سوره غافر

سوره غافر؛ چهلمین سوره قرآن کریم «غافر» نام دارد. این سوره با ۸۵ آیه در جزء ۲۴ قرار گرفته است. سوره غافر که از سوره‌های مکی است، در ترتیب نزول، شصتمین سوره‌ای است که بر پیامبر اسلام(ص) نازل شده است.

معرفی سوره

«غافر» به معنای خطاپوش و بخشنده است. غافر یکی از صفات خداوند است که در آیه سوم این سوره آمده و به همین علت، «غافر» نام گرفته است. محور اصلی این سوره، باطل نشان‌دادن جدال کافران برای از بین بردن حقی (قرآن) است که بر آنان نازل شده است. بنابراین خداوند عاقبت تکذیب‌کنندگان پیامبران و آیات الهی و هم عذاب‌های وعده‌ داده شده به آنان را یادآوری می‌کند.

محتوای سوره

مباحث این سوره را می‌توان در این موضوعات خلاصه کرد؛ آیات ابتدایی این سوره توجهی به خداوند و برخی نام‌های نیکوی او است؛ سپس به تهدید کافران به عذاب‌های دنیایی و آخرتی می پردازد و در ادامه به داستان موسی(ع) و فرعون و بیان داستان مؤمن آل فرعون اشاره می‌کند. نشانه‌های اثبات توحید و باطل‌بودن شرک و دعوت پیامبر به شکیبایی و ذکر گوشه‌ای از نعمت‌های الهی از دیگر مباحث این سوره است. در این سوره همچنین بر مسافرت به سرزمین‌های مختلف به منظور عبرت گرفتن از گذشتگان تأکید شده است.

آیات ۲۸ تا ۴۵ سوره غافر به داستان مؤمن آل فرعون می‌پردازد. مؤمن آل فرعون، پسرعمو و خزانه‌دار فرعون بود که در مدت عمر طولانی خود ایمانش را از فرعون پنهان می‌کرد. در زمان دعوت علنی حضرت موسی(ع)، مؤمن آل فرعون هم ایمان خود را آشکار کرد و در نهایت به دست فرعون کشته شد. دست‌ها و انگشتان او روی صلیب خشک و فلج شده بود و با همان حال به قومش اشاره می‌کرد و می‌گفت «از من پیروی کنید تا شما را به راه رشد و کمال هدایت کنم». از دیگر موضوعات این سوره، استحابت دعا از سوی خداوند است. در آیه ۶۰ سوره غافر آمده: «وَقَالَ رَ‌بُّکمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکمْ: مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم».در تفاسیر درباره شرایط استجابت هم آمده است دعای چهار گروه اجابت نمی‌شود: کسی که در خانه نشسته و می‌گوید خداوندا مرا روزی ده؛ مردی که از دست همسرش ناراضی است و دعا می‌کند از دست او خلاص شود؛ کسی که اموالش را بیهوده تلف کرده و می‌گوید خداوندا به من روزی بده و کسی که بدون شاهد به کسی قرض داده است.

«وَقَالَ رَ‌بُّکمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکمْ» (آیه ۶۰)مرا بخوانید تا شما را استجابت کنم.

در تفسیر نمونه در توضیح این آیه روایاتی درباره اهمیت دعا و شرایط استجابت آن بیان شده است. درباره اهمیت دعا نقل شده است: دعا عبادت است و کسی که بیشتر مشغول به دعاست، برتر از کسی است که بیشتر مشغول عبادت است. همچنین در این روایات آمده است مقام‌هایی نزد خداست که راه رسیدن به آنها فقط دعاست و اینکه دعا برتر از قرآن‌خواندن است.

درباره شرایط استجابت هم آمده است دعای چهار گروه اجابت نمی‌شود:

۱. کسی که در خانه نشسته و می‌گوید خداوندا مرا روزی ده.

۲. مردی که از دست همسرش ناراضی است و دعا می‌کند از دست او خلاص شود (به او گفته می‌شود مگر حق طلاق نداری؟)

۳. کسی که اموالش را بیهوده تلف کرده و می‌گوید خداوندا به من روزی ده.

۴. کسی که بدون شاهد به کسی قرض داده است [و او منکر آن شده]. به چنین کسی گفته می‌شود مگر به تو دستور ندادم در این هنگام شاهد بگیر.

منابع

خبرگزاری ایکنا