یحیی
یحیی؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن.
شناسه اسمى يحيى
الف) نام حضرت يحيى
«یحیی»، پسر زکریا یکی از پیامبران ستایش شده در قرآن است که نام او پنج بار در قرآن ذکر شده است. در مورد علت نام گذاری حضرت یحیی گفته شده چون نام پدر به وسیله او زنده شده یا دین با وجود او حیات یافته، «یحیی» نامیده شده است.
ب) زمان و محل ولادت و وفات
ولادت او ۵۵۸۵ سال بعد از هبوط آدم بود. برخی تولد حضرت يحيى را سه ماه و به قولی شش ماه قبل از مسیح می دانند.
وفات: حضرت یحیی شهید امر به معروف و نهی از منکر شد. او به دستور طاغوت زمانه در بیت المقدس کشته شد و سرش را در میان تشت طلا به دمشق بردند. جریان شهادت آن حضرت، مانند شهادت امام حسین ، جانسوز بود. مدت عمر حضرت یحیی ۲۵ سال بوده است.
شناسه جسمی و ظاهری حضرت یحیی
یحیی کودکی زیباروی کم موی با انگشتانی کوتاه و ابروانی نزدیک به هم (پیوسته) و دارای صدای دقیق (رسا) بود.
شناسه رفتاری و روانی یحیی
الف) خوش رفتاری
از جمله خصوصیت رفتاری یحیی مهربانی و گشاده رویی با مردم بود. خصوصاً در رفتار با پدر و مادر همواره نیکی و احسان را رعایت می کرد. قرآن درباره او می فرماید: «وَبَرًا بِوَالِدَيْهِ وَلَمْ يَكُنْ جَبَّارًا عصيا» و با پدر و مادر خود نیکوکار بود و جبار و عصیان گر نبود. (مریم/۱۴)
ب) زهد و پارسایی
یحیی از همان خردسالی از پارسایان بود و هرگز به دنیا دلبستگی نداشت و همواره به آخرت می اندیشید به طوری که در زمان پدرش وقتی وارد بيت المقدس شد و راهبان را با لباس مویین و کلاه پشمینه و زبر دید که با وضع دل خراش خود را به دیوار مسجد بسته اند و مشغول عبادت اند؛ از مادرش خواست تا برای او نیز لباس راهبان را تهیه کند تا به مسجد رود و همراه علمای بنی اسرائیل عبادت کند.
ج) خوف و ترس شدید از خدا
هرگاه حضرت زکریا بنی اسرائیل را موعظه میکرد و از بهشت و دوزخ سخن می گفت، سعی می کرد «یحیی» در میان مردم نباشد. روزی زکریایی وارد مسجد شد و به موعظه پرداخت و از جهنم و وجود کوهی به نام سکران صحبت کرد. یحیی پس از شنیدن این سخنان، از شدت خوف فریاد کنان گفت: وای بر من که از کوه سکران غافل شدم، سپس از شهر خارج شده و به بیابان رفت. همچنین آورده اند یحیی از خوف خدا بسیار گریه می کرد، چنان که از گریه کنندگان تاریخ به شمار می آید.
شناسه فکری و عقیدتی
الف) تصديق نبوت مسيح
حضرت یحیی در شرایطی که پذیرش پیامبری عیسی نیاز به تصدیق و حمایت توده مردم داشت به جانب داری از نبوت مسیح برخاست و دعوت او را تصدیق کرد. به خاطر شهرت در پاکی و زهد، گرایش او به مسیح تأثیر زیادی در توجه مردم به دعوت مسیح داشت.
ب)شهادت در راه خدا
یحیی به دلیل اعتقاد قلبی به خداوند و تسلیم نشدن در برابر قدرت های حاکم مظلومانه به شهادت رسید. بر این اساس او را می توان اسوه شهادت و جان نثاری در راه امر به معروف و نهی از منکر دانست.
شناسه تبلیغی حضرت یحیی
حضرت یحیی در نوجوانی به مقام نبوت نائل شد و مراتب کمال را از همان سال های نوجوانی پیمود. قرآن می فرماید: «يا يحيي خُذِ الْكِتَابَ بقوة وَآتَيْنَاهُ الحُكْمَ صبيا»؛ ای یحیی، کتاب خدا را به قوت بگیر، و ما فرمان نبوت (و عقل کافی) در کودکی به او دادیم». (مریم/ ۱۲) منظور از «أخذ كتاب»، عمل به دستورها و احکام آن است و مراد از کتاب، تورات بوده یا سایر کتب انبیا؛ چون در آن روز کتابی غیر از تورات که شامل شریعت باشد، نبوده است. «حکم» به معنى فهم و عقل و نیز به حکمت و به معرفت آداب خدمت و نبوت تفسیر شده است. برخی گفته اند، منظور از «قوت» نیرویی بدنی نیست بلکه منظور گرفتن قدرتمندانه کتاب آسمانی با نیروی فکر و دل و عقل و شهود از یک طرف و قوت و استقامت در اجرای احکام از سوی دیگر است.
از دعوت و تبلیغ یحیی در قرآن سخنی گفته نشده، ولی در روایات آمده که آن حضرت مردم را به توحید و پرستش خدا دعوت می کرد، در حالی که لباس مویین میپوشید و هیچ درهم و دیناری نداشت.
شناسه خانوادگی یحیی
نسب حضرت يحيى
یحیی، پسر زکریا، پسر «برخیا»، پسر «شو»، پسر «نحرائیل»، پسر «سهلون»، پسر «ارسو»، پسر «شوبل»، پسر «یعود»، پسر «موسی»، پسر«عمران » است.
نام مادر: «اشیاع» و برخی «ایساع» و حنانه گفته اند.
شناسه قومی حضرت یحیی
قوم بنی اسرائیل قبل از حضرت یحیی گرفتار آشوب و بلاهای بسیاری بود. هنگامی که یحیی برای هدایت مردم قیام کرد به آنان هشدار داد که تمام گرفتاری ها و بلاها، بر اثر گناهانی است که در میان بنی اسرائیل رایج شده و عاقبت نیک از آن پرهیزگاران است.
شناسه حکومتی حضرت يحيى
در بیت المقدس پادشاهی هوسباز به نام «هیرودیس» یا «هردوس» حکومت می کرد. برادر این شاه دختری به نام «هیرودیا» داشت. شاه عاشق «هیرودیا» شد و تصمیم گرفت با او ازدواج کند. وقتی این خبر به یحیی رسید، آن حضرت با صراحت اعلام کرد که این ازدواج بر خلاف دستورهای تورات و حرام است. هیرودیا کینه یحیی را به دل گرفت و درصدد انتقام برآمد. زیبایی آن دختر چنان در شاه نفوذ کرده بود که شاه به او گفت: هر آرزویی داری از من بخواه که قطعاً برآورده خواهم کرد. «هیرودیا» گفت من هیچ جز سر بریده «یحیی» را نمی خواهم برخی گفته اند مادر دختر دختر را تزیین نمود و به نزد شاه فرستاد و دل او را ربود آنگاه پادشاه به درخواست دختر جامه عمل پوشانید.
منابع
این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.