جام (مترادف): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «== مترادفات قرآنی ؟ == مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از «»، « ». == مترادفات «» در قرآن == {| class="wikitable" |+ !واژه !مشاهده ریشه شناسی واژه !مشاهده مشتقات واژه !نمونه آیات |- | |ریشه ؟ |مشتقات ؟ | |- | |ریشه ؟ |هون (...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== مترادفات قرآنی | == مترادفات قرآنی جام == | ||
مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از | مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از «اکواب»، «کأس»، «سقایة»، «صواع». | ||
== مترادفات | == مترادفات «جام» در قرآن == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|+ | |+ | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
!نمونه آیات | !نمونه آیات | ||
|- | |- | ||
|اکواب | |||
|[[کوب (ریشه)|ریشه کوب]] | |||
|[[کوب (واژگان)|مشتقات کوب]] | |||
| | | | ||
|[[ | |- | ||
|[[ | |کأس | ||
|[[کاس (ریشه)|ریشه کأس]] | |||
|[[کأس (واژگان)|مشتقات کأس]] | |||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | |سقایة | ||
|[[ | |[[سقی (ریشه)|ریشه سقی]] | ||
|[[ | |[[سقی (واژگان)|مشتقات سقی]] | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
| | |صواع | ||
| | |[[صوع (ریشه)|ریشه صوع]] | ||
| | |[[صوع (واژگان)|مشتقات صوع]] | ||
| | | | ||
|} | |} | ||
== معانی مترادفات قرآنی | == معانی مترادفات قرآنی جام== | ||
=== «اکواب» === | |||
الْكُوب- قدح و كاسه بدون دسته و دستگيره- جمعش- اكْوَاب است در آيه گفت: | |||
بِأَكْوابٍ وَ أَبارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ- 18/ واقعه. | |||
كُوبَه- طبلى است كه در بازيها به آن ميكوبند و ميزنند<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص: 90-89</ref> | |||
=== «کأس» === | |||
در آيه گفت: كَأْساً كانَ مِزاجُها زَنْجَبِيلًا. | |||
كَأْس ظرفى است كه شربت يا نوشيدنى در آن ميريزند (كاسه) كه آن نوشيدنى و ظرف را هم جداگانه- كأس- ناميدند، ميگويند- شربت كأسا- و- كأس طيبة- يعنى شربتى پاك. | |||
در آيه گفت: وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ- واقعة 18) كَاسَتِ الناقةُ تَكوُسُ- آن شتر با سه پا راه ميرود (از يك دست يا يك پا ناقص است). | |||
كيس- تيزهوشى و قريحه سرشار- اكْأَسَ الرجلُ و أَكْيَسَ- آن مرد فرزندان باهوش و با كياستى دارد، مكر و نيرنگ يا خدعه را هم «كَيْسَان» گويند. | |||
يا بتصور اينكه غدر و مكر نوعى زيركى و كياست است كه بكار ميرود يا اينكه- كيسان- نام مردى بوده به حيلهگرى معروف، سپس هر فريبكار و مكارى را- كيسان گفتهاند مثل اينكه- هالكى- نام آهنگرى است كه به فن آهنگرى معروف شده و بعدا هر آهنگر و حدادى را هالكى ناميدند.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص: 94-93</ref> | |||
=== «سقایة» === | |||
السَّقْي و السُّقْيَا: آنچه كه مىنوشد به او مىدهد، ولى- إسْقَاء- اينست كه نوشيدنى را در اختيارش بگذارد و او هر طور خواست مصرف كند پس إسقاء- از- سَقْي- رساتر و بليغتر است زيرا- إسقاء- يعنى چيزى كه از آن نوشيده مىشود و مىنوشد در اختيارش قرار دهى چنانكه مىگوئى أَسْقَيْتُه نَهَراً: او را از نهر آب دادم. | |||
خداى تعالى گويد: (وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُورا21/ انسان) و (وَ سُقُوا ماءً حَمِيماً- 15/ محمّد) و (وَ الَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَ يَسْقِينِ- 79/ شعراء). و در معنى إسقاء مىگويد: (وَ أَسْقَيْناكُمْ ماءً فُراتاً- 27/ مرسلات) (و آبى گوارا، شما را نوشانيديم و بشما داديم). | |||
و (فَأَسْقَيْناكُمُوهُ- 22/ حجر) (آن را آبشخورتان قرار داديم). | |||
و آيه: (نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِها- 21/ مؤمنون) كه با فتحه و ضمّه حرف اوّل (حرف نون) هر دو هست. نصيب و بهره از آب و نوشيدنى را هم- سقى- گفتهاند. | |||
ولى- سقى- زمينى است كه آبيارى مىشود چون سقى و سقى هر دو مفعولند مثل- نقض- بجاى- منقوض. | |||
اسْتِسْقَاء: آب خواستن و طلب نصيب و سهم، آب خداى تعالى گويد: (وَ إِذِ اسْتَسْقى مُوسى- 60/ بقره). | |||
سِقَاء: مشك و ظرف آب. | |||
أَسْقَيْتُك جِلْداً: پوست و چرمى به تو دادم كه مشك درست كنى. | |||
خداى تعالى گويد: (جَعَلَ السِّقايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ- 70/ يوسف)- سِقَاية- همان- صاع و صُوَاع- يعنى پيمانه ملك بوده بخاطر اينكه با آن آب داده مىشود سقاية و يا بخاطر اينكه با آن وزن و پيمانه مىكردند- صُواع- ناميده شد.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 231-230</ref> | |||
=== «صواع» === | |||
آيه: (صُواعَ الْمَلِكِ- 72/ يوسف) (ظرف آبخورى، و پيمانهاى است كه آن را صَاع- گويند. مذكّر و مؤنّث در آن يكسان است، خداى تعالى گويد: | |||
(نَفْقِدُ صُواعَ الْمَلِكِ- 72/ يوسف) سپس گفت: (ثُمَّ اسْتَخْرَجَها- 76/ يوسف) كه ضمير (ها) براى صواع مؤنّث آمده است). | |||
وزن كردن هم به همين واژه تعبير مىشود، در سخن پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله كه فرمود: «صاع من برّ او صاع من شعير». (وزنى از گندم يا وزنى از جو- اين حديث مربوط به فطريّه است كه در مآخذ ديگر- او صاع من قمح- هم روايت شده). | |||
گفته شده- صَاع- دل زمين است، شاعر گويد:ذكروا بكفّى لاعب في صاع گفته شده بلكه- صَاع- در اين شعر چوگان است كه در توپ بازى به گوى مىزنند. (يعنى چوب چوگان را كه در دو كف دست چوگان باز است ياد نمودند). | |||
تَصَوَّعَ النّبتُ: گياه گسترده شده. | |||
تَصَوَّعَ الشَّعرُ: موى پراكنده شده. | |||
الكَمِيُ يَصُوعُ أقرانَهُ: پهلوان مرد، رقيبانش را متفرّق كرد.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 434-433</ref> | |||
== ارجاعات == | == ارجاعات == | ||
[[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]] | [[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]] | ||
نسخهٔ ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۱۰
مترادفات قرآنی جام
مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از «اکواب»، «کأس»، «سقایة»، «صواع».
مترادفات «جام» در قرآن
| واژه | مشاهده ریشه شناسی واژه | مشاهده مشتقات واژه | نمونه آیات |
|---|---|---|---|
| اکواب | ریشه کوب | مشتقات کوب | |
| کأس | ریشه کأس | مشتقات کأس | |
| سقایة | ریشه سقی | مشتقات سقی | |
| صواع | ریشه صوع | مشتقات صوع |
معانی مترادفات قرآنی جام
«اکواب»
الْكُوب- قدح و كاسه بدون دسته و دستگيره- جمعش- اكْوَاب است در آيه گفت:
بِأَكْوابٍ وَ أَبارِيقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ- 18/ واقعه.
كُوبَه- طبلى است كه در بازيها به آن ميكوبند و ميزنند[۱]
«کأس»
در آيه گفت: كَأْساً كانَ مِزاجُها زَنْجَبِيلًا.
كَأْس ظرفى است كه شربت يا نوشيدنى در آن ميريزند (كاسه) كه آن نوشيدنى و ظرف را هم جداگانه- كأس- ناميدند، ميگويند- شربت كأسا- و- كأس طيبة- يعنى شربتى پاك.
در آيه گفت: وَ كَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ- واقعة 18) كَاسَتِ الناقةُ تَكوُسُ- آن شتر با سه پا راه ميرود (از يك دست يا يك پا ناقص است).
كيس- تيزهوشى و قريحه سرشار- اكْأَسَ الرجلُ و أَكْيَسَ- آن مرد فرزندان باهوش و با كياستى دارد، مكر و نيرنگ يا خدعه را هم «كَيْسَان» گويند.
يا بتصور اينكه غدر و مكر نوعى زيركى و كياست است كه بكار ميرود يا اينكه- كيسان- نام مردى بوده به حيلهگرى معروف، سپس هر فريبكار و مكارى را- كيسان گفتهاند مثل اينكه- هالكى- نام آهنگرى است كه به فن آهنگرى معروف شده و بعدا هر آهنگر و حدادى را هالكى ناميدند.[۲]
«سقایة»
السَّقْي و السُّقْيَا: آنچه كه مىنوشد به او مىدهد، ولى- إسْقَاء- اينست كه نوشيدنى را در اختيارش بگذارد و او هر طور خواست مصرف كند پس إسقاء- از- سَقْي- رساتر و بليغتر است زيرا- إسقاء- يعنى چيزى كه از آن نوشيده مىشود و مىنوشد در اختيارش قرار دهى چنانكه مىگوئى أَسْقَيْتُه نَهَراً: او را از نهر آب دادم.
خداى تعالى گويد: (وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُورا21/ انسان) و (وَ سُقُوا ماءً حَمِيماً- 15/ محمّد) و (وَ الَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَ يَسْقِينِ- 79/ شعراء). و در معنى إسقاء مىگويد: (وَ أَسْقَيْناكُمْ ماءً فُراتاً- 27/ مرسلات) (و آبى گوارا، شما را نوشانيديم و بشما داديم).
و (فَأَسْقَيْناكُمُوهُ- 22/ حجر) (آن را آبشخورتان قرار داديم).
و آيه: (نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِها- 21/ مؤمنون) كه با فتحه و ضمّه حرف اوّل (حرف نون) هر دو هست. نصيب و بهره از آب و نوشيدنى را هم- سقى- گفتهاند.
ولى- سقى- زمينى است كه آبيارى مىشود چون سقى و سقى هر دو مفعولند مثل- نقض- بجاى- منقوض.
اسْتِسْقَاء: آب خواستن و طلب نصيب و سهم، آب خداى تعالى گويد: (وَ إِذِ اسْتَسْقى مُوسى- 60/ بقره).
سِقَاء: مشك و ظرف آب.
أَسْقَيْتُك جِلْداً: پوست و چرمى به تو دادم كه مشك درست كنى.
خداى تعالى گويد: (جَعَلَ السِّقايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ- 70/ يوسف)- سِقَاية- همان- صاع و صُوَاع- يعنى پيمانه ملك بوده بخاطر اينكه با آن آب داده مىشود سقاية و يا بخاطر اينكه با آن وزن و پيمانه مىكردند- صُواع- ناميده شد.[۳]
«صواع»
آيه: (صُواعَ الْمَلِكِ- 72/ يوسف) (ظرف آبخورى، و پيمانهاى است كه آن را صَاع- گويند. مذكّر و مؤنّث در آن يكسان است، خداى تعالى گويد:
(نَفْقِدُ صُواعَ الْمَلِكِ- 72/ يوسف) سپس گفت: (ثُمَّ اسْتَخْرَجَها- 76/ يوسف) كه ضمير (ها) براى صواع مؤنّث آمده است).
وزن كردن هم به همين واژه تعبير مىشود، در سخن پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله كه فرمود: «صاع من برّ او صاع من شعير». (وزنى از گندم يا وزنى از جو- اين حديث مربوط به فطريّه است كه در مآخذ ديگر- او صاع من قمح- هم روايت شده).
گفته شده- صَاع- دل زمين است، شاعر گويد:ذكروا بكفّى لاعب في صاع گفته شده بلكه- صَاع- در اين شعر چوگان است كه در توپ بازى به گوى مىزنند. (يعنى چوب چوگان را كه در دو كف دست چوگان باز است ياد نمودند).
تَصَوَّعَ النّبتُ: گياه گسترده شده.
تَصَوَّعَ الشَّعرُ: موى پراكنده شده.
الكَمِيُ يَصُوعُ أقرانَهُ: پهلوان مرد، رقيبانش را متفرّق كرد.[۴]