تحریف: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «تحریف؛ تغییر کلام برای اهداف نادرست. بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت 2. تحریف قرآن کریم. تحریف قرآن خود به دو نوع تحریف لفظی و معنوی تقسیم می¬شود. تحریف لفظی نیز به دو نوع تحریف به زیاده و...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
تحریف؛ تغییر کلام برای اهداف نادرست. بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت 2. تحریف قرآن کریم. تحریف قرآن خود به دو نوع تحریف لفظی و معنوی تقسیم می¬شود. تحریف لفظی نیز به دو نوع تحریف به زیاده و تحریف به نقصان دسته بندی می¬شود که تحریف به زیاده طرفداری ندارد. برای اثبات عدم تحریف قرآن، به آیات قرآن، روایات و شواهد خارجی همچون قرآن¬های خطی قدیمی تمسک شده است. یکی از تهمت¬ها به شیعه باور به تحریف لفظی قرآن است که به آن پاسخ داده شده است. | تحریف؛ تغییر کلام برای اهداف نادرست. بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت 2. تحریف قرآن کریم. تحریف قرآن خود به دو نوع تحریف لفظی و معنوی تقسیم می¬شود. تحریف لفظی نیز به دو نوع تحریف به زیاده و تحریف به نقصان دسته بندی می¬شود که تحریف به زیاده طرفداری ندارد. برای اثبات عدم تحریف قرآن، به آیات قرآن، روایات و شواهد خارجی همچون قرآن¬های خطی قدیمی تمسک شده است. یکی از تهمت¬ها به شیعه باور به تحریف لفظی قرآن است که به آن پاسخ داده شده است. | ||
تعریف | == تعریف == | ||
تحریف در لغت به معنای‌گردانیدن<ref>زوزنی، ص 574؛ غیاث‌الدین‌رامپوری، ذیل‌واژه</ref> و تغییر دادن سخن<ref>ابن‌منظور؛ شرتونی، ذیل«حرف»</ref> است و بویژه در مورد تغییردادن کتاب به‌کار می‌رود.<ref>داعی‌الاسلام، ذیل‌واژه</ref> تحریف‌گاهی تنها به‌معنای‌تغییر لفظ و گاه‌صرفاً به‌معنای‌تغییر معنا و سوء تأویل‌دانسته‌شده‌است.<ref>رجوع کنید به ابن‌منظور، همانجا.</ref> | تحریف در لغت به معنای‌گردانیدن<ref>زوزنی، ص 574؛ غیاث‌الدین‌رامپوری، ذیل‌واژه</ref> و تغییر دادن سخن<ref>ابن‌منظور؛ شرتونی، ذیل«حرف»</ref> است و بویژه در مورد تغییردادن کتاب به‌کار می‌رود.<ref>داعی‌الاسلام، ذیل‌واژه</ref> تحریف‌گاهی تنها به‌معنای‌تغییر لفظ و گاه‌صرفاً به‌معنای‌تغییر معنا و سوء تأویل‌دانسته‌شده‌است.<ref>رجوع کنید به ابن‌منظور، همانجا.</ref> | ||
بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت و 2. تحریف قرآن کریم. | بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت و 2. تحریف قرآن کریم. | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
خداوند خود در این آیه، حفظ و صيانت از قرآن را برعهده گرفته است: « إِنَّا نَحنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون؛ بىترديد، ما اين قرآن را به تدريج نازل كردهايم، و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود». در اين آيه كه با نشانه هاى تأكيد «إنَّ»، «نحن»، «لام تاكيد» و «جمله اسميه» آمده، خداوند با تأكيد بسيار، نزول قرآن و نگاهبانى از آن را به خود نسبت داده است. | خداوند خود در این آیه، حفظ و صيانت از قرآن را برعهده گرفته است: « إِنَّا نَحنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون؛ بىترديد، ما اين قرآن را به تدريج نازل كردهايم، و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود». در اين آيه كه با نشانه هاى تأكيد «إنَّ»، «نحن»، «لام تاكيد» و «جمله اسميه» آمده، خداوند با تأكيد بسيار، نزول قرآن و نگاهبانى از آن را به خود نسبت داده است. | ||
3. آیه 42 سوره فصلت | 3. آیه 42 سوره فصلت | ||
در آیه چنین آمده است: « لَّا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَين يَدَيْهِ وَ لَا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيد؛ از پيش روى آن و از پشت سرش باطل به سويش نمىآيد؛ وحى [نامه] اى است از حكيمى ستوده [صفات]». | |||
منظور از باطل در آیه كه به هيچ رو در قرآن راهى ندارد، هر باطلى است كه مايه وهن قرآن گردد و چون كم و زياد كردن الفاظ قرآن موجب وهن آن مى شود و خود از مصاديق باطل است، بر اين اساس هيچ گونه فزونى و كاهشى در قرآن راه نمى يابد. | منظور از باطل در آیه كه به هيچ رو در قرآن راهى ندارد، هر باطلى است كه مايه وهن قرآن گردد و چون كم و زياد كردن الفاظ قرآن موجب وهن آن مى شود و خود از مصاديق باطل است، بر اين اساس هيچ گونه فزونى و كاهشى در قرآن راه نمى يابد. | ||
4. دعوت به قرآن کنونی توسط معصومان (ع) | 4. دعوت به قرآن کنونی توسط معصومان (ع) | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۵: | ||
از قرآن کریم نسخه¬هایی از دهه¬های ابتدایی قرن اول هجری باقی مانده است که نشان از یکی بودن قرآن کنونی با آن نسخه ¬هاست. از این نسخه¬ها می¬توان به نسخه کتابخانه دانشگاه توبینگن آلمان اشاره کرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4030065/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9 نسخه‌های خطی قرآن؛ گواه حفظ کلام وحی از تحریف | از قرآن کریم نسخه¬هایی از دهه¬های ابتدایی قرن اول هجری باقی مانده است که نشان از یکی بودن قرآن کنونی با آن نسخه ¬هاست. از این نسخه¬ها می¬توان به نسخه کتابخانه دانشگاه توبینگن آلمان اشاره کرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4030065/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9 نسخه‌های خطی قرآن؛ گواه حفظ کلام وحی از تحریف | ||
]</ref> | ]</ref> | ||
باور به تحریف قرآن در میان شیعه | باور به تحریف قرآن در میان شیعه | ||
در میان روایات و نظرات برخی عالمان شیعه مواردی وجود دارد که ظاهرشان ممکن است باور به تحریف قرآن در میان شیعه را نشان دهد. توجه به این مسئله در دیدگاه¬های خاورشناسان نمود ویژه¬ای داشته است و عموماً بر این باورند که تشیع نخستین تا سده سوم هجری باور به تحریف قرآن داشت و تلاش می‌کرد تا چالش‌های کلامی نبود نام علی (ع) و جانشینان وی در قرآن را با پیش‌کشیدن مسأله تحریف قرآن به دست عثمان و دست‌اندرکاران جمع قرآن توجیه کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3974082/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%88%25 اندیشه شیعه درباره تحریف قرآن از نظرگاه خاورشناسان]</ref> | در میان روایات و نظرات برخی عالمان شیعه مواردی وجود دارد که ظاهرشان ممکن است باور به تحریف قرآن در میان شیعه را نشان دهد. توجه به این مسئله در دیدگاه¬های خاورشناسان نمود ویژه¬ای داشته است و عموماً بر این باورند که تشیع نخستین تا سده سوم هجری باور به تحریف قرآن داشت و تلاش می‌کرد تا چالش‌های کلامی نبود نام علی (ع) و جانشینان وی در قرآن را با پیش‌کشیدن مسأله تحریف قرآن به دست عثمان و دست‌اندرکاران جمع قرآن توجیه کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3974082/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%88%25 اندیشه شیعه درباره تحریف قرآن از نظرگاه خاورشناسان]</ref> | ||
شواهد دال بر اعتقاد شیعه به تحریف قرآن | شواهد دال بر اعتقاد شیعه به تحریف قرآن | ||
احادیثی در کتاب کافی -مهمترین منبع حدیثی شیعه- وجود دارد که ادعا می شود در آن به تحریف قرآن اشاره شده. به عنوان مثال حدیثی در کافی تعداد آیات قرآن را ۱۷ هزار آیه دانسته است در حالی¬که قرآن فعلی 6232 آیه دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3276792/%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن]</ref> در میان عالمان شیعه، برخی مانند ملا محسن فیض کاشانی، محمد باقر مجلسی، نعمت الله جزایری و محدث نوری معتقد بودند که قرآن دچار تغییر گشته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3340515/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8F%E2%80%8E%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%25 دیدگاههای نعمتالله جزایری درباره تحریف قرآن متأثر از شرایط زمانه است | احادیثی در کتاب کافی -مهمترین منبع حدیثی شیعه- وجود دارد که ادعا می شود در آن به تحریف قرآن اشاره شده. به عنوان مثال حدیثی در کافی تعداد آیات قرآن را ۱۷ هزار آیه دانسته است در حالی¬که قرآن فعلی 6232 آیه دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3276792/%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن]</ref> در میان عالمان شیعه، برخی مانند ملا محسن فیض کاشانی، محمد باقر مجلسی، نعمت الله جزایری و محدث نوری معتقد بودند که قرآن دچار تغییر گشته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3340515/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8F%E2%80%8E%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%25 دیدگاههای نعمتالله جزایری درباره تحریف قرآن متأثر از شرایط زمانه است | ||
]</ref> | ]</ref> | ||
بررسی و نقد ادعا | بررسی و نقد ادعا | ||
این ادعا درباره شیعه دارای اشکالات بسیاری است. در این انتساب به شیعه، معمولاً یک نکته بسیار مهم مورد غفلت قرار می گیرد. آن مسئله این است که اگر منظور از تحریف قرآن ادعای پاره¬ای از غلات شیعه و یا گروه-های دیگری از غیر شیعیان در سده های سوم قمری است، همچون آنچه در کتاب¬هایی مانند قرائات سیاری و پاره ای از روایات کافی و کتب حدیثی دیگر آمده¬اند، طبعا این ادعاها به دلیل متأخر بودن گزارش هایشان نسبت به زمان عمومی شدن مصحف رسمی قابل اعتنا نیستند. در این¬باره حداکثر می¬توان گفت این گروه¬ها سعی در تحریف قرآن داشته و یا می خواسته¬اند با ادعای وجود تحریف در قرآن عقاید مذهبی خود را تحکیم کنند. اما اگر این گزارش ها در این نوع منابع حاکی از وجود روایات کهنتری باشد که زمان روایت و تحریر آنها به دوره های قدیمتر یعنی به سده اول و نیمه اول سده دوم قمری می رسد باز هم قبول چنین گزارش هایی بسیار مشکل است. سببش این است که در سده اول و تا حدود نیمه های سده دوم هنوز مذهب ارتودکسی اسلامی که بعدها تحت عنوان سواد اعظم اهل سنت شناخته شد نه تنها شکل نگرفته بود بلکه در بسیاری از مسائل میان گروه ها، مذاهب مختلف فکری، سیاسی و طبقات مختلف در مدینه و شام و دیگر شهرها اختلاف نظرهای جدی وجود داشت.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3957339/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF آیا شیعیان به تحریف قرآن باور دارند؟]</ref> | این ادعا درباره شیعه دارای اشکالات بسیاری است. در این انتساب به شیعه، معمولاً یک نکته بسیار مهم مورد غفلت قرار می گیرد. آن مسئله این است که اگر منظور از تحریف قرآن ادعای پاره¬ای از غلات شیعه و یا گروه-های دیگری از غیر شیعیان در سده های سوم قمری است، همچون آنچه در کتاب¬هایی مانند قرائات سیاری و پاره ای از روایات کافی و کتب حدیثی دیگر آمده¬اند، طبعا این ادعاها به دلیل متأخر بودن گزارش هایشان نسبت به زمان عمومی شدن مصحف رسمی قابل اعتنا نیستند. در این¬باره حداکثر می¬توان گفت این گروه¬ها سعی در تحریف قرآن داشته و یا می خواسته¬اند با ادعای وجود تحریف در قرآن عقاید مذهبی خود را تحکیم کنند. اما اگر این گزارش ها در این نوع منابع حاکی از وجود روایات کهنتری باشد که زمان روایت و تحریر آنها به دوره های قدیمتر یعنی به سده اول و نیمه اول سده دوم قمری می رسد باز هم قبول چنین گزارش هایی بسیار مشکل است. سببش این است که در سده اول و تا حدود نیمه های سده دوم هنوز مذهب ارتودکسی اسلامی که بعدها تحت عنوان سواد اعظم اهل سنت شناخته شد نه تنها شکل نگرفته بود بلکه در بسیاری از مسائل میان گروه ها، مذاهب مختلف فکری، سیاسی و طبقات مختلف در مدینه و شام و دیگر شهرها اختلاف نظرهای جدی وجود داشت.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3957339/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF آیا شیعیان به تحریف قرآن باور دارند؟]</ref> | ||
درباره روایات کافی می¬توان گفت اولا شیوه مرحوم کافی بر ارزیابی و نقد روایات نیست. ثانیا ذکر روایات در کتاب روایی هرگز بیانگر اعتقاد مولف آن به تک تک مضامین آن روایت نیست. ثالثاً اگر هم روایاتی در کافی بر تحریف دلالت داشته باشند با احادیثی دیگر از جمله احادیث کافی «فضل‌القرآن» در تعارض‌اند. همچنین کلینی به قاعده عرضه اخبار بر قرآن قائل بوده است و از این رو نمی‌توان این شبهه را پذیرفت که وی احادیث را به قرآن عرضه نکرده و پذیرفته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3276792/%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن]</ref> | درباره روایات کافی می¬توان گفت اولا شیوه مرحوم کافی بر ارزیابی و نقد روایات نیست. ثانیا ذکر روایات در کتاب روایی هرگز بیانگر اعتقاد مولف آن به تک تک مضامین آن روایت نیست. ثالثاً اگر هم روایاتی در کافی بر تحریف دلالت داشته باشند با احادیثی دیگر از جمله احادیث کافی «فضل‌القرآن» در تعارض‌اند. همچنین کلینی به قاعده عرضه اخبار بر قرآن قائل بوده است و از این رو نمی‌توان این شبهه را پذیرفت که وی احادیث را به قرآن عرضه نکرده و پذیرفته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3276792/%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن]</ref> | ||
نسخهٔ ۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۳۹
تحریف؛ تغییر کلام برای اهداف نادرست. بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت 2. تحریف قرآن کریم. تحریف قرآن خود به دو نوع تحریف لفظی و معنوی تقسیم می¬شود. تحریف لفظی نیز به دو نوع تحریف به زیاده و تحریف به نقصان دسته بندی می¬شود که تحریف به زیاده طرفداری ندارد. برای اثبات عدم تحریف قرآن، به آیات قرآن، روایات و شواهد خارجی همچون قرآن¬های خطی قدیمی تمسک شده است. یکی از تهمت¬ها به شیعه باور به تحریف لفظی قرآن است که به آن پاسخ داده شده است.
تعریف
تحریف در لغت به معنای‌گردانیدن[۱] و تغییر دادن سخن[۲] است و بویژه در مورد تغییردادن کتاب به‌کار می‌رود.[۳] تحریف‌گاهی تنها به‌معنای‌تغییر لفظ و گاه‌صرفاً به‌معنای‌تغییر معنا و سوء تأویل‌دانسته‌شده‌است.[۴] بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت و 2. تحریف قرآن کریم. تحریف لفظی قرآن کریم درباره تحریف لفظی قرآن کریم از دو منظر می¬توان بحث نمود: 1. تحریف به زیاده؛ یعنی اینکه مطلبی بر قرآن اصلی افزوده شده باشد و 2. تحریف به نقصان؛ یعنی اینکه مطلبی از قرآن اصلی کاسته شده باشد. اعتقاد به زیاده در قرآن به اجماع مسلمانان باطل است و نقصان را نیز اکثریت علما همچون علامه حلی، علامه شرف‌الدین، آیت‌الله خویی قبول نکرده‌اند.[۵] ادله عدم تحریف لفظی قرآن کریم به دلایل زیر می¬توان برای اثبات عدم تحریف قرآن تمسک جست: 1. تواتر نقل قرآن و ضرورت تاریخی آن تاريخ گواه آن است كه مسلمانان به آموزش و حفظ و كتابت قرآن عنايت ويژه اى داشتند؛ آنسان كه تنها در جنگ موته، شمار شهدايى كه حافظ قرآن بودند، به هفتاد نفر رسيد. حال با توجه به اهتمام بسيار مسلمانان در حفظ قرآن- و حتى تعداد آيات و كلمات و سوره هاى آن- (علاوه بر استعداد ذاتی و حافظه¬ قویّ ایشان در حفظ متون ادبی) چگونه مى توان گفت چنين كتابى با اين همه قارى و حافظ و علاقه مند، تحريف شده باشد؟ از طرف دیگر در زمان پیامبر(ص) کاتبان وحی به دستور پیامبر(ص) قرآن را کتابت می‌کردند و بعد از ایشان در مسجد شهر در کنار منبر ایشان، مکانی برای استنساخ قرآن در نظر گرفته بودند و قرآن را برای خود می نوشتند. 2. آیه 9 سوره حجر خداوند خود در این آیه، حفظ و صيانت از قرآن را برعهده گرفته است: « إِنَّا نَحنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون؛ بىترديد، ما اين قرآن را به تدريج نازل كردهايم، و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود». در اين آيه كه با نشانه هاى تأكيد «إنَّ»، «نحن»، «لام تاكيد» و «جمله اسميه» آمده، خداوند با تأكيد بسيار، نزول قرآن و نگاهبانى از آن را به خود نسبت داده است. 3. آیه 42 سوره فصلت
در آیه چنین آمده است: « لَّا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَين يَدَيْهِ وَ لَا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيد؛ از پيش روى آن و از پشت سرش باطل به سويش نمىآيد؛ وحى [نامه] اى است از حكيمى ستوده [صفات]».
منظور از باطل در آیه كه به هيچ رو در قرآن راهى ندارد، هر باطلى است كه مايه وهن قرآن گردد و چون كم و زياد كردن الفاظ قرآن موجب وهن آن مى شود و خود از مصاديق باطل است، بر اين اساس هيچ گونه فزونى و كاهشى در قرآن راه نمى يابد. 4. دعوت به قرآن کنونی توسط معصومان (ع) ائمه شیعه همواره مردم را به تدبّر و عمل به قرآن مى خواندند در حالى كه اگر تحريفى در قرآن صورت پذیرفته بود، هرگز سكوت نمى كردند. فراتر از این حتی در روایات از عرضه احادیث بر قرآن سخن به میان آمده است؛ حال اگر قرآن تحرف شده باشد این عرضه امری بیهوده خواهد بود. [۶] همچنین در حدیث متواتر ثقلین، مردم دعوت به تمسک به قرآن و عترت شده¬اند تا گمراه نگردند. روشن است که پذیرش تحریف قرآن با تمسک به قرآن برای عدم گمراه شدن سازگار نیست.[۷] 5. نسخه¬های قدیمی قرآن از قرآن کریم نسخه¬هایی از دهه¬های ابتدایی قرن اول هجری باقی مانده است که نشان از یکی بودن قرآن کنونی با آن نسخه ¬هاست. از این نسخه¬ها می¬توان به نسخه کتابخانه دانشگاه توبینگن آلمان اشاره کرد.[۸]
باور به تحریف قرآن در میان شیعه
در میان روایات و نظرات برخی عالمان شیعه مواردی وجود دارد که ظاهرشان ممکن است باور به تحریف قرآن در میان شیعه را نشان دهد. توجه به این مسئله در دیدگاه¬های خاورشناسان نمود ویژه¬ای داشته است و عموماً بر این باورند که تشیع نخستین تا سده سوم هجری باور به تحریف قرآن داشت و تلاش می‌کرد تا چالش‌های کلامی نبود نام علی (ع) و جانشینان وی در قرآن را با پیش‌کشیدن مسأله تحریف قرآن به دست عثمان و دست‌اندرکاران جمع قرآن توجیه کند.[۹]
شواهد دال بر اعتقاد شیعه به تحریف قرآن
احادیثی در کتاب کافی -مهمترین منبع حدیثی شیعه- وجود دارد که ادعا می شود در آن به تحریف قرآن اشاره شده. به عنوان مثال حدیثی در کافی تعداد آیات قرآن را ۱۷ هزار آیه دانسته است در حالی¬که قرآن فعلی 6232 آیه دارد.[۱۰] در میان عالمان شیعه، برخی مانند ملا محسن فیض کاشانی، محمد باقر مجلسی، نعمت الله جزایری و محدث نوری معتقد بودند که قرآن دچار تغییر گشته است.[۱۱]
بررسی و نقد ادعا
این ادعا درباره شیعه دارای اشکالات بسیاری است. در این انتساب به شیعه، معمولاً یک نکته بسیار مهم مورد غفلت قرار می گیرد. آن مسئله این است که اگر منظور از تحریف قرآن ادعای پاره¬ای از غلات شیعه و یا گروه-های دیگری از غیر شیعیان در سده های سوم قمری است، همچون آنچه در کتاب¬هایی مانند قرائات سیاری و پاره ای از روایات کافی و کتب حدیثی دیگر آمده¬اند، طبعا این ادعاها به دلیل متأخر بودن گزارش هایشان نسبت به زمان عمومی شدن مصحف رسمی قابل اعتنا نیستند. در این¬باره حداکثر می¬توان گفت این گروه¬ها سعی در تحریف قرآن داشته و یا می خواسته¬اند با ادعای وجود تحریف در قرآن عقاید مذهبی خود را تحکیم کنند. اما اگر این گزارش ها در این نوع منابع حاکی از وجود روایات کهنتری باشد که زمان روایت و تحریر آنها به دوره های قدیمتر یعنی به سده اول و نیمه اول سده دوم قمری می رسد باز هم قبول چنین گزارش هایی بسیار مشکل است. سببش این است که در سده اول و تا حدود نیمه های سده دوم هنوز مذهب ارتودکسی اسلامی که بعدها تحت عنوان سواد اعظم اهل سنت شناخته شد نه تنها شکل نگرفته بود بلکه در بسیاری از مسائل میان گروه ها، مذاهب مختلف فکری، سیاسی و طبقات مختلف در مدینه و شام و دیگر شهرها اختلاف نظرهای جدی وجود داشت.[۱۲] درباره روایات کافی می¬توان گفت اولا شیوه مرحوم کافی بر ارزیابی و نقد روایات نیست. ثانیا ذکر روایات در کتاب روایی هرگز بیانگر اعتقاد مولف آن به تک تک مضامین آن روایت نیست. ثالثاً اگر هم روایاتی در کافی بر تحریف دلالت داشته باشند با احادیثی دیگر از جمله احادیث کافی «فضل‌القرآن» در تعارض‌اند. همچنین کلینی به قاعده عرضه اخبار بر قرآن قائل بوده است و از این رو نمی‌توان این شبهه را پذیرفت که وی احادیث را به قرآن عرضه نکرده و پذیرفته است.[۱۳] همچنین باید در نظر گرفت شواهدی که ظاهرشان دال بر اعتقاد شیعه به تحریف قرآن است همگی دارای سیر تاریخی واحدی نیستند و ادعا کنندگان به این مسئله توجه نداشته¬اند؛ برخی از روایات تنها در بین آیات قرآن برای توضیح آمده¬اند اما در طی قرن¬ها اینچنین به نظر آمد که این توضیحات متن قرآن بوده¬اند که تحریف گشته-اند.[۱۴] پیرامون انتساب اعتقاد به تحریف قرآن درباره برخی عالمان شیعه، هر چند چنین مدعیان اندکی وجود داشته¬اند اما برخی از انتساب¬ها نیز صحیح نمی¬باشد. به عنوان مثال علامه مجلسی درباره إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ می¬گوید:«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ؛ ای القرآن وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ عن الزيادة و النقصان و التغيير و التحريف؛ یعنی قرآن را نازل کردیم و خود ما نیز در برابر زیاده و کاستی و تغییر و تحریف از آن محافظت می‌کنیم. همچنین علامه مجلسی در رابطه با روایاتی که در آنها بیان شده که قرآن ناقص است و آیاتی از آن کم شده است می‌نویسد: «أن الأخبار التي جاءت بذلك أخبار آحاد لا يقطع على الله تعالى بصحتها فلذلك وقفنا فيها و لم نعدل عما في المصحف ...: همانا اخباری که در این زمینه وارد شده(تحریف قرآن) چون خبر واحد هستند و نمی‌توانیم با یقین صحت آنها را تأیید کنیم، ما در این زمینه توقف می‌کنیم (این روایات را نمی‌پذیریم) و از مصحف شریف عدول نخواهیم کرد».[۱۵] به طور خلاصه نمی¬توان با ادعای چند نفر اعتقاد به تحریف را به تمام شیعه تسری داد. در میان شیعه عالمان بسیاری به طور آشکار موضع خود را درباره عدم تحریف قرآن بیان کرده¬اند. از میان عالمان متقدم می¬توان به شیخ صدوق، سید مرتضی و شیخ طوسی اشاره نمود. صدوق می¬گوید: «اعتقاد ما این است که قرآنی که خداوند بر پیامبر خودش(ص) نازل کرد، همین موجود بین الدفّتین (بین دو جلد) است، و بیشتر از آن نیست، و کسی که به ما نسبت داده که ما می¬گوییم بیشتر از موجود است، او دروغگو است». سیّد مرتضى(ره) درباره ادعای تحریف می¬گوید این نظر منتسب به گروهی از اصحاب حدیث است که اخبار ضعیفی را نقل کرده¬اند و گمان کرده¬اند که آن اخبار صحیح¬اند. شیخ طوسی نیز گفته است: «اما کلام در زیاده و یا نقیصه قرآن از مطالبی است که شایسته نیست به قرآن نسبت داده شود؛ زیرا زیاده در قرآن اجماع بر بطلانش منعقد است، و نقصان نیز ظاهر مذهب مسلمانان بر خلاف آن است».[۱۶] منابع ایکنا دانشنامه جهان اسلام
- ↑ زوزنی، ص 574؛ غیاث‌الدین‌رامپوری، ذیل‌واژه
- ↑ ابن‌منظور؛ شرتونی، ذیل«حرف»
- ↑ داعی‌الاسلام، ذیل‌واژه
- ↑ رجوع کنید به ابن‌منظور، همانجا.
- ↑ [https://iqna.ir/fa/news/3964856/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%DB%8C%D9%86-%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%87%D8%B3 جمهور علمای فریقین قائل به عدم تحریف قرآن هستند ]
- ↑ مروری بر دلایل عدم تحریف قرآن
- ↑ ادله عدم تحریف قرآن
- ↑ [https://iqna.ir/fa/news/4030065/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9 نسخه‌های خطی قرآن؛ گواه حفظ کلام وحی از تحریف ]
- ↑ اندیشه شیعه درباره تحریف قرآن از نظرگاه خاورشناسان
- ↑ صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن
- ↑ [https://iqna.ir/fa/news/3340515/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8F%E2%80%8E%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%25 دیدگاههای نعمتالله جزایری درباره تحریف قرآن متأثر از شرایط زمانه است ]
- ↑ آیا شیعیان به تحریف قرآن باور دارند؟
- ↑ صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن
- ↑ جریان‌شناسی نحوه شکل‌گیری نظریه تحریف قرآن در تشیع نخستین
- ↑ [https://iqna.ir/fa/news/3961823/%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 تهمت به علامه مجلسی در رابطه با تحریف قرآن ]
- ↑ [https://iqna.ir/fa/news/1462454/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87 مسئله تحریف قرآن از منظر علمای شیعه ]