروغ به فسق، سخن باطل (قول زور) و بی‌ایمانی، دروغگو را مستحق لعن و خشم خدا دانسته است. در روایات نیز دروغ بدتر از شراب و کلید گناهان معرفی شده است. دروغ را موجب خروج ایمان از قلب، زمینه‌ساز کفر و نفاق، عدم اطمینان مردم به دروغگو و فرودآمدن لعن خدا و فرشتگان دانسته‌اند.و

مصادیق دروغ

عدم وفای عهد را می‌توان از مصادیق دروغ دانست. آیات متعددی در رابطه با وفای به عهد و عقد و وعد در قرآن کریم وجود دارد، از قبیل:«...وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا... : ... و آنان كه چون عهد بندند، به عهد خود وفادارانند...» (بقره/ 177)؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ... : اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، به قراردادها [ى خود] وفا كنيد...» (مائده/ 1)؛ «... وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا: ... و به پيمان [خود] وفا كنيد، زيرا كه از پيمان پرسش خواهد شد» (اسراء/ 34). کسی که از ابتدا وعده‌ای می‌دهد و قصد وفای به آن را ندارد و یا می‌داند که فاقد توانایی برای عمل به آن وعده است، دروغگو محسوب می‌شود. از دیگر مصادیق دروغ می‌توان به روضه دروغ خواندن اشاره کرد. از این رو باید از مصیبت‌هایی که در منابع معتبر تاریخی ذکر شده و مخالفتی با حکم عقل ندارد استفاده کرد. همچنین می‌توان به بیان زبان حال پرداخت که اشکالی متوجه آن نیست. روضه دروغ در جاهایی می‌تواند از مصادیق دروغ بستن بر خدا و پیغمبر (ص) محسوب شود که در چندین آیه قرآن نیز مورد نهی قرار گرفته است. در آیه «وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ تَرَى الَّذِینَ کَذَبُوا عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ أَلَیْسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْمُتَکَبِّرِینَ؛ و روز قيامت كسانى را كه بر خدا دروغ بسته‏اند روسياه مى‏بينى، آيا جاى سركشان در جهنم نيست؟» (زمر/ 60) خداوند می‎فرماید که کافران در روز قیامت به خاطر اینکه به خداوند دروغ بستند و مشرک شدند صورت‎هایشان سیاه خواهد شد.

عوامل دروغگویی

خلاص شدن، تفریح، تعارف یا خجالت بی‌جا، بزرگ کردن خود و مسخره‌کردن دیگران را می‌توان از عوامل دروغگویی دانست. دروغگویی در نزد کودکان شیوع زیادی دارد که می‌توان عواملی اختصاصی برای آن در نظر گرفت؛ از مهم‌ترین عوامل می‌توان به ناتوانی در تشخیص خیال از واقعیت، الگوبرداری کودکان از والدین دروغگو، فشار بزرگ‌ترها به آنان برای گفتن جزئیات دقیق یک ماجرا، احساس ناامنی و وحشت اشاره کرد.

توریه به جای دروغ

توریه در لغت به معنای پوشاندن و مخفی کردن است و در اصطلاح عبارت است از اینکه گوینده سخنی بگوید و معنای خلاف ظاهر آن را اراده کند و معنای اراده شده، مطابق با واقع باشد. مثلا از کسی سوال می‌کنند: «آیا تو از من فلان مقدار پول قرض نگرفتی؟» آن شخص با وجود اینکه قرض گرفته، می‌گوید: «نه، قرض نگرفتم» و در درون خود اینگونه قصد می‌کند که در فلان روز خاص قرض نگرفتم. آیا می‌توان به‌جای دروغ، توریه کرد؟ برخی آن را همانند دروغ حرام دانسته‌اند و برخی آن را اجازه داده‌اند و راه کاری برای فرار از دروغ در مواقع ضروری دانسته‌-اند.

منابع

ایکنا

اسلام پدیا

ویکی زندگی