طب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''طب اسلامی'''؛ به طبی گفته می شودکه برگرفته از قرآن، روایات اسلامی و سیره معصومین(ع) باشد و برای درمان بیماری¬های جسمی و روحی راهکار داشته باشد. برای دستیابی به راهکار ضرورت دارد تا آیات و روایات طبی به خوبی استخراج شود و فارغ از مکاتب طبی دیگر مدل سازی شود. در طول تاریخ، طبی که به نام طب اسلامی شناخته شده است، تلفیقی از طب سنتی و دیگر طب های قدیمی بوده است¬که با تغییرات در آنها و اضافه کردن برخی روایات اسلامی، معروف به طب اسلامی شده است. با توجه به اینکه صبغه یونانی و هندی در طب قدیم غلبه داشت؛ از این رو، اسلامی بودن این طب مورد تردید برخی از اندیشمندان اسلامی واقع شده است و مخالفان دلایلی برای مخالفت با آنها ابراز داشته اند که برخی از این دلایل عبارتند از: فی پزشکی نوین، نسخه‌پیچی یقینی به نام اهل ‌بیت(ع)، هجمه به دین در صورت فهم ناصحیح از روایات طبی بر طب اسلامی.  

طب اسلامی به طبی گفته می¬شودکه مبانی کلی سلامت و درمان بیماری¬های بدن و روان را از منابع اسلامی اعم از قرآن<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1083533/-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%E2%80%8C-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9-%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- . قرآن‌ اولين منبع طب اسلامی است]</ref> و روایات<ref>[https://abadis.ir/fatofa/%D8%B9%D8%B1%D9%81/ . دانشنامه آزاد فارسی؛ ویکی پدیا؛ ویکی شیعه؛ ویکی فقه؛ برداشت اهل سنت از طب اسلامی با شیعیان کاملاً مشابه است.]</ref>را مورد شناسایی قرار می¬دهد تا مردم بتوانند براساس آن عمل کنند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3609316/%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%88-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%AD%D8%AB-%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%81%D8%B9%D9%84-%D8%AE%D8%AF%D8%A7-%D9%88-%D9%81%D8%B9%D9%84-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%85 . لزوم وحدت حوزه و دانشگاه در بحث طب اسلامی/ تفاوت فعل خدا و فعل انسان در علم.]</ref><ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3874148/%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%C2%A0 . طب اسلامی سوءاستفاده از دین است ؛ طب اسلامی از طب سنتی متمایز است]</ref> ملاک استفاده از این طب این است¬که آيات و روايات طبی اصل و مبنا قرار گیرند و ساير تجربيات دانش بشری، طب سنتی و تمامی يافته‌ های طبی در توضيح و گسترش آن استفاده  شوند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2427507/%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA-%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D8%AF%D9%85-%D9%BE%D9%8A%D8%B4%DA%AF%D9%8A%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%84%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . قاعده نخست طب اسلامی تقدم پيشگيری بر درمان و عدم ابتلا به بيماری است؛  تعاریف سه‌گانه از طب اسلامی]</ref> این نکته نیز قابل توجه است که بايد طب اسلامی را فارغ از ساير مكاتب و براساس آموزه‌هاي دينی استخراج كرده و پس از آن، اين طب تبديل به مدل و مكتب شود.<ref> [https://iqna.ir/fa/news/1170675/-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%AA- گزاره اصلی طب اسلامی، آيات قرآن و روايات است] </ref>  

در طول تاریخ صدر اسلام آنچه که در سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به‌عنوان اصلی‌ترین آموزه‌های طب مطرح می‌شود، طبی بوده که انتسابی به اسلام نداشته است؛ مرجع اصلی طب تا سال ۱۳۳ ه.ق پزشکان یهودی و نصرانی بودند و مردم از پیامبر(ص) و اصحاب در مورد رجوع به آنها پرسش می¬نمودند. از این رو آموزه های طبی دوران صدر اسلام را نمی توان آموزه هایی کاملا اسلامی و منسوب به قرآن و سنت دانست. از سال ۱۳۳ه.ق است که با شروع نهضت ترجمه، توجه مسلمانان به حوزه طب معطوف شد.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/1361838/%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . طب اسلامی از طب سنتی متمایز است]</ref> در این زمان، مسلمانان به ترجمه آثار حکمای یونان و هند روی آوردند و در قرن سوم، برخی به تألیف کتابهای پزشکی پرداختند؛ اما دوره طلایی طب اسلامی مربوط به سالهای ۲۸۷ تا ۷۰۰ق می‌باشد. در این دوره مدارس پزشکی و بیمارستان‌های متعددی در بلاد اسلامی از جمله بغداد، دمشق و قاهره ساخته شد. طب اسلامی در مرحله تأسیس، بیشتر تقلیدی بود و در قرن‌های چهارم و پنجم پیوند طب و فلسفه و حکمت ادامه یافت؛ اما پس از آن، در مرحله تألیف و ابتکار، کم کم از فلسفه مستقل شد و تنها به مباحث طبی پرداخت و طبیبان به گسترش فروع طبی و تخصصی کردن آنها پرداختند.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C . ویکی شیعه؛ ویکی پدیا؛ دانشنامه حوزه.]</ref>

در مجموع، اگر طب اسلامی به مجموعه تفکرات حکمای مسلمان پیرامون طب، گفته شود، پیشینه این علم بیشتر به قرن سوم هجری قمری برمی‌گردد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C . ویکی شیعه.]</ref> پزشکان مسلمان در قرن سوم با تلفیق مبانی اسلامی به طب یونان، هندی و ایرانی، تغییرات عمده ای را در آن ایجاد کرده و آن را تبدیل به طب اسلامی کردند.  

طب سنتی یک مکتب مستقل از طب اسلامی است و تفاوت هایی با طب اسلامی دارد. یکی از تفاوت ها این است که طب اسلامی فقط از احادیث استفاده می‌کند؛ اما در طب سنتی، از متون حکیمانی همانند رازی و ابن سینا استفاده می‌شود که در برخی از مسائل پزشکی از طب سنتی جاثلیق و یونان باستان پیروی کرده اند و این قضیه می تواند در طب اسلامی مشکل ساز باشد. به عنوان نمونه، ابن سینا طبش بیشتر سنتی است و در برخی از داروهایش هم از نجاسات استفاده کرده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C . ویکی شیعه.]</ref> در واقع، ابن‌سينا در تمامی كتاب قانون خود شايد به تعداد محدودی روايات از پيامبر(ص) اشاره كرده باشد و مبانی دانشی مورد استفاده وی، يك دانش استدلالی همراه با تجربه بدون مراجعه به منابع وحيانی است و بيشتر منابع مورد استفاده ابن سینا، مطالب طب يونانی، آثار بقراط و مختصری هم از طب هندی بوده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2427507/%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA-%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D8%AF%D9%85-%D9%BE%D9%8A%D8%B4%DA%AF%D9%8A%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D9%84%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . قاعده نخست طب اسلامی تقدم پيشگيری بر درمان و عدم ابتلا به بيماری است]</ref>  

موافقان طب اسلامی مدعی پیشگیری و درمان بیماری ها با استفاده از منابع نقلی اسلامی اعم از قرآن و روایات هستند. این افراد معتقدند که طب اسلامی متّکی به وحی است و دانش ثابت ‌شده‌ای است که از طریق وحی قابل دسترسی است. آگاهان به دانش طب اسلامی، دسترسی به این دانش را فقط از طریق منابع نقلی میسر می دانند‏. از نظر ایشان اسلام دین کاملی است و برای زندگی انسان برنامه جامعی دارد؛ از این ‌رو، همان گونه که برای نجات روح انسان برنامه دارد، برای جسم نیز درمان دارد.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C . ویکی شیعه.]</ref>  

در مقابل موافقان طب اسلامی، گروهی دیگر هستند که دیدگاه انتقادی نسبت به آن دارند و بر این باور هستند که طب اسلامی وجود ندارد. ادعای مخالفان این است¬که دستورات اسلامی، دستوراتی کلی در جهت رعایت بهداشت و سلامت است و اثبات چیزی تحت عنوان طب اسلامی، مستلزم اعتبار از سوی شرع است که این کار ممکن نیست؛ زیرا چنین دستوراتی از قرآن نرسیده است.<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C . ویکی شیعه]</ref>

از نظر مخالفان طب اسلامی بخش بزرگی از روایات طبی، ناظر به خواص خوراکی‌ها است و روایات درمانی آن هم ناظر به تشخیص طبی نیست؛ به عنوان نمونه، اگر امام(ع) تجویزی برای دل‌درد یک نفر داشتند، برای همان بیماری خاص بوده و نمی‌توان آن را برای عموم تجویز نمود. بر این اساس، روایات طبی مثل یک علم تجربی عمل نمی کنند. در حقیقت، دستوراتی درباره تمام دردها، درمان‌ها و داروها به نام طب اسلامی در روایات وجود ندارد. همچنین، مخالفان طب اسلامی مدعی هستند که طب اسلامی متّکی بر وحی نیست و این مسئله به وسیله برهان عقلی، شرعی و تجربه ثابت شده است.<ref> [https://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C ویکی شیعه] </ref>