معناشناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

معناشناسی؛ مطالعه ارتباط میان واژه و معنا. معناشناسی به عنوان زیرشاخه¬ای از علم زبان شناسی در اواخر دهه پنجاه میلادی پدید آمد. قرآن کریم می¬گوید خداوند پیامبران را به زبان مردم مبعوث کرد تا کلام خدا را بفهمند. از این¬رو شناخت معنای کلام خدا امری ضروریست. از بزرگترین معناشناسان قرآن می¬توان به ایزوتسو اشاره کرد که اولین فردی بود که با شیوه¬ای نوین به بررسی معانی واژگان قرآن پرداخت.

معناشناسی یا معنی‌شناسی (به انگلیسی semantic) دانش بررسی و مطالعه معانی در زبان‌های بشری است؛ به عبارت دیگر، بررسی ارتباط میان واژه و معنا را معناشناسی می‌گویند.

در آیه ۴ سوره ابراهیم آمده است: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسانِ قَوْمِهِ؛ و ما هيچ پيامبرى را جز به زبان قومش نفرستاديم». یعنی هیچ رسول و پیامبری به او ابلاغ وحی نمی‌شود مگر به زبان قوم او باشد. در مورد پیامبر اسلام (ص) هم قرآن به زبان قوم نازل شده است؛ مخاطبان پیامبر(ص) در منطقه جغرافیایی حجاز و بازه زمانی آن هم ابتدای قرن ۷ میلادی بوده است، پس در یک منطقه و با یک زبان و یک منطقه جغرافیایی مشخص سر و کار داریم. شناخت زبان قوم ،دانش زبان‌شناسی است که معناشناسی یکی از زیرشاخه¬های آن است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3718001/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D8%AD%D8%B5%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C گونه‌های معناشناسی قرآن کریم/ احصای کاربرد‌های ریشه برای دستیابی به روابط مفهومی

]</ref>

معناشناسی و تفسیر روشمند واژگان قرآن را می¬توان وابسته به  سه مؤلّفه ذیل دانست:

1. اصول و مبانی معناشناسی واژگان قرآن: مبانی معناشناسی واژگان همان باورهای اساسی مفسّر و گزاره‌های زیربنایی در تفسیر و تحلیل مفردات آیات قرآن است. مانند: «الفاظ مترادف در قرآن کریم وجود دارد» یا «مجاز در کلمات قرآن کریم وجود دارد» و... . ضروری است مفسّر قرآن پیش از آغاز تفسیر، مبانی مربوط به معناشناسی واژگان را شناسایی و با استدلال قوی انتخاب نماید. همچنین مفسّری که مبنای مورد اختیارش به عنوان مثال، انکار ترادف در قرآن مجید است، باید با التزام و وفاداری به این مبنا هنگام تفسیر آیات، به تفاوت معنایی واژگان قریب‌المعنا در قرآن تصریح نماید.

وی در سال ۱۹۱۴ ميلادی در توكيو به‌دنيا آمد و در ۱۹۳۷ از دانشگاه «كيو» كه يكی از بهترين دانشگاه‌های غيردولتی ژاپن بود فارغ‌التحصيل شد. او نخست به تدريس متون فلسفی يونانی و لاتين پرداخت و مدتی نيز به تدريس مباحث زبان‌شناسی و معنا‌شناسی مشغول و از اين راه به زبان عربی كشانده شد و برای نخستين بار قرآن كريم را  به طور مستقيم از عربی به ژاپنی ترجمه كرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2210139/%D8%A7%D9%8A%D8%B2%D9%88%D8%AA%D8%B3%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%A3%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF «ايزوتسو» معناشناسی را روشی برای مصونيت از تفسير به رأی قرآن می‌داند]</ref> او سعی کرد با استفاده از دانش جدید معناشناسی، معناشناسی جدیدی از قرآن ارائه دهد. وی در کتاب «خدا و انسان در قرآن» که ابتدا قصد داشته آن را معناشناسی قرآن نام‌گذاری کند، روش معناشناسی را ارائه کرد و در کتاب «مفاهیم اخلاقی در قرآن»، آن روش و‌ مبانی را با قرآن تطبیق داد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3560787/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C زبان‌شناسی‌ شناختی و‌ فهم نوین از قرآن/ لزوم بازنگری در علوم دینی]</ref>

ایزوتسو می‌گوید من می‌خواهم کاری کنم که قرآن به زبان خود سخن بگوید و خودش، مفاهیم خودش را براساس زبان‌شناسی ساختارگرا و قومی تفسیر و تحلیل کند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3686205/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82-%D9%88-%D8%B6%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%87-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF نگاه معناشناسانه به قرآن، برداشت‌های دقیق و ضابطه‌مندی را ارائه می‌کند]</ref>

وی معتقد است كه استفاده از روش معناشناسی در تفسير قرآن كريم، باعث می‌شود كه مفسر از تأثير افكار خود بر اثر، در امان بماند و از تفسير به رأی كه در روايات اسلامی نكوهش شده است، دوری كند. او همچنین ادعا می‌كند با به كارگيری معناشناسی در تفسير متون از تأثير انديشه‌های خودمان هم در امان می‌مانيم.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2210139/%D8%A7%D9%8A%D8%B2%D9%88%D8%AA%D8%B3%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%A3%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF «ايزوتسو» معناشناسی را روشی برای مصونيت از تفسير به رأی قرآن می‌داند]</ref> ایزوتسو البته معناشناسی را نسبت به تفسیر بنیادی¬تر می-داند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3674558/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF معناشناسی قرآن باید با توجه به مباحث زبانشناسی و معناشناسی جدید صورت گیرد]</ref> وی همچنین می‌گوید استفاده از فرهنگ لغت، شعر و‌ متن‌های ادبی، معنای نسبی که در قرآن مورد نظر است را به دست نمی‌دهند و‌ تنها معنای اصلی را تبیین می‌کنند.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3560787/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C زبان‌شناسی‌ شناختی و‌ فهم نوین از قرآن/ لزوم بازنگری در علوم دینی]</ref>

یکی از ضعف¬های ایزوتسو در معناشناسی قرآن این است که در تحلیل آیات قرآن هیچ نگاهی به روایات ندارد و معناشناسی قرآن را کاملاً مستقل از متون دیگر در نظر می‌گیرد؛ چراکه معتقد است آنها از قرآن بیگانه هستند. به عبارت دیگر مشکل اصلی در روش‌شناسی ایزوتسو این است که در آن بینامتنیت جایگاهی ندارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3956894/%D8%B3%D9%87-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C سه معیار شناخت کلمات کلیدی قرآن در نظریه‌پردازی اسلامی]</ref>   

ایراد دیگر به کار وی این است که به دلیل عدم گسترش زبان‌شناسی در زمان خودش، مباحث پیشرفته در تحلیل آیات را بیان نکرده است. وی همچنین نتوانسته است بین باورهای فرقه‌های اسلامی و‌ معناشناسی ارتباط برقرار کند و به طور مثال در نتیجه‌گیری بحث از واژه ایمان، می‌گوید آنچه بین فرقه‌های مختلف‌ مطرح شده، ارتباطی با معناشناسی قرآن ندارد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3560787/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C زبان‌شناسی‌ شناختی و‌ فهم نوین از قرآن/ لزوم بازنگری در علوم دینی]</ref>

در قرآن از اصطلاح «بلاد» استفاده شده است که ما آن را به سرزمین‌ها ترجمه می‌کنیم. بلاد صورت عربی واژه پالات است که کلمه‌ای لاتین است. در روم باستان قسمت تپه مانندی بود که به آن تپه پالات می‌گفتند و شبیه بالاشهر تهران بود و اشراف در آن زندگی می‌کردند. پس بلاد یک مفهوم سیاسی است و به معنی محله اعیان‌نشین در ساختار سیاسی و مدنی روم باستان است. وقتی این واژه معرب شده است به معنای محله‌های اعیان‌نشین است.

در اخترشناسی بطلمیوس اصطلاحی به نام اورانوس وجود دارد که در زبان مردم حبشه فلک نامیده می‌شد. منظور از هر فلک یک گنبد آسمانی شفاف بود که اجرام آسمانی روی آن فلک چسبیده بودند و به گرد زمین می‌چرخیدند. وقتی آیه «وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ» در نظر گرفته می¬شود، از مفهومی صحبت می¬شود که در دستگاه اخترشناسی بطلمیوس معنا پیدا می¬کند. به عبارت دیگر فلک یک اصطلاح از یک دستگاه مفهومی است که برای فهم معنای دقیق قرآن باید آن دستگاه را بشناسیم.<ref>قرآن مجموعه‌ای از مفاهیم و معانی است/ ریشه لاتین کلمه «بلاد»

ایکنا

[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3560787/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%88%E2%80%8C-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C ویکی پدیا]