وهن قرآن

وهن قرآن؛ توهین به قرآن از روی عمد یا سهو. عارض بودن رفتار موهن به این معنا است که وهن و سستی در ذات قرآن نیست. طبق فرموده قرآن، آیات قرآن از هر گونه سستی و ضعفی در محتوا و لفظ به دور است و ذات قرآن آسیب ناپذیر و استوار است. بر این اساس، تنها برخی از انسان‌های نادان و غرض ورز‌ می‌توانند رفتاری وهن آمیز نسبت به قرآن داشته باشند و شأن و منزلت قرآن را با رفتار اهانت آمیز و بیهوده تنزل دهند. برخی از این رفتارها وهن آمیز عبارتند از: قرآن سوزی، پاره کردن قرآن، ابزاری کردن قرآن با اعمالی همانند حفظ قرآن برای کسب مقام دنیا و تلاوت قرآن با حالت آواز نامطلوب.

وهن در لغت

وهن در لغت به معنای سستی کردن در کار و یا سستی در ‌جسم‌ و اخلاق گفته می-شود. همچنین، وهن به معناى ضعف در خلقت و يا در خلق است.

وهن در اصطلاح قرآن

وهن در اصطلاح قرآنی به پدیدار شدن ضعف در اثر بروز علتی در بدن، عمل، فکر یا مقام، گفته می-شود. در قرآن کریم به صراحت بیان شده است که وهن و سستی در آیات قرآن راه ندارد و هرگونه تحریف در لفظ و معنا که زمینه وهن قرآن را فراهم کند، از ساحت قدسی قرآن به دور است. دلیل عدم تحریف قرآن این است که هیچ باطل و امر بدی به هيچ وجه در قرآن راهى ندارد؛ زیرا هر باطلى در قرآن و كم و زياد كردن الفاظ قرآن مايه وهن و سستی قرآن مى‌شود. بر اين اساس، هيچ‏ گونه افزایش یا کاستی در قرآن راه نمى‏يابد.

رفتارهای وهن آمیز نسبت به قرآن

برخی از عملکردها و رفتارها هستند که زمینه وهن قرآن را فراهم می‌کنند. این وهن قرآن است که عده‌ای در هر موضوع پیش پا افتاده‌ای بخواهند پاسخ نهایی را از قرآن بگیرند؛ درحالی‌که قرآن و سنت در برخی از عرصه‌ها انسان را به سمت به کارگیری عقل و علم هدایت می‌دهند. البته، هیچ دانشی از زیر عنایت الهی بیرون نیست. امروزه، برخی از افراد و گروه‌ها به صورت عمدی یا سهوی با رفتارهای خود موجب وهن قرآن می‌شوند و ارزش و مقام قرآن را زیر سؤال می‌ برند. رفتارهایی همانند قرآن سوزی و پاره کردن قرآن که در برخی از کشورها انجام می-شود، مطابق منزلت عالی قرآن نیست. نمونه دیگر از این رفتار موهن، دف زدن توسط خانم‌های دف زن است؛ درحالی‌که قرآن به صورت نمادین در جایگاه قاری قرآن قرار دارد. این رفتارها موجب می‌شود که شأن و منزلت قرآن پایین بیاید.نمونه دیگر از رفتار وهن آمیز، دامنه دار کردن بحث اختلاف قرائت قرآن توسط برخی از منافقان و دشمنان اسلام است که به این وسیله قصد دارند شبهاتی را در اذهان بخشی از مسلمین ایجاد ‌کنند و قرآن را کتابی تغییر یافته معرفی کنند. نمونه دیگر از رفتار وهن آمیز این است که در برخی مجالس قرآن با بدتربن اصوات و صورت‌ها قرآن تلاوت می‌كنند كه گاهی موجب وهن قرآن می‌شود. نمونه دیگر از رفتار وهن آمیز نسبت به قرآن این است که قرآن به جای اینکه جنبه تربیتی در آموزش داشته باشد، تبدیل به ابزاری برای برطرف شدن نیازهای دنیوی شده است. ابزاری شدن قرآن تا آنجا ادامه پیدا می‌کند که شرط انتقال یک کارمند از یک منطقه به منطقه دیگر، حفظ یک جزء قرآن شده است.

وهن به قرآن و آزادی بیان

برخی عقیده دارند که توهین به مقدسات نمادی از آزادی بیان است و آزادی بیان موضوعی غیرقابل مذاکره و بدون محدودیت بوده که افراد جامعه می‌توانند از توهین (نه به معنای نقد دین و افکار و اعمال معتقدان یک دین) به ادیان و مقدسات دینی را در راستای استفاده از حق داشتن آزادی بیان خود استفاده کنند.

در مقابل منتقدان این دیدگاه عقیده دارند که موضوع توهین و آزادی بیان دو موضوع جداگانه است و نمی‌توان به بهانه استفاده از حق آزادی بیان به مقدسات و باورهای میلیون‌ها انسان حمله کرد. از سوی دیگر به عقیده این دسته از منتقدان،‌ توهین به ادیان باعث قدرت گرفتن عناصر افراطی در بین باورمندان ادیان و زمینه‌سازی برای ملی‌گرایان افراطی برای برخورد با ادیانی مانند اسلام به بهانه افراط‌گری است.

جرم انگاری وهن به قرآن و مقدسات در قوانین بین المللی

در حال حاضر در برخی از کشورها قوانینی در مورد جرم‌انگاری توهین به مقدسات وجود دارد. قانون هتک حرمت یا توهین به مقدسات، قانونی است که توهین یا تحقیر یا عدم احترام به یک معبود یا اشیاء مقدس یا نسبت به چیزی که مقدس یا غیرقابل تعرض تلقی می‌شود، منع می‌کند. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات پیو، حدود یک چهارم کشورها و مناطق جهان (۲۶ درصد) از سال ۲۰۱۴ قوانین یا سیاست‌های ضد توهین به مقدسات داشتند.

در برخی از حکومت‌ها، قوانین توهین به مقدسات برای حمایت از اعتقادات مذهبی اکثریت استفاده می‌شود، در حالی که در کشورهای دیگر، این قوانین برای ارائه حمایت از اعتقادات مذهبی همه ادیان وضع شده است. علاوه بر ممنوعیت توهین به مقدسات یا گفتار کفرآمیز، قوانین توهین به مقدسات شامل کلیه قوانینی می‌شود که به کسانی که به دلیل مذهبشان توهین شده‌اند، جبران خسارت می‌کند.

قوانین ضد کفرگویی یا ضد توهین به مقدسات ممکن است این موارد را منع کند: اهانت به دین و گروه‌های مذهبی، افترا به دین و پیروان آن، تحقیر دین و پیروان آن، توهین به احساسات مذهبی، یا تحقیر دین. برخی از قوانین توهین به مقدسات، مانند قوانینی که قبلاً در دانمارک وجود داشت، گفتاری را که بیانگر انتقاد است، جرم‌انگاری نمی‌کند، بلکه گفتار توهین‌آمیز را ممنوع می‌کند.

کارشناسان حقوق بشر در مورد قوانینی بحث می‌کنند که به اندازه کافی بین حمایت از آزادی‌های افراد و قوانینی که به طور گسترده آزادی بیان را محدود می‌کند، تمایز قائل می‌شوند.

ماده ۲۰ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (International Covenant on Civil and Political Rights) کشورها را موظف می‌کند تا اقدامات قانونی را علیه هر گونه حمایت از نفرت نژادی یا مذهبی ملی که به معنای تحریک به تبعیض، خصومت یا خشونت باشد اتخاذ کنند. با این حال، آنها همچنین خاطرنشان می‌کنند که چنین حمایت‌هایی باید با دقت محدود شوند و در واقع از ممنوعیت توهین به مقدسات حمایت نمی‌کنند.

جرم انگاری وهن قرآن و مقدسات در قوانین کشورها

در حال حاضر برخی از کشورها در قوانین خود موضوع توهین به مقدسات را به عنوان جرم در نظر می‌گیرند.از سال ۲۰۱۲ به این سو حدود ۳۳ کشور در قوانین حقوقی خود نوعی قوانین ضد توهین به مقدسات داشتند. از این میان، ۲۱ کشور مسلمان بودند: افغانستان، الجزایر، بحرین، مصر، اندونزی، ایران، اردن، کویت، لبنان، مالزی، مالدیو، مراکش، عمان، پاکستان، قطر، عربستان سعودی، سومالی، سودان، ترکیه، امارات و صحرای غربی.

در سال ۲۰۱۲ هند و سنگاپور و همچنین کشورهای دارای اکثریت مسیحی، از جمله دانمارک (الغا شده در سال ۲۰۱۷)، فنلاند، آلمان، یونان (الغا شده در سال ۲۰۱۹)، ایرلند (الغا شده در سال ۲۰۲۰)، ایتالیا،‌ مالت (الغا شده در سال ۲۰۱۶)، هلند (الغای شده در سال ۲۰۱۴)، نیجریه، نروژ (الغای شده در سال ۲۰۱۵) و لهستان کشورهایی بودند که قوانین آنها موضوع توهین به مقدسات را جرم انگاری کرده بود.

جرم انگاری وهن قرآن و مقدسات در قوانین اسپانیا

قانون توهین به احساسات مذهبی اسپانیا نیز، به طور مؤثر، همان ممنوعیت توهین به مقدسات است. در دانمارک، قانون سابق توهین به مقدسات که در سال ۲۰۱۲ از حمایت ۶۶ درصد از شهروندان آن برخوردار بود، استهزاء ادیان و مذاهب قانونی در دانمارک را جرم می‌دانست. بسیاری از دانمارکی‌ها قانون توهین به مقدسات را کمک به ادغام می‌دانستند، زیرا این قانون پذیرش جامعه چند فرهنگی و چند دینی را ترویج می‌کند.

برخی از کشورها در راستای احترام به موضوع آزادی بیان قوانینی که مستقیماً توهین به مقدسات را جرم‌انگاری کرده، لغو و آن را تحت قوانین افترا و سخنان نفرت دسته‌بندی کرده‌اند.

جرم انگاری وهن قرآن و مقدسات در قوانین دانمارک

در دانمارک، بند ۱۴۰ قانون جزا در مورد توهین به مقدسات بود. از سال ۱۸۶۶، این قانون تنها منجر به دو محکومیت در سال ۱۹۳۸ و ۱۹۴۶ شده بود. اتهام دیگری براساس این قانون در سال ۱۹۷۱ به دادگاه ارائه اما منجر به تبرئه شد. در سال ۲۰۱۷، مردی به دلیل انتشار ویدئویی از خود در حال سوزاندن قرآن در شبکه‌های اجتماعی تحت شعار آری به آزادی - نه به اسلام، به توهین به مقدسات متهم شد.

در سال ۲۰۱۲، یک نظرسنجی نشان داد که ۶۶ درصد از جمعیت دانمارک همچنان از قانون توهین به مقدسات حمایت می‌کنند. پیش از سال ۲۰۱۷، لغو بند توهین به مقدسات چندین بار توسط نمایندگان مجلس دانمارک پیشنهاد شد، اما موفق به کسب اکثریت آرا نشد. در نهایت این قانون در ۲ ژوئن ۲۰۱۷ لغو شد. در حالی که توهین عمومی به یک دین دیگر ممنوع نیست، گفتار و اعمال تهدید کننده یا تحقیر گروه‌های خاصی از مردم به دلیل اعتقادات مذهبی آنها همچنان مطابق بند ۲۶۶ (ب) قانون جزا قابل مجازات است.

جرم انگاری وهن قرآن و مقدسات در قوانین فرانسه

در فرانسه از سال ۲۰۱۸  و از زمان تصویب کنوانسیون اروپایی حقوق بشر در سال ۱۹۷۲، قانون فرانسه نفرت یا خشونت علیه افراد، و تهمت یا افترا علیه افراد را به دلیل عضویت در یک گروه مذهبی، ملیت، گروه قومی، نژاد، گرایش جنسی ممنوع کرد. قانون ۱۸۸۱ از افراد و گروه‌های اجتماعی در برابر افترا یا توهین محافظت می‌کند اما در مورد ادیان و خدا موضع‌گیری نکرده است.

جرم انگاری وهن قرآن و مقدسات در قوانین آلمان

در آلمان، هتک حرمت مذهبی مشمول ماده ۱۶۶، قانون کیفری آلمان است. اگر عملی بتواند موجب برهم زدن آرامش عمومی شود، اتهام افترا قابل رسیدگی است. در این ماده آمده است:

(۱) هر کس علناً یا با انتشار نوشته‌هایی به نحوی که برای برهم زدن آرامش عمومی به مفاد اعتقادات مذهبی یا جهان‌بینی دیگران افترا بزند به جزای نقدی یا تا سه سال حبس محکوم می‌شود.

(۲) هر کس علناً یا با انتشار نوشته‌هایی کلیسایی را که در آلمان یا سایر انجمن‌های مذهبی یا انجمن‌های جهان‌بینی تأسیس شده است، به شیوه‌ای مناسب برای برهم زدن آرامش عمومی بدنام کند یا مؤسسات یا آداب و رسوم آنها را بدنام کند. به همین ترتیب مجازات می‌شود.

در سال ۲۰۰۶، زمانی که مانفرد ون اچ (همچنین با نام Mahavo شناخته می‌شود) بعد از  توزیع رول‌های دستمال توالت که روی آنها نوشته شده بود قرآن کریم به دلیل افترا تحت تعقیب قرار گرفت. این موضوع باعث توجه رسانه‌های آلمانی به قانون هتک حرمت مذهبی شد.

جرم انگاری وهن قرآن و مقدسات در قوانین سوئد

قوانین سوئد، توهین به مقدسات را ممنوع نمی‌کند. در قرن بیستم در سوئد شاهد پذیرش عمومی این اصل بودیم که مذهب یک موضوع شخصی است. با این همه و در قرن ۱۵،‌ پادشاه اریک چهاردهم قانونی را در سال ۱۵۶۳ معرفی کرده بود که به طور خاص از دین حمایت می‌کرد. پس از آن قوانین مشابهی تا سال ۱۹۴۹ وضع شد. در سال ۱۹۴۹ قانون صلح‌آمیزی جایگزین قوانین قبلی شد که شکل ملایم‌تری از محدودیت داشت.

در سال ۱۹۷۰، قانون ۱۹۴۹ لغو و قانون جدیدی در مورد تحریک علیه گروه خاصی از مردم ارائه شد. قانون جدید از گروه‌ اقلیت‌هایی که نژاد، رنگ پوست، منشأ ملی یا قومی و ایمانی مشترک دارند، محافظت می‌کند. بنابراین، این قانون از هیچ دینی حمایت نمی‌کند، اما در عوض می‌تواند از پیروان دین حمایت کند. با این همه عدم ممنوعیت و در نتیجه قانونی بودن هتک حرمت قرآن از سال ۲۰۲۰ به بعد در کانون توجه قرار گرفته زیرا برخی افراد قرآن را در ملاء عام آتش زدند.

منابع

ایکنا

دانشنامه آزاد فارسی

دانشنامه پژوهه.

ویکی فقه