همزیستی
همزیستی؛ با هم زندگی‌کردن. همزیستی، به معنای زندگی همراه با صلح و آرامش در کنار یکدیگر است. در آموزه‌های دین اسلام، بر همزیستی مسالمت‌آمیز مبتنی بر تقوای الهی و عدالت و حفظ ارزش‌های دینی و اخلاقی تأکید شده است.
تعریف
تعریف لغوی
همزیستی واژه‌ای فارسی و به معنای باهم زندگی‌کردن، زندگی دو نفر یا دو گروه با یکدیگر است؛ درحالی‌که دارای تفاوت‌هایی هستند و شاید برای یکدیگر مناسب نباشند.[۱]
تعریف اصطلاحی
در حوزۀ اجتماعی، همزیستی حالتی ذهنی و رفتاری است که طی آن موجودیت فرد یا گروهی دیگر با وجود تفاوت در اهداف، ایدئولوژی، عقاید و حوزه‌های گوناگون، به رسمیت شناخته می‌شود. همزیستی مسالمت‌آمیز موجب پیشرفت و رشد جامعه می‌شود. در حوزۀ حقوق بین‌الملل، همزیستی مسالمت‌آمیز به معنای رعایت اصول حق حاکمیت و تمامیت ارضی هر کشور و عدم مداخله در امور داخلی کشورها و احترام به حقوق دیگر ملت‌ها است.[۲]
اهمیت همزیستی در ادیان الهی
همزیستی در آموزه‌های تمام ادیان الهی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و پیام ادیان آسمانی، همزیستی همراه با صلح و آرامش با اتکا به اشتراکات اعتقادی و مذهبی است.[۳]رهبران ادیان نیز بر اصل همزیستی توأم با عشق و دوستی، برای مبارزه با نفرت و خشونت در دنیا تأکید دارند.[۴]ادیان آسمانی هیچ اختلافی با یکدیگر ندارند؛ چون هدف همۀ آنها یکتاپرستی و گسترش آموزه‌های اخلاقی و تعالی و کمال روح انسان و همزیستی مسالمت‌آمیز بین آنها است. گاهی در اثر خودخواهی و بدفهمی، بین پیروان ادیان اختلاف ایجاد می‌شود که با گفتگو و شکیبایی می‌توان بر آن غلبه کرد.[۵] ریشۀ واحد بشریت و ارزش‌های انسانی مشترک و عقاید یکسان در میان پیروان ادیان ابراهیمی، زمینۀ مناسبی برای گفتگو و ایجاد بستری مساعد برای همزیستی مسالمت‌آمیز را فراهم می‌کند.[۶]
اهمیت همزیستی در دین اسلام
آموزه‌های اسلامی مروّج صلح و همزیستی بر پایة عدالت و اخلاق هستند.[۷] قرآن مجید متنی است که پیروان خود را به سمت صلح و آرامش دعوت می‌کند و از پیامبر اسلام نیز می‌خواهد اگر دیگران خواستار صلح بودند او هم با آنها همراه باشد.[۸] در دین اسلام همزیستی دارای ویژگی‌های خاصی است که توجه به آنها و الگوبرداری از این روش‌ها برای تغییر سبک زندگی در جامعۀ کنونی سودمند است. همزیستی و مدارا در دین اسلام اصلی قرآنی و دارای سطوح مختلفی است. همزیستی با اهل مذهب، همزیستی فارغ از مذهب، همزیستی با دیگر ادیان و همزیستی انسانی، که در این میان، ارتباط و همزیستی بین مؤمنان کامل‌ترین سطح آن است. بر اساس آیات قرآن[۹] مسلمانان وظیفه دارند با غیرمسلمانانی که با آنها وارد جنگ نشده‌اند و به حقوق مسلمانان تعدی نکرده‌اند، با عدالت و نیکی رفتار کنند. امام علی (ع) نیز عقیده داشتند که باید با همۀ انسان‌ها با نیکی رفتار کرد؛ زیرا مردم یا برادر دینی یکدیگر هستند و یا از جهت انسانیت دارای یک ریشۀ وجودی مشترک هستند.[۱۰]
جایگاه همزیستی در آیات قرآن
در قرآن آیات متعددی پیرامون توصیۀ مسلمانان به همزیستی مسالمت‌آمیز وجود دارد.[۱۱]در برخی از آیات، خداوند از مسلمانان خواسته اگر دشمن از جنگ خودداری کرد و درخواست صلح و آرامش داشت، درخواستش را بپذیرید و زندگی همراه با مسالمت در کنار هم داشته باشید.[۱۲]در آیات قرآن،[۱۳]بر همزیستی مسالمت‌آمیز با مسلمانان دیگر بسیار تأکید شده است. مسلمانان هرچقدر از نظر بُعد مسافت از یکدیگر دور باشند؛ اما با هم خواهر و برادر دینی هستند و لازم است میان یکدیگر سازش و صلح برقرار کنند و پیشتیبان یکدیگر باشند.[۱۴]همزیستی بین مسلمانان یکی از مهم‌ترین پیام‌های مناسک حج است. افرادی که با هم هیچ آشنایی قبلی ندارند، با زبان‌ها و رنگ‌های مختلف؛ ولی با دین مشترک، در کنار هم مراسم حج را به‌جا می‌آورند و این مناسک یکی از مظاهر حیات اجتماعی مسالمت‌آمیز میان مسلمانان است.[۱۵]
منابع
ایکنا
دانشنامۀ آزاد فارسی
ویکی جو
ارجاعات
- ↑ . لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه؛ فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه.
- ↑ . عدالت و آزادی مبانی همزیستی مسالمت‌آمیز در اسلام.
- ↑ . پیام ادیان آسمانی صلح، آرامش و همزیستی مسالمت‌آمیز است.
- ↑ . مسیحیان و مسلمانان جهان برای همزیستی مسالمت‌آمیز متحد شوند.
- ↑ . همزیستی؛ پیام مشترک همه انبیاست.
- ↑ . همزیستی؛ فطری‌ترین، دینی‌ترین و منطقی‌ترین شکل تعامل پیروان ادیان.
- ↑ . پیام اسلام الهام‌بخش بشریت به‌سوی صلح و همزیستی است.
- ↑ . دعوت اسلام به همزیستی مسالمت‌آمیز و پرهیز از جنگ‌طلبی.
- ↑ . لَّا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ؛«[اما] خدا شما را از كسانى كه در [كار]دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده‌اند، باز نمى‌دارد كه با آنان نيكى كنيد و با ايشان عدالت ورزيد،زيرا خدا دادگران را دوست مى‌دارد.» (ممتحنه/8 ).
- ↑ . همزیستی قرآنی، وسیع، فرامذهبی، امن و استوار است؛ همزیستی و مدارا اصلی قرآنی است.
- ↑ . برای نمونه آیات: وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ؛ «و اگر به صلح گراييدند، تو [نيز] بدان گراى و بر خدا توكل نما كه او شنواى داناست.» (انفال/61)؛ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلًا؛ «پس اگر از شما كناره‌گيرى كردند و با شما نجنگيدند و با شما طرح صلح افكندند، [ديگر] خدا براى شما راهى [براى تجاوز] بر آنان قرار نداده است.» (نسا/90)؛ وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا؛ «و به كسى كه نزد شما [اظهار] اسلام مى‌كند؛ مگوييد: تو مؤمن نيستى. » (نسا/94).
- ↑ . اسلام اصالت را به همزیستی مسالمت‌آمیز داده است.
- ↑ . إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ «در حقيقت مؤمنان با هم برادرند، پس ميان برادرانتان را سازش دهيد و از خدا پروا بداريد، اميد كه مورد رحمت قرار گيريد.» (حجرات/10).
- ↑ . تنوع مذاهب از نقاط قوت اسلام است/وحدت؛ اساس همزیستی.
- ↑ . حج؛ مظهر همزیستی برادرانه مؤمنان و جدال با دشمنان.