جوب (ریشه)

ریشه «جوب» (GWB)؛ این ریشه در قرآن در دو معنای بریدن (صخره) (فعل ثلاثی مجرد) و پاسخ دادن به پرسش یا خواسته (سایر کاربردها) به کار رفته است.

معنای لغوی

لغویان عرب تلاش کرده اند بین دو معنای بریدن و جواب دادن ارتباطی بیابند:

جوب: بريدن. اقرب الموارد گويد: «جَابَ‏ الثَّوْبَ‏ جَوْباً: قَطَعَهُ» «وَ ثَمُودَ الَّذِينَ‏ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ» (فجر: 9) و قوم ثمود كه سنگها را در درّه بريدند. و خانه‏ها ساختند.

جواب را از آنجهت جواب گويند كه سخن گوينده با آن قطع و تمام ميشود (اقرب الموارد) بعقيده راغب علّت اين تسميه آنست كه جواب، فضا و فاصله را بريده، از دهان گوينده بسمع شنونده ميرسد. و چون اين سخن شامل سئوال و جواب هر دو است لذا در ذيل آن گفته: لكن مختص بردّ كلام است نه كلام اوّلى (قاموس قرآن، ج‏2، ص86).

ساخت‌های صرفی در قرآن

معنای بریدن:

جابَ (فعل ثلاثی مجرد): یک بار

معنای پاسخ دادن:

اَجابَ (فعل باب افعال): 8 بار

مُجیب (اسم فاعل باب افعال): 2 بار

اِستَجابَ (فعل باب استفعال): 28 بار

جَواب (اسم، مصدر): 4 بار

برای مشاهده تفصیلی آیات، نک: جوب (واژگان)

ریشه‌شناسی

جابَ (1): بریدن و شکافتن

زبان	واژه	آوانگاری		معنا		ارجاع
		فارسی	بین‌المللی	فارسی	انگلیسی
آفروآسیایی باستان	Gub wVgab	جب وجب		حفره، چاه بریدن و شکافتن	hole, well cut, pierce	Orel, 219 (No. 970); 532 (No. 2555)
سامی باستان	Gubb gub	جبب جب		چاه، خندق بریدن و شکافتن	well, moat cut, pierce
عبری	גב גבב גוב	جب جبب جوب		گودال، لانه شیرها منحنی شدن، محدب شدن، برآمدگی کَندن (گودال)	pit, den of lions be curved, convex, elevated dig	Gesenius, 1085, 146, 155
اوگاریتی	GB	جب		(محل) نصب یک بُت	a cult installation	DelOlmo, 291
آرامی	גב גבב	جب جبب		محدب، قوس دار، هلالی، کمانی طاق زدن، غار کندن، به شکل منحنی درآوردن	Convex, arched To Arch, cave, curve	Jastrow, 203
سریانی	ܓܘܒ	جوب		چاه، آب انبار، گودال، لانه تیر ، تخته.	a well, cistern, pit, den a beam, joist, plank.	PayneSmith,62
مندایی	guba	جب		گودال، آب انبار، استخر	ditch, pit, water-runnel, cistern, pool	Macuch, 82
فنیقی	نیست
اکدی/آشوری	gubbu	جبب		آب انبار	Cistern; water cistern	Black, 95 Leslau, 176
حبشی	Gebb gayb	جبب جیب		گودال، غار، پرتگاه، سوراخ، لانه فنجان، جام، پارچ	pit, ditch, cavern, abyss, cave, lair, hole, den cup, goblet, pitcher	Leslau, 176, 208
سبائی	نیست
عربی	جوب			بریدن		مشکور، 157 Zammit, 129

جاب (2): جواب و پاسخ

زبان	واژه	آوانگاری		معنا		ارجاع
		فارسی	بین‌المللی	فارسی	انگلیسی
آفروآسیایی باستان	gVwVb/gVyVb	جوب/ جیب		صدا زدن، پاسخ دادن	call, answer	Orel, 225 (No.998)
سامی باستان	Gub	جب		پاسخ دادن	answer
عبری	نیست					Gesenius, -
اوگاریتی	نیست					DelOlmo, n
آرامی	גוב/ גיב	جوب/ جیب		پاسخ دادن	to reply	Jastrow, 234
سریانی	ܓܘܒ	جوب		پاسخ دادن	to answer	PayneSmith, 62
مندایی	نیست					Macuch, -
فنیقی	نیست					Krahmalkov, -
اکدی/آشوری	نیست					Black, -
حبشی	نیست					Leslau, -
سبائی	نیست					Beeston, -
عربی	جوب			پاسخ دادن		مشکور، 157 Zammit, 129

منابع

جوب (واژگان)

منابع ریشه شناسی