متنبیان (پیامبران دروغین)
متنبيان (پیامبران دروغین)؛ عده ای از افراد که در دوره پیامبر(ص) ادعای پیامبری می کردند.
معرفی
پس از گسترش اسلام و قبل و بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) عده ای به دلایلی که بر می شماریم ادعای نبوت کردند، بدین جهت به آنها «متنبی» گویند یعنی کسی که خود را نبی می خواند. علل ظهور پیامبران دروغین را دکتر بحریه اوج اوک استاد دانشکده الهیات دانشگاه آنکارا در کتاب تاریخ پیامبران دروغین در صدر اسلام چند چیز دانسته است که به طور خلاصه عبارتند از:
- اوضاع دینی عربستان هنگام ظهور اسلام شامل:
- الف) بت پرستی در عربستان
- ب) ادیان بیگانه ای که در عربستان نفوذ کرده بودند مثل آیین صابئی مجوسی یهودی مسیحی و تشکل مفهوم تک خدایی در تضاد با بت پرستی در عربستان و آیین حنیف
2. ارتداد.
3. سایر علل از قبیل
- الف) رقابت عشیره ای و قبیله ای و وابستگی قبیله ای
- ب) علل سیاسی و اقتصادی
- ج) کهانت
برخی از پیامبران دروغین
دلایل فوق باعث شد که عده ای ادعای پیامبری کنند. از جمله آنها عبارتند از :
اسود العنسي
اسودبن كعب بن عوف که ابتدا کاهن بود و با زبانی شیرین و سخنان دلنشین و با یک رشته حیله گری ها به شیوه فریب و گول زدن مردم جاهل آشنا بود. اسود آنچنان مهارتی در گول زدن مردم داشت که عده زیادی از قبیله مذبح به تمامی خواسته های وی گردن نهاده بودند. او الاغی داشت که وقتی اسود به گوشش میگفت به خدایت سجده كن الاغ خم میشد و سجده می کرد، و وقتی دستور میداد بلند شود الاغ به پا میخاست. اسود در زمان حیات پیامبر (ص) ادعای پیامبری کرد و خود را رحمان اليمن لقب داد اسود سرانجام به دست فیروز دیلمی یا به قول ابن سعد در الطبقات الكبرى، ج ۳۸۳/۵ به دست قیس بن هبیره مکشوح کشته شد.
طليحة بن خويلد
اسم اصلی وی طلحه و از سرکردگان و رهبران قبیله اسد ساکن در نجد بود. مسلمانان به خاطر خشمی که از او داشتند وی را طلیحه یعنی طلحه کوچک نامیدند. طلیحه در سال پنجم هجرت به همراه قریش در محاصره مدینه شرکت کرده بود. برخی گفته اند او به همراه قبیله اش در سال نهم هجری اسلام آورده بود. (طبقات الکبری، ابن سعد، ج ۳۵/۲). طلیحه نیز در زمان بیماری پیامبر (ص) در اواخر عمر شریف آن حضرت قیام نمود و ادعای پیامبری کرد. طلیحه نیز در جنگی که در زمان ابوبکر صورت گرفت به قتل رسید.
سجاح
سومین پیامبر دروغین که نه مانند اسود فرماندهی بود که بتواند سرزمینهای مهمی را به دست آورد و نه مانند طلیحه آرمانگرایی بود که جان خود را در راه عقیده اش فدا کند سجاح در اصل از اهالی بین النهرین بود او تنها به ادعای پیامبری اکتفا نکرد بلکه شخصیت های مهمی از قبیله بزرگی را که منتسب بدان بود در ادعای خود شریک کرد. سجاح نیز کاهن بود. او منسوب به قبیله بزرگ بنی تمیم زنی بود فوق العاده زیبا. کاهنه بودن و قاطع صحبت کردن به او در برخورداری از یک موقعیت خیلی بالا در میان قبیله اش کمک زیادی کرده بود. سجاح با شنیدن خبر رحلت پیامبر (ص) ادعای پیامبری کرد. جنگهایی میان سجاح و مسلمین درگرفت. پس از مدتی اطرافیان سجاح او را تنها گذاردند و سجاح نیز عاقبت مسلمان شد.
مسيلمة كذاب
مسيلمه بر سرزمین یمامه حکومت میکرد. او ادعای پیامبری کرد و مورخین گفته اند ادعای پیامبری او تعبیر خوابی از پیامبر (ص) بود که روزی خوابش را بربالای منبر برای مردم تعریف کرده بود. مسیلمه از بنی حنیفه بود و قبیله او نیز در پی ادعای او مرتد شدند. سرانجام در سال یازدهم هجری پس از این که ابوبکر به عنوان خلیفه برگزیده شد در جنگی میان قبيلة مسيلمه و مسلمانان مسیلمه کشته شد و طرفداران وی پراکنده شدند.
منابع
این مدخل برگرفته از دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.