عبد (ریشه)

ریشه «عبد» (ˁBD)؛ خدمتکار، خدمت کردن. از این ریشه، فعل عَبَدَ، اسم عَبد و مشتقات دیگری ساخته شده و جمعا 275 بار در قرآن آمده است.

معنای لغوی

عبادت: تذلّل با تقديس. اطاعت. در مفردات گويد: عبوديّت اظهار تذلّل و عبادت غايت تذلّل است (قاموس قرآن، ج4، ص279).

ساخت‌های صرفی در قرآن

عَبَدَ (فعل مجرد): 122 بار

عَبد (اسم): 131 بار

عابِد (اسم فاعل): 12 بار

عِبادَة (مصدر): 9 بار

عَبَّدَ (فعل باب تفعیل): 1 بار

ریشه‌شناسی

زبان	واژه	آوانگاری		معنا		توضیحات	ارجاع
		فارسی	بین‌المللی	فارسی	انگلیسی
آفروآسیایی باستان	ˁabod / baˁod	عَبُد		برده، بنده	slave		Orel, 232 (no. 1029)
سامی باستان	ˁabd	عَبد		برده، بنده	slave	عبد: کار کردن، به‌نظر می‌رسد فعل ساخته‌شده از اسم (denominative) است.
عبری	עָבַד	عابَد	ˁābad	کار کردن، خدمت کردن	work, serve		Gesenius, 712-715
	עֶבֶד	عِبِد	ˁebed	برده، خدمتکار	slave, servant	همچنین اسم خاص، در ترکیب با نام خدایان.
	עֲבֹדָה	عَبودا	ˁabudā	کار، خدمت	labour, service
اوگاریتی	ˁBD	عبد		کار کردن (در زمین)، کشت و کار کردن، تولید کردن	to work (a field), to cultivate, to produce		DelOlmo, 139-144
	ˁbd	عبد		بنده، غلام؛ خدمتکار (اطلاق به یک طبقه خاص از مزدوران یا کارمندان زیردست)؛ فرد در رتبه پایین‌تر؛ انسان مومن دین‌دار	servant, slave; servant (said of a special class of mercenaries or subordinate employees); person of a lower rank; faithful, devout person	همچنین در اسامی خاص، در ترکیب با نام خدایان
آرامی	עָבַד	عابَد	ˁābad	[کار کردن] 1) خدمت کردن، کار کردن برای. 2) آماده سازی؛ زراعت کردن زمین؛ لباس پوشیدن (پنهان کردن) 3) استفاده کردن به‌ویژه برای اهداف بت پرستی؛ پرستیدن	[to work] 1) to serve, work for. 2) to prepare; to till the ground; to dress (hides) 3) to use esp. for idolatrous purposes; to worship		Jastrow, 1034-1035
	עֲבַד I, עֲבֵיד	عَبَد، عَبید	ˁabad	1) انجام دادن، کار کردن. ساختن؛ عمل کردن 2) انجام دادن، گذراندن، کامیابی 3) وقت گذاشتن	1) to do, labor; to make; to act. 2) to do, fare, prosper 3) to spend time
	עֶבֶד	عِبِد	ˁebed	برده، خدمتکار	slave, servant
	עַבְדּוּת	عَبِدّوت	ˁabeddut	بردگی، بندگی؛ وضعیت یک برده	slavery, servitude; status of a slave
سریانی	ܥܒܕ	عبَد	ˁebad	الف) انجام دادن، علت بودن، تأثیر گذاشتن، انجام دادن، به وقوع پیوستن ب) انجام دادن، ساختن، کار کردن ج) ساختن، بنا کردن، تعمیر ه) بودن، منصوب کردن پادشاه، اسقف، کشیش ح) میوه دادن، شیر دادن ط) خوب بودن یا مناسب بودن با ی) گذراندن زمان، ماندن	a) to do, cause, effect, perform, bring to pass b) to do, make, work c) to build, construct, repair e) to make to be, appoint king, bishop, priest h) to bear fruit, yield milk i) to be good or fit for with j) to pass time, stay		PayneSmith, 395-397
	ܥܒܶܕܐ	عبدا	ˁabdā	بنده، خدمتکار مرد، خدمتکار	a bondsman, serving-lad, servant
	ܥܒܳܕ	عبُد	ˁebod	یک عمل، کار، امر؛ کار، شغل، تجارت، استخدام؛ ساخت، ساخت و ساز	a deed, action, affair; work, occupation, business, employment; making, construction
مندایی	ˁabad ˁabdala	عَبَد عبدالله		نام خاص مرد	man’s name		Macuch, 339
فنیقی	ˁBD	عبد		خدمت کردن به یک ارباب، زیردست یا تابع بودن	SERVE an overlord, BE A VASSAL or SUBJECT		Krahmalkov, 351-354
	ˁBD II			بنده یک خدا، پرستنده	SERVANT of a god, WORSHIPPER
	ˁBD III			خدمتکار، کارگر	SERVITOR, WORKER
	ˁBD IV			اسم خاص: عبد	p.n. ˁABD, vars.	نام خاص: عبد + نام خدایان
فنیقی، پونیک، آرامی کهن، آرامی امپراطوری، پالمیری، نبطی	ˁbd	عبد		ساختن، کردن. انجام دادن. خدمت کردن. استفاده کردن	1. to make, to do 2. to act 3. to serve 4. to use		Hoftijzer, 806-819
اکدی/آشوری	abdu	ابدو		خدمتکار، برده	servant , slave		Black, 2
حبشی	ˁabd	عَبد		برده، بنده	slave	از عربی. عبد	Leslau, 54
سبائی	ˁBD	عبد		خدمتکار، رعیت، بنده، مشتری، رعیت	servant, serf, bondman, client, vassal		Beeston, 11
عربی	عَبَدَ عَبد			پرستیدن، بندگی کردن بنده، غلام			مشکور، 541-542 Zammit, 279 Jeffery, 210

منابع

عبد (واژگان)

منابع ریشه شناسی