ویراستار
۲٬۲۳۶
ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «وحی؛ راه انتقال پیام الهی به پیامبران. اصل وحی به معنی سخن پوشيده است، ولی سپس بر هر سخنی اطلاق شد كه به طور پنهانی به ديگری القاء شود به گونه¬ای كه ديگران از آن آگاه نشوند. وحی در قرآن به شش معنا آمده است که یکی از آنها به معنای ارتباط خاص خداوند...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
وحی؛ راه انتقال پیام الهی به پیامبران. اصل وحی به معنی سخن پوشيده است، ولی سپس بر هر سخنی اطلاق شد كه به طور پنهانی به ديگری القاء شود به گونه¬ای كه ديگران از آن آگاه نشوند. وحی در قرآن به شش معنا آمده است که یکی از آنها به معنای ارتباط خاص خداوند با بشر و پیامبران است. یکی از بحث-های اصلی پیرامون وحی، چیستی وحی است که از دیرباز نظرات مختلفی در مورد آن ارائه شده است. | وحی؛ راه انتقال پیام الهی به پیامبران. اصل وحی به معنی سخن پوشيده است، ولی سپس بر هر سخنی اطلاق شد كه به طور پنهانی به ديگری القاء شود به گونه¬ای كه ديگران از آن آگاه نشوند. وحی در قرآن به شش معنا آمده است که یکی از آنها به معنای ارتباط خاص خداوند با بشر و پیامبران است. یکی از بحث-های اصلی پیرامون وحی، چیستی وحی است که از دیرباز نظرات مختلفی در مورد آن ارائه شده است. | ||
تعریف | == تعریف == | ||
اصل وحی به معنی سخن پوشيده است، ولی بعدا بر هر سخنی اطلاق شد كه به طور پنهانی به ديگری القاء شود به گونه¬ای كه ديگران از آن آگاه نشوند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1828388/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%86%D9%8A%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 نگاهی به چيستی وحی از منظر قرآن]</ref> در دوران جاهلیت، شاعری در شعرش نوع ارتباطی که دو شترمرغ نر و ماده در صحبت با یکدیگر برقرار میکنند را وحی نامیده است زیرا که تنها آن دو از سخن یکدیگر اطلاع پیدا می-کردند.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3974934/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%AF%D9%88%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%88%D9%86-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 نگاهی بر معانی گوناگون «وحی» در آیات قرآن]</ref> | اصل وحی به معنی سخن پوشيده است، ولی بعدا بر هر سخنی اطلاق شد كه به طور پنهانی به ديگری القاء شود به گونه¬ای كه ديگران از آن آگاه نشوند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1828388/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%86%D9%8A%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 نگاهی به چيستی وحی از منظر قرآن]</ref> در دوران جاهلیت، شاعری در شعرش نوع ارتباطی که دو شترمرغ نر و ماده در صحبت با یکدیگر برقرار میکنند را وحی نامیده است زیرا که تنها آن دو از سخن یکدیگر اطلاع پیدا می-کردند.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3974934/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%AF%D9%88%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%88%D9%86-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 نگاهی بر معانی گوناگون «وحی» در آیات قرآن]</ref> | ||
چیستی وحی | |||
چیستی وحی از نگاه قرآن | == چیستی وحی == | ||
=== چیستی وحی از نگاه قرآن === | |||
وحی در شش مورد در قرآن به کار رفته است: ۱- وحی به معنای الهام فطری به انسان<ref>درباره الهام خداوند به مادر موسی(ع) آمده است: «وَ أَوْحَيْنَا إِلىَ أُمّ مُوسىَ أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فىِ الْيَمّ وَ لَا تخَافىِ وَ لَا تحْزَنىِ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِين؛ و به مادر موسى وحى كرديم كه: «او را شير ده، و چون بر او بيمناك شدى او را در نيل بينداز، و مترس و اندوه مدار كه ما او را به تو بازمىگردانيم و از [زمره] پيمبرانش قرار مىدهيم.» (قصص/ 7).</ref>؛ ۲- وحی به معنای الهام غريزی به حيوان<ref>الهام خداوند به زنبور در ساختن لانه چنین است: «وَ أَوْحَى رَبُّكَ إِلىَ النَّحْلِ أَنِ اتخَّذِى مِنَ الجِبَالِ بُيُوتًا وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُون؛ و پروردگار تو به زنبور عسل وحى [الهام غريزى] كرد كه از پارهاى كوهها و از برخى درختان و از آنچه داربست [و چفتهسازى] مىكنند، خانههايى براى خود درست كن» (نحل/ 68).</ref>؛ ۳- وحی به معنای اشاره سريع و مرموز<ref>حضرت زکریا پس از خروج از محراب با اشاره با دیگران سخن کرد که در آیه 11 سوره مریماز آن تعبیر به وحی شده است. </ref>؛ 4- وحی به معنای وسوسه و فتنه انگيزی شيطان<ref>در قرآن كريم از وسوسه شيطان نيز به عنوان وحی ياد شده است: «وَ كَذَالِكَ جَعَلْنَا لِكُلّ نَبى عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْانسِ وَ الْجِنّ يُوحِى بَعْضُهُمْ إِلىَ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا؛ بدين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از شيطانهاى انس و جن برگماشتيم. بعضى از آنها به بعضى، براى فريب [يكديگر]، سخنان آراسته القا مىكنند» (انعام/ 112). | وحی در شش مورد در قرآن به کار رفته است: ۱- وحی به معنای الهام فطری به انسان<ref>درباره الهام خداوند به مادر موسی(ع) آمده است: «وَ أَوْحَيْنَا إِلىَ أُمّ مُوسىَ أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فىِ الْيَمّ وَ لَا تخَافىِ وَ لَا تحْزَنىِ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَ جَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِين؛ و به مادر موسى وحى كرديم كه: «او را شير ده، و چون بر او بيمناك شدى او را در نيل بينداز، و مترس و اندوه مدار كه ما او را به تو بازمىگردانيم و از [زمره] پيمبرانش قرار مىدهيم.» (قصص/ 7).</ref>؛ ۲- وحی به معنای الهام غريزی به حيوان<ref>الهام خداوند به زنبور در ساختن لانه چنین است: «وَ أَوْحَى رَبُّكَ إِلىَ النَّحْلِ أَنِ اتخَّذِى مِنَ الجِبَالِ بُيُوتًا وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُون؛ و پروردگار تو به زنبور عسل وحى [الهام غريزى] كرد كه از پارهاى كوهها و از برخى درختان و از آنچه داربست [و چفتهسازى] مىكنند، خانههايى براى خود درست كن» (نحل/ 68).</ref>؛ ۳- وحی به معنای اشاره سريع و مرموز<ref>حضرت زکریا پس از خروج از محراب با اشاره با دیگران سخن کرد که در آیه 11 سوره مریماز آن تعبیر به وحی شده است. </ref>؛ 4- وحی به معنای وسوسه و فتنه انگيزی شيطان<ref>در قرآن كريم از وسوسه شيطان نيز به عنوان وحی ياد شده است: «وَ كَذَالِكَ جَعَلْنَا لِكُلّ نَبى عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْانسِ وَ الْجِنّ يُوحِى بَعْضُهُمْ إِلىَ بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا؛ بدين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از شيطانهاى انس و جن برگماشتيم. بعضى از آنها به بعضى، براى فريب [يكديگر]، سخنان آراسته القا مىكنند» (انعام/ 112). | ||
</ref>؛ 5- وحی به معنای القاء امری به فرشتگان<ref>امر آن چیزی است كه خداوند القا میكند تا فرشتگان آن را فورا اطاعت كنند. قرآن كريم در اين مورد میفرمايد: «إِذْ يُوحِى رَبُّكَ إِلىَ الْمَلَئكَةِ أَنىّ مَعَكُم؛ نگامى كه پروردگارت به فرشتگان وحى مىكرد كه من با شما هستم» (انفال/12)</ref>؛ 6- وحی به معنای سخن گفتن خداوند با انبياء. | </ref>؛ 5- وحی به معنای القاء امری به فرشتگان<ref>امر آن چیزی است كه خداوند القا میكند تا فرشتگان آن را فورا اطاعت كنند. قرآن كريم در اين مورد میفرمايد: «إِذْ يُوحِى رَبُّكَ إِلىَ الْمَلَئكَةِ أَنىّ مَعَكُم؛ نگامى كه پروردگارت به فرشتگان وحى مىكرد كه من با شما هستم» (انفال/12)</ref>؛ 6- وحی به معنای سخن گفتن خداوند با انبياء. | ||
خط ۱۰: | خط ۱۲: | ||
نگاهی بر معانی گوناگون «وحی» در آیات قرآن]</ref> | نگاهی بر معانی گوناگون «وحی» در آیات قرآن]</ref> | ||
چیستی این نوع از وحی محل اختلاف فلاسفه و روشنفکران است. آنچه از قرآن و روایات برمی¬آید این است که این وحی يا به صورت زبانی است يا به صورت ارائه واقع و البته امكان دارد اين دو با هم مخلوط شوند و برای شخص نبی، هم وحی زبانی و هم ارائه واقع رخ دهد. در مورد پيامبر اسلام(ص) و قرآن ما دلايل متعدد داريم كه وحی از سنخ ارائه واقع صرف، بدون حالت زبانی نيست. دلايل متعددی از قرآن و احاديث وجود دارد كه آيات نزولی و سنخ انتقال وحی از سنخ زبانی بوده است. از آیاتی که بر این امر دلالت دارند این آیه سوره شوری است: «وَ مَا كاَنَ لِبَشَرٍ أَن يُكلِمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاى حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلىِحَكِيم؛ و هيچ بشرى را نرسد كه خدا با او سخن گويد جز [از راه] وحى يا از فراسوى حجابى، يا فرستادهاى بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحى نمايد. آرى، اوست بلندمرتبه سنجيدهكار» (شوری/ 51).<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1770463/%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%AE-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF آيات قرآن نشان از زبانی بودن سنخ وحی دارد]</ref> | چیستی این نوع از وحی محل اختلاف فلاسفه و روشنفکران است. آنچه از قرآن و روایات برمی¬آید این است که این وحی يا به صورت زبانی است يا به صورت ارائه واقع و البته امكان دارد اين دو با هم مخلوط شوند و برای شخص نبی، هم وحی زبانی و هم ارائه واقع رخ دهد. در مورد پيامبر اسلام(ص) و قرآن ما دلايل متعدد داريم كه وحی از سنخ ارائه واقع صرف، بدون حالت زبانی نيست. دلايل متعددی از قرآن و احاديث وجود دارد كه آيات نزولی و سنخ انتقال وحی از سنخ زبانی بوده است. از آیاتی که بر این امر دلالت دارند این آیه سوره شوری است: «وَ مَا كاَنَ لِبَشَرٍ أَن يُكلِمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاى حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِىَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلىِحَكِيم؛ و هيچ بشرى را نرسد كه خدا با او سخن گويد جز [از راه] وحى يا از فراسوى حجابى، يا فرستادهاى بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحى نمايد. آرى، اوست بلندمرتبه سنجيدهكار» (شوری/ 51).<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1770463/%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%AE-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF آيات قرآن نشان از زبانی بودن سنخ وحی دارد]</ref> | ||
چیستی وحی در کلام فلاسفه | |||
=== چیستی وحی در کلام فلاسفه === | |||
در متون دینی گفته میشود که خدا مستقیم با انسان تکلم میکند و حاصل آن کتابهای مقدس است و این الفاظ را باید به خداوند نسبت داد، اما از دیدگاه فیلسوفان، خدا نمیتواند با الفاظ تکلم کند، چون نیاز به اعضا و جوارح، زمان و تغییر دارد. بنابراین از نظر فیلسوفان، خدا نمیتواند به صورت مستقیم گوینده این الفاظ باشد. <ref>[https://iqna.ir/fa/news/4048220/%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%84-%D9%85%D8%B9%D8%B6%D9%84-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C راهکار فلاسفه مسلمان برای حل معضل وحی و کلام الهی]</ref> از منظر شهید مطهری درونی بودن، وجود واسطه و استشعار پیامبر(ص) جزء مؤلفههای وحی است. ایشان تحلیلی عامیانه که جبرئیل از عالم بالا پرواز کند، پایین بیاید و وحی بیاورد را باور ندارد. وی میان بُعد ملکوتی پیامبر(ص) و عالم وجود ارتباط برقرار کرده است؛ یعنی با وصل شدن پیامبر(ص) به حوزه ملکوتی عالم وجود، هم به قدرت و هم به علم او افزوده میشود، لذا هم وحی را دریافت و هم معجزه میآورد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3951317/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B7%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D8%AE%D9%84%D9%82%D8%AA-%D8%A2%D8%AF%D9%85 دیدگاه شهید مطهری درباره وحی، تواتر، اعجاز و خلقت آدم | در متون دینی گفته میشود که خدا مستقیم با انسان تکلم میکند و حاصل آن کتابهای مقدس است و این الفاظ را باید به خداوند نسبت داد، اما از دیدگاه فیلسوفان، خدا نمیتواند با الفاظ تکلم کند، چون نیاز به اعضا و جوارح، زمان و تغییر دارد. بنابراین از نظر فیلسوفان، خدا نمیتواند به صورت مستقیم گوینده این الفاظ باشد. <ref>[https://iqna.ir/fa/news/4048220/%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%87-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D9%84-%D9%85%D8%B9%D8%B6%D9%84-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%88-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C راهکار فلاسفه مسلمان برای حل معضل وحی و کلام الهی]</ref> از منظر شهید مطهری درونی بودن، وجود واسطه و استشعار پیامبر(ص) جزء مؤلفههای وحی است. ایشان تحلیلی عامیانه که جبرئیل از عالم بالا پرواز کند، پایین بیاید و وحی بیاورد را باور ندارد. وی میان بُعد ملکوتی پیامبر(ص) و عالم وجود ارتباط برقرار کرده است؛ یعنی با وصل شدن پیامبر(ص) به حوزه ملکوتی عالم وجود، هم به قدرت و هم به علم او افزوده میشود، لذا هم وحی را دریافت و هم معجزه میآورد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3951317/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B7%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D9%88-%D8%AE%D9%84%D9%82%D8%AA-%D8%A2%D8%AF%D9%85 دیدگاه شهید مطهری درباره وحی، تواتر، اعجاز و خلقت آدم | ||
]</ref> | ]</ref> | ||
=== چیستی وحی در کلام روشنفکران === | |||
این دیدگاه فلاسفه درباره وحی خودش را در دیدگاه برخی روشنفکران بروز داد. رویکرد روشنفکران در تبیین وحی مبتنی بر درک تنزیهی از خدا است یعنی چون خدا را منزه از ویژگیهای بشری دانستند در تبیین این رابطه دچار مشکل شدند. به همین دلیل است که روشنفکران وحی را رویای پیامبر یا مشاهدات و تجربیات ایشان قلمداد کردند. بسیاری از تحلیلهایی که از سوی روشنفکران در این سالیان از وحی صورت گرفته مبتنی بر درک تنزیهی افراطی از خداوند است. باید گفت تنزیه حرف درستی است اما تنزیه افراطی مانع فهم درست از وحی می-شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4050787/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%81%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%85%D8%A8%D8%AA%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AA%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA تحلیل روشنفکران از وحی مبتنی بر تنزیه افراطی است]</ref> | |||
==== دیدگاه سروش درباره وحی ==== | |||
دیدگاه سروش درباره وحی | |||
یکی از روشنفکران که مفهوم سنتی وحی را نمی¬پذیرد و قائل است که وحی مولود رویاهای پیامبران و تجربه دینی و شخصی آنان است، عبدالکریم سروش است. سروش اعتقادی به وحی به عنوان پیام الهی به واسطه یا با واسطه جبرئیل ندارد و آن را برگرفته از تجربه شخصی و تحت تأثیر عوامل محیطی و جسمانی و فرهنگی زمان پیامبر میداند که در زمان فشارهای سنگین بر آن حضرت در خیال و نه واقع متجلی میشده است . وی می¬گوید پیامبر آن دیده¬ها را با حفظ امانت برای مخاطبان خود نقل میکرده است. او حتی اشاره میکند که اگر عمر آن حضرت بیشتر میشد سخنان نابتری از قرآن کنونی مطرح میکرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3499185/%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4 وحی الهی یا رؤیای رسولانه؛ نقدی بر دیدگاه سروش | یکی از روشنفکران که مفهوم سنتی وحی را نمی¬پذیرد و قائل است که وحی مولود رویاهای پیامبران و تجربه دینی و شخصی آنان است، عبدالکریم سروش است. سروش اعتقادی به وحی به عنوان پیام الهی به واسطه یا با واسطه جبرئیل ندارد و آن را برگرفته از تجربه شخصی و تحت تأثیر عوامل محیطی و جسمانی و فرهنگی زمان پیامبر میداند که در زمان فشارهای سنگین بر آن حضرت در خیال و نه واقع متجلی میشده است . وی می¬گوید پیامبر آن دیده¬ها را با حفظ امانت برای مخاطبان خود نقل میکرده است. او حتی اشاره میکند که اگر عمر آن حضرت بیشتر میشد سخنان نابتری از قرآن کنونی مطرح میکرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3499185/%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4 وحی الهی یا رؤیای رسولانه؛ نقدی بر دیدگاه سروش | ||
]</ref> | ]</ref> | ||
سروش مدعی است رؤيايی كه رسول اكرم گزارش كرده، نه مجازبردار است و نه نمادپرداز، بلكه نيازمند خوابگزاری است كه زبان به كشف رمز آن با تعبير باز كند؛ بر اين پايه قرآن كريم نيازمند دانش تفسير نيست؛ زيرا تفسيرپرداز نمیتواند خوابگزار باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1266163/-%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A8%DB%8C-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8E%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF- مدعی خوابنامه بودن قرآن، تفاوت وحی و رؤيا را به خوبی نمیداند]</ref> | سروش مدعی است رؤيايی كه رسول اكرم گزارش كرده، نه مجازبردار است و نه نمادپرداز، بلكه نيازمند خوابگزاری است كه زبان به كشف رمز آن با تعبير باز كند؛ بر اين پايه قرآن كريم نيازمند دانش تفسير نيست؛ زيرا تفسيرپرداز نمیتواند خوابگزار باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1266163/-%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A8%DB%8C-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8E%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF- مدعی خوابنامه بودن قرآن، تفاوت وحی و رؤيا را به خوبی نمیداند]</ref> | ||
بحث تجربه دینی اولینبار از سوی «شلایر ماخر» مطرح شد و عموم اتفاقات مانند الهام، کشف، شَم یا ذوق و به تعبیری امور شهودی و وحی را به عنوان یک تجربه شخصی در نظر گرفت. علت این بود که این فلاسفه رویکرد مادی داشتند؛ یعنی به امر قدسی اعتقادی نداشتند و میگفتند که تجربه دینی حادثهای است که در مغز فرد اتفاقاتی میافتد که بر آن اساس، دانش جدیدی ایجاد میشود و باید جنس این دانش را فرامفهومی تلقی کرد. به عبارت دیگر وحی حاصل فرایندی عصبی در مغز انسان است. | |||
سخنان سروش تلفیقی بین عصبشناسی مدرن با دانشهای الهیاتی مانند عرفان است که وقتی وارد الهیات میشود اصطلاحات جدیدی به خود میگیرد که یکی از اندیشمندان غربی آن را «نوتئولوژی»؛ یعنی عصبشناسی الهیات نامیده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3995554/%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D9%81%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AA%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%82-%D8%B9%D8%B5%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA رؤیاانگاری وحی دین را نفی میکند/ مکتب سروش تلفیق عصبشناسی با الهیات است]</ref> | سخنان سروش تلفیقی بین عصبشناسی مدرن با دانشهای الهیاتی مانند عرفان است که وقتی وارد الهیات میشود اصطلاحات جدیدی به خود میگیرد که یکی از اندیشمندان غربی آن را «نوتئولوژی»؛ یعنی عصبشناسی الهیات نامیده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3995554/%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D9%81%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF-%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AA%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%82-%D8%B9%D8%B5%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA رؤیاانگاری وحی دین را نفی میکند/ مکتب سروش تلفیق عصبشناسی با الهیات است]</ref> | ||
نقد دیدگاه سروش | |||
==== نقد دیدگاه سروش ==== | |||
دیدگاه سروش در زمینه وحی، با دیدگاه متفکران اسلامی تفاوتهای بنیادین دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3442073/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%81%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 نقد نگاه روشنفکران دینی به وحی در «انکار قرآن»]</ref> لوازم سخنان سروش، نفی قرآن به عنوان کتاب آسمانی، نفی رسول به عنوان فرستاده الهی که سخن از خویش نمیگوید، نفی معراج جسمانی، نفی جبرئیل و مانند آنهاست.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3499185/%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4 وحی الهی یا رؤیای رسولانه؛ نقدی بر دیدگاه سروش]</ref> | دیدگاه سروش در زمینه وحی، با دیدگاه متفکران اسلامی تفاوتهای بنیادین دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3442073/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%81%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 نقد نگاه روشنفکران دینی به وحی در «انکار قرآن»]</ref> لوازم سخنان سروش، نفی قرآن به عنوان کتاب آسمانی، نفی رسول به عنوان فرستاده الهی که سخن از خویش نمیگوید، نفی معراج جسمانی، نفی جبرئیل و مانند آنهاست.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3499185/%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4 وحی الهی یا رؤیای رسولانه؛ نقدی بر دیدگاه سروش]</ref> | ||
از اشکالات وارد بر اندیشه سروش عدم دقت در جزئیات است. مسئله اول تفاوت مرتبهای «وحى»، «رؤيا» و «رؤيت» است كه سه مرتبه متفاوت و سه اصطلاح خاص است. تفاوت معنايی اين واژهها چنان است كه نمیشود حكم يكی را به ديگری داد و يا بهطور كلی يكی را جای ديگری استعمال كرد. «وحى» حقيقتی نزولی است كه از حق به توسط مبادی آن كه فرشته باشد، در معانی و لفظ تعين میيابد و به نبی وا نهاده میشود بی آن كه پيامبر نسبت به حقايق و الفاظ آن نقش فاعلی داشته و در آن دخيل باشد و رسول تنها زمينهی قابلی و پذيرای وحی است. پس وحی حقيقتی حقی، نزولی و قدسی است كه توسط نبی در ناسوت تعين میپذيرد. | از اشکالات وارد بر اندیشه سروش عدم دقت در جزئیات است. مسئله اول تفاوت مرتبهای «وحى»، «رؤيا» و «رؤيت» است كه سه مرتبه متفاوت و سه اصطلاح خاص است. تفاوت معنايی اين واژهها چنان است كه نمیشود حكم يكی را به ديگری داد و يا بهطور كلی يكی را جای ديگری استعمال كرد. «وحى» حقيقتی نزولی است كه از حق به توسط مبادی آن كه فرشته باشد، در معانی و لفظ تعين میيابد و به نبی وا نهاده میشود بی آن كه پيامبر نسبت به حقايق و الفاظ آن نقش فاعلی داشته و در آن دخيل باشد و رسول تنها زمينهی قابلی و پذيرای وحی است. پس وحی حقيقتی حقی، نزولی و قدسی است كه توسط نبی در ناسوت تعين میپذيرد. | ||
«رؤيا» اما واقعيتی صعودی است كه با سبكسازی شخص از نفس، ظاهر میشود و تعين میيابد و اين امر ويژهی خواب است. بر اين اساس، وحی با رؤيا تفاوت ماهوی دارد؛ بهطوری كه عالیترين رؤياهای پيامبران و شخص نبی نيز وحی نيست. وحی از سنخ حقايق است و جز حقيقت نيست؛ در حالی كه رؤيا يك واقعيت است و میشود صادق يا بیاساس باشد. ساختار وحی نزولی و رؤيا برخلاف آن صعودی است. وحی از معنا تا لفظ، تمامی حقی و الهی است و رؤيا خلقی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1266163/-%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A8%DB%8C-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8E%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF- مدعی خوابنامه بودن قرآن، تفاوت وحی و رؤيا را به خوبی نمیداند]</ref> | «رؤيا» اما واقعيتی صعودی است كه با سبكسازی شخص از نفس، ظاهر میشود و تعين میيابد و اين امر ويژهی خواب است. بر اين اساس، وحی با رؤيا تفاوت ماهوی دارد؛ بهطوری كه عالیترين رؤياهای پيامبران و شخص نبی نيز وحی نيست. وحی از سنخ حقايق است و جز حقيقت نيست؛ در حالی كه رؤيا يك واقعيت است و میشود صادق يا بیاساس باشد. ساختار وحی نزولی و رؤيا برخلاف آن صعودی است. وحی از معنا تا لفظ، تمامی حقی و الهی است و رؤيا خلقی است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1266163/-%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A8%DB%8C-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8E%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF- مدعی خوابنامه بودن قرآن، تفاوت وحی و رؤيا را به خوبی نمیداند]</ref> | ||
نقد دیگر بر اندیشه سروش این است که پیامبر وحی را وجدان میکند و دلش با وحی است، لذا چیزی در ذهن نیست که بخواهد آن را فراموش کند. سوره نجم می¬گوید: «وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى؛ و از سر هوس سخن نمىگويد»؛ «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى؛ آن را [فرشته] شديد القوى به او فرا آموخت»؛ وحی از سوی شدید القوی یعنی خدا و یا جبرئیل است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3970651/%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%DA%A9-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF مدعیان تجربه نبوی مفهوم وحی را درک نکردهاند]</ref> | نقد دیگر بر اندیشه سروش این است که پیامبر وحی را وجدان میکند و دلش با وحی است، لذا چیزی در ذهن نیست که بخواهد آن را فراموش کند. سوره نجم می¬گوید: «وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى؛ و از سر هوس سخن نمىگويد»؛ «عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى؛ آن را [فرشته] شديد القوى به او فرا آموخت»؛ وحی از سوی شدید القوی یعنی خدا و یا جبرئیل است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3970651/%D9%85%D8%AF%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%DA%A9-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF مدعیان تجربه نبوی مفهوم وحی را درک نکردهاند]</ref> | ||
وحی قرآنی و وحی بیانی | |||
== وحی قرآنی و وحی بیانی == | |||
برخی دو سنخ برای وحیی که بر پیامبر (ص) نازل شد قائل¬اند: وحی قرآنی و وحی بیانی. بر این اساس وحی قرآنی همین آیات قرآن فعلی است اما وحی بيانی اين است که خداوند معنا و محتوايی از معارف و احكام مورد نياز را بر پيامبر(ص) وحی كرد و پيامبر(ص) با الفاظ، زبان و بيان خودشان آن پيامهای خداوند را به مردم رساندند. این دسته بندی می¬تواند در بحث ناسخ و منسوخ راهگشا باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2159266/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D9%87-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B9%D8%B3%D9%83%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AD%D8%AB-%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%AF%D8%B4%D8%A7%D8%B3%D8%AA نظريه وحی بيانی علامه عسكری در بحث ناسخ و منسوخ راهگشاست | برخی دو سنخ برای وحیی که بر پیامبر (ص) نازل شد قائل¬اند: وحی قرآنی و وحی بیانی. بر این اساس وحی قرآنی همین آیات قرآن فعلی است اما وحی بيانی اين است که خداوند معنا و محتوايی از معارف و احكام مورد نياز را بر پيامبر(ص) وحی كرد و پيامبر(ص) با الفاظ، زبان و بيان خودشان آن پيامهای خداوند را به مردم رساندند. این دسته بندی می¬تواند در بحث ناسخ و منسوخ راهگشا باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2159266/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D9%87-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B9%D8%B3%D9%83%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AD%D8%AB-%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D9%88-%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%AF%D8%B4%D8%A7%D8%B3%D8%AA نظريه وحی بيانی علامه عسكری در بحث ناسخ و منسوخ راهگشاست | ||
]</ref> | ]</ref> | ||
منابع | |||
== منابع == | |||
ایکنا | ایکنا | ||
== پاورقی ها == |