ویراستار
۸٬۵۹۹
ویرایش
خمیدگی به یک سمت (مترادف): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
==مترادفات قرآنی خمیدگی به یک سمت== | ==مترادفات قرآنی خمیدگی به یک سمت== | ||
مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از «جنح»، «مال»، «صغا»، «رکن»، «ماد»، «خشع»، «ذلّ»، «عال»، «دنی»، «جنف»، «صبا». | مترادف های این واژه در قرآن عبارت است از «جنح»، «مال»، «صغا»، «رکن»، «ماد»، «خشع»، «ذلّ»، «عنا»، «عال»، «دنی»، «جنف»، «صبا». | ||
==مترادفات «خمیدگی به یک سمت» در قرآن== | ==مترادفات «خمیدگی به یک سمت» در قرآن== | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
|[[جنح (ریشه)|ریشه جنح]] | |[[جنح (ریشه)|ریشه جنح]] | ||
|[[جنح (واژگان)|مشتقات جنح]] | |[[جنح (واژگان)|مشتقات جنح]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=8|Ayah=61}} | ||
|- | |- | ||
|مال | |مال | ||
|[[میل (ریشه)|ریشه میل]] | |[[میل (ریشه)|ریشه میل]] | ||
|[[میل (واژگان)|مشتقات میل]] | |[[میل (واژگان)|مشتقات میل]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=4|Ayah=129}} | ||
|- | |- | ||
|صغا | |صغا | ||
|[[صغر (ریشه)|ریشه صغو]] | |[[صغر (ریشه)|ریشه صغو]] | ||
|[[صغو (واژگان)|مشتقات صغو]] | |[[صغو (واژگان)|مشتقات صغو]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=66|Ayah=4}} | ||
|- | |- | ||
|رکن | |رکن | ||
|[[رکن (ریشه)|ریشه رکن]] | |[[رکن (ریشه)|ریشه رکن]] | ||
|[[رکن (واژگان)|مشتقات رکن]] | |[[رکن (واژگان)|مشتقات رکن]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=17|Ayah=74}} | ||
|- | |- | ||
|ماد | |ماد | ||
|[[مید (ریشه)|ریشه مید]] | |[[مید (ریشه)|ریشه مید]] | ||
|[[مید (واژگان)|مشتقات مید]] | |[[مید (واژگان)|مشتقات مید]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=21|Ayah=31}} | ||
|- | |- | ||
|خشع | |خشع | ||
|[[خشع (ریشه)|ریشه خشع]] | |[[خشع (ریشه)|ریشه خشع]] | ||
|[[خشع (واژگان)|مشتقات خشع]] | |[[خشع (واژگان)|مشتقات خشع]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=20|Ayah=108}} | ||
|- | |- | ||
|ذلّ | |ذلّ | ||
|[[ذلل (ریشه)|ریشه ذلل]] | |[[ذلل (ریشه)|ریشه ذلل]] | ||
|[[ذلل (واژگان)|مشتقات ذلل]] | |[[ذلل (واژگان)|مشتقات ذلل]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=76|Ayah=14}} | ||
|- | |- | ||
|عال | |عنا | ||
|[[عنو (ریشه)|ریشه عنو]] | |||
|[[عنو (واژگان)|مشتقات عنو]] | |||
|{{AFRAME|Surah=20|Ayah=111}} | |||
|- | |||
|عال | |||
|[[عول (ریشه)|ریشه عول]] | |[[عول (ریشه)|ریشه عول]] | ||
|[[عول (واژگان)|مشتقات عول]] | |[[عول (واژگان)|مشتقات عول]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=4|Ayah=3}} | ||
|- | |- | ||
|دنی | |دنی | ||
|[[دنو (ریشه)|ریشه دنو]] | |[[دنو (ریشه)|ریشه دنو]] | ||
|[[دنو (واژگان)|مشتقات دنو]] | |[[دنو (واژگان)|مشتقات دنو]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=55|Ayah=54}} | ||
|- | |- | ||
|جنف | |جنف | ||
|[[جنف (ریشه)|ریشه جنف]] | |[[جنف (ریشه)|ریشه جنف]] | ||
|[[جنف (واژگان)|مشتقات جنف]] | |[[جنف (واژگان)|مشتقات جنف]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=2|Ayah=182}} | ||
|- | |- | ||
|صبا | |صبا | ||
|[[صبو (پرت شدن)|ریشه صبو]] | |[[صبو (پرت شدن)|ریشه صبو]] | ||
|[[صبو (واژگان)|مشتقات صبو]] | |[[صبو (واژگان)|مشتقات صبو]] | ||
| | |{{AFRAME|Surah=12|Ayah=33}} | ||
|} | |} | ||
==معانی مترادفات قرآنی خمیدگی به یک سمت== | ==معانی مترادفات قرآنی خمیدگی به یک سمت== | ||
=== «جنح» === | ===«جنح»=== | ||
الجَنَاح، بال پرنده است، گفته مىشود- جَنَحَ الطّائر- يعنى بالش شكست. | |||
خداى تعالى گويد: (وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ- 38/ انعام). | |||
جناحيه- پهلوها و كرانههاى هر چيز، يعنى دو بالش و مىگويند: | |||
جَنَاحَا السّفينة- دو پهلويش. | |||
جَنَاحَا الوادى- دو طرف دره كوه. | |||
جَنَاحَا الإنسان- دو پهلو و دو طرف بدن. | |||
خداى عزّ و جلّ گويد: (وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى جَناحِكَ- 22/ طه) يعنى دستت را به پهلو و بر خويش بگذار. وَ اضْمُمْ إِلَيْكَ جَناحَكَ- يعنى دستت را، زير بال در پرندگان مثل دست در انسان و چهار پايان است از اين روى به بالهاى پرنده هم- يداه گويند. | |||
خداى عزّ و جلّ گويد: (وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ- 24/ اسراء) كه بطور استعاره بكار رفته است، يعنى: براى پدر و مادرت بال تواضع و رحمت بگستر و فرو بگذار، زيرا واژه- ذلّ- دو وجه دارد: | |||
اوّل- ذلّى كه انسان را كم ارزش مىكند و فرو مىآورد. | |||
دوّم- ذلّى كه انسان را رفعت مىدهد و بالا مىبرد، و آيه (جَناحَ الذُّلِّ مِن (الرَّحْمَةِ- 24/ اسراء) يعنى: فروتنى و تواضعى كه رفعتش مىدهد و ارزش انسان را بالا مىبرد نه آن تواضعى كه از لفظ جناح- در معنى خوارى به صورت استعاره بكار مىرود گوئى كه آدمى در پيشگاه خداى تعالى رفعت مىدهد و بزرگى مىبخشد و اين رفعت و شكوه از عاليترين وسيله دستيابى به رحمت است و يا بهترين رحمت فرزند نسبت به پدر و مادر، و آيه: | |||
(وَ اضْمُمْ إِلَيْكَ جَناحَكَ مِنَ الرَّهْبِ- 32/ قصص) يعنى: اگر بيم دارى دو دست خويش با خود محكم و پيوسته دار). | |||
جَنَحَتِ العير فى سيرها- يعنى شتر شتاب كرد گويى كه از دستانش يارى مىجويد. | |||
جَنَحَ اللّيل- شب سياهيش را بگسترانيد. | |||
الجُنْح- قسمتى از شب تاريك است، خداى تعالى گويد: | |||
(وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها- 611/ انفال) يعنى اگر به آشتى و صلح مايل شدند پس آشتى كن. چنانكه مىگويند: جَنَحَتِ السّفينة- كشتى بيك پهلو كج شد. | |||
جُنَاح- يعنى: اثم و گناه، و چون انسان را از حقّ دور و منحرف مىكند- جناح- ناميده شده و سپس هر گناهى را جناح ناميدهاند. در سخن خداى تعالى: (لا جُناحَ عَلَيْكُمْ- 235/ بقره) يعنى در غير مورد گناه (و كارهائى كه گناه نيست و مباح است). | |||
جَوَانَح الصّدر- دندههائى كه سر آنها باستخوان وسط سينه و چنبر گردن متّصل است و جلوى ريهها قرار دارد و مفرد آن- جانحة- است بخاطر اينكه- إنحناء- دارد.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1، ص: 422-421</ref> | |||
===«مال»=== | |||
مَيْل از حالت اعتدال و وسط بيكى از دو طرف افراط و تفريط عدول كردن يا بيكى از دو طرف مايل شدن، كه در ظلم و جور بكار ميرود، كه اگر در اجسام بكار رود ميگويند طبيعتا و خلقتا كج است واژه آن- مَيَل- است اما اگر كجى و انحراف عرضى باشد آنرا- مَيْل- ميگويند- مِلْتُ الى فلان- به او يارى رساندم گفت فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ- النساء/ 129 مِلْتُ عليه- بر او حمله كردم، در آيه گفت: | |||
فَيَمِيلُونَ عَلَيْكُمْ مَيْلَةً واحِدَةً- النساء/ 102 كفار دوست دارند شما از سلاحتان غفلت كنيد و ناگهانى بر شما يورش برند. | |||
اما ناميدن- متعلقات انسان به- مال- از اين جهت است كه مال چيزى است كه هست و از بين ميرود از اين رو مال را عرض و اموال را اعراض دنيوى گفتهاند كه دلالت بر سخن كسى دارد كه گفته است مال دست گردانى است كه روزى در خانه عطار و روزى ديگر در خانه بيطار يافت ميشود.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص: 269</ref> | |||
===«صغا»=== | |||
الصَّغْوُ: كژى. | |||
صَغَتِ النّجومُ و الشّمس صَغْواً: ستارگان و خورشيد به جانب مغرب گرديدند. | |||
صَغَيْتُ الإناءَ: ظرف را براى ريختن آبش كج كردم. | |||
أَصْغَيْتُهُ و أَصْغَيْتُ إلى فلانٍ: با سر و گوش به سويش كچ شدم. | |||
آيه: (وَ لِتَصْغى إِلَيْهِ أَفْئِدَةُ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ- 113/ انعام) (تا دلهاى كسانى كه به آخرت ايمان ندارند از شنيدن گفتار آراسته شيطان منحرف و متمايل به كژى شود). | |||
صَغَوْتُ إليه أَصْغُو أَصْغَى صَغْواً و صُغِيّاً (واوى و يائى، صَغَى يَصْغُو صَغْواً و- صَغَى يَصْغِي صُغِيّاً) حكايت شده است، صَغَيْتُ أَصْغَى و أَصْغَيْتُ أُصْغِي- هم هست. | |||
صَاغِيَةُ الرّجلِ: كسانى كه به او راغبند و تمايل دارند. | |||
فلانٌ مَصْغِيٌ إناؤُهُ: تيره روز است و بى بهره، كه به طور كنايه در هلاكت و مرگ بكار مىرود. | |||
عينُهُ صَغْوَاءُ إلى كذا: چشمش كج بين و أحول است. | |||
الصَّغْيُ: كژى در گردن و چشم.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 402</ref> | |||
===«رکن»=== | |||
رُكْن الشّيء: پهلو و جانب هر چيز كه بر آن تكيه مىشود و به طور استعاره براى قدرت و نيرو بكار مىرود. | |||
خداى تعالى گويد: (لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلى رُكْنٍ شَدِيدٍ- 80/ هود). | |||
(اگر نيروئى عليه شما مىداشتم و يا به قدرتى سخت متكى بودم از او يارى مىجستم). | |||
ركنت الى فلان اركن: با فتحه حرف (ك) (يعنى- ركن، يركن- به او اعتماد و تكيه كردم بر وزن- فعلت و افعل، چون- ركن، از غير حروف حلقى است در ماضى و مضارع فتحه عين الفعل شاذ و اندك است. مقائيس اللّغه و مصباح و صحيح آن ركن- يركن- ركن يركن است. | |||
خداى تعالى گويد: (وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا- 113/ هود) (بر ستمكاران اعتماد نكنيد و آنها را دوستان و ياران خود مگيريد.) ناقة مُرَكَّنَة الضّرع: شترى كه پستانش چند مجرا دارد و بزرگش مىكند. | |||
مِرْكَن: پياله و حوضچه پاى درختان. | |||
أَرْكَان العبادات: آنچه كه در عبادات پايه و اساس هستند و اگر ترك شوند عبادات باطل مىشود.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 108-107</ref> | |||
===«ماد»=== | |||
مَيْد: جنبش و اضطراب بزرگى مثل لرزش زمين، گفت: | |||
أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ- النحل/ 15 و أَنْ تَمِيدَ بِهِمْ- الانبياء/ 31 مَادَتِ الأغصانُ- شاخهها به حركت در آمد، مَيَدَان- ادامه زندگى، شاعر گويد-نعيما و ميدانا من العيش اخضرا - حيات و نعمتهاى او از زندگانى شادى بخش و سبز- ميدان الدابه- در همان معنى است. | |||
مَائِدَة- طبق يا سفره يا ميز غذاخورى كه به غذا هم مائده گويند، مَادَنِي يَمِيدُنِى- مرا طعام داد- يُعشّينى- هم همين معنى است (از عشا- غذاى شب گرفته شده) گفت: أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ- المائده/ 114 يعنى براى ما غذا طلب كن گفتهاند: استدعوا علما- علم و دانش طلب كن زيرا علم غذاى روح است چنانكه طعام غذاى بدن.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص: 267</ref> | |||
===«خشع»=== | |||
الخُشُوع، يعنى تضرّع و زارى، واژه خشوع بيشتر در حالاتى كه در اعضاء بدن ظاهر مىشود بكار مىرود ولى- تضرّع در معنى زارى و فروتنى است و بيشتر در حالتى كه در دل و خاطر انسان بوجود مىآيد بكار مىرود لذا در روايت گفته شده: | |||
«إذا ضرع القلب خَشَعَتِ الجوارح». | |||
يعنى: (هر گاه دل متأثّر شود اعضاء بدن فرمانبردار و خاشع مىشود). | |||
خداى تعالى گويد: وَ يَزِيدُهُمْ خُشُوعاً- 109/ اسراء). | |||
و الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ- 2/ مؤمنون). و وَ كانُوا لَنا خاشِعِينَ- 90/ انبياء). و خَشَعَتِ الْأَصْواتُ- 108/ طه). | |||
(صداها آرام مىگيرد و نرم مىشود). | |||
و خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ- 43/ قلم). | |||
(ديدگانشان فروهشته است نه خيره). | |||
(أَبْصارُها خاشِعَةٌ- 9/ نازعات). | |||
كنايه از همان حالت و فروتنى و آگاهى و بيم داشتن آنهاست چنان كه فرمود: إِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا- 4/ واقعه).و إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها- 11/ الزّلزال).و يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً وَ تَسِيرُ الْجِبالُ سَيْراً- 10/ طور) (آيات اخير همگى در صفت اوضاع طبيعت در آستانه قيامة است).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1، ص: 604-603</ref> | |||
===«ذلّ»=== | |||
الذُّلُ: زبونى و خوارى كه در اثر فشار و ناچارى رخ مىدهد- افعالش- ذَلَ، يَذِلُ، ذُلًّا- است و امّا- الذِّلّ- حالتى است بعد از دشوارى و سختى و نقطه مقابل صعوبت است و همچنين الذّلّ- يعنى چموشى و توسنى است بدون فشار و زجر، مىگويند: ذَلَّ، يَذِلُّ، ذُلًّا، خداى تعالى گويد:وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِ مِنَ الرَّحْمَةِ- 24/ اسراء يعنى: همچون كسى كه مقهور آنهاست باش كه جَنَاحَ الذِّلِّ- 24/ اسراء هم خوانده شده يعنى با پدر و مادر نرمخويى كن و فرمانبرشان باش. | |||
مگر در مسائلى كه ايمانى است و بخواهند فرزندان را به شرك بكشانند كه مىگويد: وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً- 15/ لقمان يعنى: اگر خواستند تو را از خداى و حقيقت دين دور كنند مپذير امّا سخنان نيكو به آنها بگوى گفته مىشود- الذّلّ و القلّ و الذّلة و القلة: آرامش و بزرگى، پستى و كاستى. | |||
خداى تعالى گويد: تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ- 27/ يونس يعنى پستى و زبونى بر آنها مستولى شد. | |||
وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ- 61/ بقره و سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ- 152/ اعراف ذَلَّت: الدَّابةُ و هى ذَلُولٌ: آن حيوان بعد از توسنى و سركشى رام شد و ديگر سواريش سخت نيست. | |||
خداى تعالى گويد: لا ذَلُولٌ تُثِيرُ الْأَرْضَ- 71/ بقره اشاره به گاوى است كه زمين را شخم مىزند و مىافشاند در آيه مىگويد چنين گاوى نباشد اگر- ذلّ- يعنى زبون ساختن و خوار كردن نفس از ناحيه خود انسان بر نفس سركشش باشد پسنديده است مثل آيه: أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِين123/ آل عمران و آيات وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنْتُمْ أَذِلَّةٌ- 123/ آل عمران فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا- 69/ نحل يعنى: رهسپار راههاى پروردگارت باش | |||
خداى تعالى گويد: وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلًا- 14/ انسان يعنى آسان شده است. | |||
منظور از آسان بودن، چيدن ميوههاى بهشتى است كه كاملا در دسترس بهشتيان است مىگويند: الأمور تجرى على إذلالها: يعنى كارها بر راه و روش خود جريان مىيابد.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 18-16</ref> | |||
=== «عنا» === | |||
آيه: (وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَيِّ الْقَيُّومِ- 111/ طه) يعنى در قيامت چهرهها تسليم و متواضع حقّ مىشود. عَنَيْتُهُ بكذا: او را به زحمت انداختم. | |||
عَنِيَ: به زحمت افتاد و اسير شد و از اين معنى اسير را- عَانِي گويند پيامبر (ص) فرمود: | |||
«استوصوا بالنّساء خيرا فإنّهنّ عندكم عوان»عُنِيَ بحاجته: به نيازش توجّه كرد و گرفتارش شد و اسمش- مَعْنِيّ بِهَا يعنى سرگرم و گرفتار. و نيز گفته شده- عُنِيَ- اسمش- عَانٍ- است واژه- يُغْنِيهِ- در آيه بصورت: (لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يَعْنِيهِ- 37/ عبس) آمده يعنى در آستانه هول انگيز رستاخيز و فرياد عظيم هر كس از برادر، پدر و مادر، همسر و فرزندانش مىگريزد و در آن هنگامه هر كس از نظر اعمال كارى دارد كه به آن مىپردازد. | |||
عَنِيَّة: چيزى است كه به شترى كه بيمارى پوستى دارد مىمالند، در امثال مىگويند: عَنِيَّة تشفي الجربَ معنى هم اظهار كردن آن چيزى است كه لفظ در بردارد،و متضمّن آن است كه از عبارت: عَنَتِ الأرضُ بالنّبات آن زمين گياه را بخوبى رشد داد، گرفته شده و همينطور از عبارت: | |||
عَنَتِ القِربَةُ: مشك، آب درونش را ظاهر كرد، گرفته شده. | |||
و از اين واژه عبارت: عِنْوَانُ الكتابِ است، در سخن كسى كه آن را از عُنِيَ- بداند مفهوم واژه- معنى به مفهوم واژه تفسير نزديك است. هر چند كه ميانشان فرق است<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 660-659</ref> | |||
===«عال»=== | |||
آيه: (وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً- 28/ توبه) اگر از فقر مىترسيد عَالَ الرّجل: وقتى است كه فقير و بينوا شود. | |||
عَالَ، يَعِيلُ، عَيْلَة: اسمش- عَائِل- است يعنى درويش و نيازمند شد و امّا- اعال- وقتى است كه خانواده كسى و ياران و فرزندانش زياد شود (از عال- يعول- واوى است). و آيه: (وَ وَجَدَكَ عائِلًا فَأَغْنى- 8/ ضحى) يعنى فقر نفس را از تو دور كرد و براى تو بزرگترين توانگرى، و بى نيازى و غنى را قرار داد و از همين معنى است كه پيامبر عليه السّلام فرمود: | |||
«الغنى، غنى النّفس». | |||
(توانگرى و بى نيازى حقيقى بى نياز بودن نفس و جان از غير خدا است، و اين حديث شريف تفسير آيه اخير است كه راغب رحمه اللّه آن را بيان داشته است). | |||
ما عَالَ مقتصد: ميانهرو، محتاج و نيازمند ديگران نمىشود. گفته شده معنى آيه: | |||
(وَ وَجَدَكَ عائِلًا فَأَغْنى- 8/ ضحى) اين است كه خداوند ترا محتاج رحمت و آمرزش خويش يافت و با مغفرتش از نارواى گذشته و آينده در باره تو ترا با اتمام نعمت خويش بى نياز ساخت (به راهى راهبريت نمود و پيروزى ارجمندى به تو ارزانى داشت وَ يَنْصُرَكَ اللَّهُ نَصْراً عَزِيزاً).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 675-674</ref> | |||
===«دنی»=== | |||
الدُّنُوُّ- يعنى نزديكى كه يا با لذّات و جسمانى است يا با حكم و علم، اين واژه براى نزديكى مكانى و زمانى و منزلت و مقام نيز بكار مىرود. | |||
خداى تعالى گويد: وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِيَةٌ- 99/ انعام). | |||
يعنى: (و از نخل و گل آن خوشههاى متراكم و آويخته در اثر نزول باران و ناموس آفرينش بوجود مىآيد). | |||
و ثُمَ دَنا فَتَدَلَّى- 8/ نجم) در اين آيه- دَنا- نزديكى بالذّات نيست بلكه حكمى است و گاهى أدنى بمعنى كوچكتر در برابر- أكبر يعنى بزرگتر تعبير مىشود مثل آيه: وَ لا أَدْنى مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْثَر 7/ مجادله). | |||
و گاهى- أَدْنَى- بمعنى بيشتر در مقابل بهتر بكار رفته است مثل أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ- 61/ بقره). | |||
و در زمانى- دُنْيَا بمعنى اوّل در مقابل آخرت است مثل: آيه خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ- 11/ حج). | |||
و آيه وَ آتَيْناهُ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ- 122/ نحل). | |||
و گاهى- دُنْيَا، در معنى نزديكتر در برابر دورتر است مثل آيه: | |||
إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيا وَ هُمْ بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوى- 42/ انفال). | |||
يعنى: (زمانى كه شما به كرانه نزديكتر درّه بوديد و آنها در گوشه دورتر آن). جمع دُنْيَا- الدُّنَى است مثل- كبرى و كبر و صغرى و صغر است. | |||
خداى تعالى گويد: ذلِكَ أَدْنى أَنْ يَأْتُوا بِالشَّهادَةِ- 108/ مائده). | |||
يعنى: آن كار براى آنها شايستهتر و نزديكتر است كه در اقامه شهادت طالب عدالت باشند و بر اين وجه: آيات:ذلِكَ أَدْنى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَ- 51/ احزاب) (آن كار براى شادمانى و روشنى ديدگانشان شايستهتر است). | |||
لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ- 220/ بقره) تا دريابنده حالاتى كه در حيات دنيا و حيات آخرت هست، باشيد. | |||
دَانَيْتُ بين الأمرين و أَدْنَيْتُ أحدهما من الآخر- يعنى: (آن دو چيز را با نزديك نمودن يكى بديگرى بهم نزديك كردم). | |||
خداى تعالى گويد: يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَ- 159/ احزاب) و (و روپوشهايشان را بر خويش بپيچند). | |||
أَدْنَتِ الفرسُ- زائيدن آن اسب نزديك شد. | |||
دَنِيٌ- صفت آشكار و روشن شخص پست و بىارزش است و برابرش السّنى يعنى با ارزش قرار دارد مىگويند: | |||
دَنِيٌ- يعنى كاملا پست و فرومايه، روايت شده است: «إذا أكلتم فدنوا» كه از واژه- دون- است نه از واژه- دنا و دنى- يعنى: در غذا خوردن از هر چه كه دم دستتان هست بخوريد.<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1، ص: 689-688</ref> | |||
===«جنف»=== | |||
اصل- الجَنَف- كجى و انحراف از حقّ و حكم است، پس در آيه (فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً- 182/ بقره) (يعنى كسيكه مىترسد وصيّت كننده از حقّ منحرف شود) در آيه فوق واژه- جَنَفاً- يعنى انحراف آشكار از اين جهت در آيه: | |||
(غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ- 3/ مائده) يعنى: متمايل به گناه. (نفى در نفى است).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج1، ص: 423</ref> | |||
===«صبا»=== | |||
الصَّبِيُ: كودكى كه به سنّ بلوغ نرسيده. رجل مُصْبٍ: مردى كه دو كودك دارد. | |||
خداى تعالى گويد: (قالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا- 29/ مريم) (چگونه با كودكى كه در گاهواره است سخن گوئيم). | |||
صَبَا فلان يَصْبُو، صَبْواً و صَبْوَةً. متمايل و آرزومند شد و كودكانه عمل كرد. آيه: | |||
(أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَ أَكُنْ مِنَ الْجاهِلِينَ- 32/ يوسف). | |||
(سخن حضرت يوسف است كه مىگويد: خداوندا زندان براى من نيكوتر و خوشتر است از گناهى كه مرا به آن مىخوانند، اگر مكر و نيرنگشان را از من دور نكنى و رحمت تو نباشد بناچار از جاهلين مىشوم). | |||
أَصْبَانِي فَصَبَوْتُ: مرا متمايل كرد و مشتاق شدم. | |||
الصَّبَا: بادى كه از شرق به سوى قبله مىوزد. | |||
صَابَيْتُ السّيف: شمشير را وارونه در غلاف نهادم. | |||
(صَابَى سيفه: جعله فى غمد- مقلوبا- تهذيب اللّغه- لسان- العرب). صَابَيْتُ الرّمح: | |||
نيزه را متمايل و آماده پرتاب كردم. | |||
الصَّابِئُون: قومى كه بر دين نوح بودند و به هر كسى كه از دينى خارج و به دين ديگرى مىگرود | |||
صابئ- گفته شده و اين معنى از سخنى است كه مىگويند:صَبَأَ نابُ البعير: وقتى است كه دندان شتر، نيش زده و ظاهر شد. كسى كه- صابئين- را- صابين- بخواند، حرف همزه را انداخته است، مثل آيه:(لا يَأْكُلُهُ إِلَّا الْخاطُونَ- 37/ حاقّه) كه همان- خاطئون- يعنى خطاكاران است. و نيز گفته شده بلكه واژه- صَابِئُونَ- از صَبَا، يَصْبُو- است (با تخفيف همزه) در آيات: (وَ الصَّابِئِينَ وَ النَّصارى- 69/ بقره) (وَ النَّصارى وَ الصَّابِئِينَ- 62/ بقره).<ref>ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، ج2، ص: 375-374</ref> | |||
==ارجاعات== | ==ارجاعات== | ||
[[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]] | [[رده:فرهنگنامه مترادفات قرآن]] | ||