دبر (پشت)

ریشه «دبر» (1) (DBR)؛ پشت، پشت کردن. ریشه دبر به‌معنای پشت، به صورت‌های اسمی «دُبُر» و فعلی «أدبرَ» در قرآن کریم آمده است. فعل «تدبّرَ» نیز که برای قرآن کریم و قول آمده است، به‌معنای فهمیدن آنچیزی است که در پشت یک سخن واقع شده است.

معنای لغوی

دُبُر: عقب، پشت. مقابل جلو. «وَ اسْتَبَقَا الْبابَ وَ قَدَّتْ قَمِيصَهُ مِنْ دُبُرٍ» (يوسف: 25) يعنى از پى هم بطرف در دويدند و او پيراهن يوسف را از عقب دريد (قاموس قرآن، ج2، ص326).

ساخت‌های صرفی در قرآن

دُبُر (جمع: اَدبار) (اسم): 18 بار

دابِر (صفت، فاعل): 4 بار

أدبَرَ (فعل باب إفعال): 4 بار

مُدبِر (اسم فاعل، باب افعال): 8 بار

إدبار (مصدر باب افعال): 1 بار

تَدَبَّرَ (فعل باب تفعّل): 4 بار

ریشه‌شناسی

زبان	واژه	آوانگاری		معنا		توضیحات	ارجاع
		فارسی	بین‌المللی	فارسی	انگلیسی
آفروآسیایی باستان	dub	دُب		پشت، دُم	back, tail		Orel, 167 (no. 731)
سامی باستان
عبری	דְּבִיר	دبیر	dbīr	عقب ترین اتاق، درونی ترین اتاق معبد سلیمان	hindmost chamber, innermost room of the temple of Solomon		Gesenius,
اوگاریتی	dbr	دبر		نمازخانه(؟)، اتاق کوچک	chapel(?)		DelOlmo, 264
آرامی	-						Jastrow, -
سریانی	-						PayneSmith, -
مندایی	-						Macuch, -
فنیقی	DBR			سلول (اتاقک) یک معبد	? cella of a temple		Krahmalkov, 146
اکدی/آشوری	dappurtum duppuru	دَپّورتوم دُپّورو		غیبت، غایب شدن. دور شدن، عقب‌نشینی، دور ایستادن	absence, to become absent. to move away, withdraw; stay away		Black, 56, 62
حبشی	dbr tadabbara	دبر تَدَبَّرَ		به پشت خوابیدن	lie on one’s back		Leslau, 121
	dāber, dābir	دابِر		حرم، حریم، داخلی ترین اتاق، (T.M) شورای کلیسایی	shrine, sanctuary, innermost room, (T.M) ecclesiastic council	رابطه با عبری. dbīr (اتاق پشتی معبد)
سبائی	-						Beeston, -
عربی	دبر أدبرَ تدبّرَ			پشت پشت کردن تدبّر کردن (پشت قضیه را فهمیدن)			مشکور، 237 Zammit, 171

منابع

دبر (واژگان)

منابع ریشه شناسی