تحریف: تفاوت میان نسخه‌ها

تحریف؛ تغییر کلام برای اهداف نادرست. بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت 2. تحریف قرآن کریم. تحریف قرآن خود به دو نوع تحریف لفظی و معنوی تقسیم می¬شود. تحریف لفظی نیز به دو نوع تحریف به زیاده و تحریف به نقصان دسته بندی می¬شود که تحریف به زیاده طرفداری ندارد. برای اثبات عدم تحریف قرآن، به آیات قرآن، روایات و شواهد خارجی همچون قرآن¬های خطی قدیمی تمسک شده است. یکی از تهمت¬ها به شیعه باور به تحریف لفظی قرآن است که به آن پاسخ داده شده است.

تحریف‌ در لغت ‌به ‌معنای‌گردانیدن‌<ref>زوزنی‌، ص‌ 574؛ غیاث‌الدین‌رامپوری‌، ذیل‌واژه‌</ref> و تغییر دادن‌ سخن‌<ref>‌ابن‌منظور؛ شرتونی‌، ذیل‌«حرف‌»</ref> است  و بویژه  در مورد تغییردادن‌ کتاب ‌به‌کار می‌رود.<ref>داعی‌الاسلام‌، ذیل‌واژه‌</ref> تحریف‌گاهی تنها  به‌معنای‌تغییر لفظ‌ و گاه‌صرفاً به‌معنای‌تغییر معنا و سوء تأویل‌دانسته‌شده‌است.<ref>رجوع کنید به ابن‌منظور، همانجا.</ref>

بحث تحریف در منابع اسلامی پیرامون دو موضوع شکل گرفته است: 1. تحریف کتب آسمانی یهود و مسیحیت و 2. تحریف قرآن کریم.

خداوند خود در این آیه، حفظ و صيانت از  قرآن را برعهده گرفته است: « إِنَّا نَحنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون؛ بى‏ترديد، ما اين قرآن را به تدريج نازل كرده‏ايم، و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود». در اين آيه كه با نشانه‏ هاى تأكيد «إنَّ»، «نحن»، «لام تاكيد» و «جمله اسميه» آمده، خداوند با تأكيد بسيار، نزول قرآن و نگاهبانى از آن را به خود نسبت داده است.

3. آیه 42 سوره فصلت

منظور از باطل در آیه كه به هيچ ‏رو در قرآن راهى ندارد، هر باطلى است كه مايه وهن قرآن گردد و چون كم و زياد كردن الفاظ قرآن موجب وهن آن مى ‏شود و خود از مصاديق باطل است، بر اين اساس هيچ‏ گونه فزونى و كاهشى در قرآن راه نمى‏ يابد.  

4. دعوت به قرآن کنونی توسط معصومان (ع)

از قرآن کریم نسخه¬هایی از دهه¬های ابتدایی قرن اول هجری باقی مانده است که نشان از یکی بودن قرآن کنونی با آن نسخه ¬هاست. از این نسخه¬ها می¬توان به نسخه کتابخانه دانشگاه توبینگن آلمان اشاره کرد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4030065/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%81%D8%B8-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9 نسخه‌های خطی قرآن؛ گواه حفظ کلام وحی از تحریف

]</ref>

باور به تحریف قرآن در میان شیعه

در میان روایات و نظرات برخی عالمان شیعه مواردی وجود دارد که ظاهرشان ممکن است باور به تحریف قرآن در میان شیعه را نشان دهد. توجه به این مسئله در دیدگاه¬های خاورشناسان نمود ویژه¬ای داشته است و عموماً بر این باورند که تشیع نخستین تا سده سوم هجری باور به تحریف قرآن داشت و تلاش می‌کرد تا چالش‌های کلامی نبود نام علی (ع) و جانشینان وی در قرآن را با پیش‌کشیدن مسأله تحریف قرآن به دست عثمان و دست‌اندرکاران جمع قرآن توجیه کند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3974082/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%B8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%88%25 اندیشه شیعه درباره تحریف قرآن از نظرگاه خاورشناسان]</ref>

شواهد دال بر اعتقاد شیعه به تحریف قرآن

احادیثی در کتاب کافی -مهمترین منبع حدیثی شیعه- وجود دارد که ادعا می شود در آن به تحریف قرآن اشاره شده. به عنوان مثال حدیثی در کافی تعداد آیات قرآن  را ۱۷ هزار آیه دانسته است در حالی¬که قرآن فعلی 6232 آیه دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3276792/%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن]</ref> در میان عالمان شیعه، برخی مانند ملا محسن فیض کاشانی، محمد باقر مجلسی، نعمت الله جزایری و محدث نوری معتقد بودند که قرآن دچار تغییر گشته‌ است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3340515/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8F%E2%80%8E%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%25 دیدگاه‎های نعمت‏‎الله جزایری درباره تحریف قرآن متأثر از شرایط زمانه است

]</ref>

بررسی و نقد ادعا

این ادعا درباره شیعه دارای اشکالات بسیاری است. در این انتساب به شیعه، معمولاً یک نکته بسیار مهم مورد غفلت قرار می گیرد. آن مسئله این است که اگر منظور از تحریف قرآن ادعای پاره¬ای از غلات شیعه و یا گروه-های دیگری از غیر شیعیان در سده های سوم قمری است، همچون آنچه در کتاب¬هایی مانند قرائات سیاری و پاره ای از روایات کافی و کتب حدیثی دیگر آمده¬اند، طبعا این ادعاها به دلیل متأخر بودن گزارش هایشان نسبت به زمان عمومی شدن مصحف رسمی قابل اعتنا نیستند. در این¬باره حداکثر می¬توان گفت این گروه¬ها سعی در تحریف قرآن داشته و یا می خواسته¬اند با ادعای وجود تحریف در قرآن عقاید مذهبی خود را تحکیم کنند. اما اگر این گزارش ها در این نوع منابع حاکی از وجود روایات کهنتری باشد که زمان روایت و تحریر آنها به دوره های قدیمتر یعنی به سده اول و نیمه اول سده دوم قمری می رسد باز هم قبول چنین گزارش هایی بسیار مشکل است. سببش این است که در سده اول و تا حدود نیمه های سده دوم هنوز مذهب ارتودکسی اسلامی که بعدها تحت عنوان سواد اعظم اهل سنت شناخته شد نه تنها شکل نگرفته بود بلکه در بسیاری از مسائل میان گروه ها، مذاهب مختلف فکری، سیاسی و طبقات مختلف در مدینه و شام و دیگر شهرها اختلاف نظرهای جدی وجود داشت.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3957339/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF آیا شیعیان به تحریف قرآن باور دارند؟]</ref>

درباره روایات کافی می¬توان گفت اولا شیوه مرحوم کافی بر ارزیابی و نقد روایات نیست. ثانیا ذکر روایات در کتاب روایی هرگز بیانگر اعتقاد مولف آن به تک تک مضامین آن روایت نیست. ثالثاً اگر هم روایاتی در کافی بر تحریف دلالت داشته باشند با احادیثی دیگر از جمله احادیث کافی «فضل‌القرآن» در تعارض‌اند. همچنین کلینی به قاعده عرضه‌ اخبار بر قرآن قائل بوده است و از این رو نمی‌توان این شبهه را پذیرفت که وی احادیث را به قرآن عرضه نکرده و پذیرفته است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3276792/%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 صاحب اصول کافی و پاسخ به شبهه تحریف قرآن]</ref>