قرائت حفص از عاصم
قرائت حفص از عاصم؛ یکی از روایت های قرائت عاصم است که توسط راوی «حفص» روایت شده است. این روایت جزء مشهورترین روایت قرائت قرآن است که توسط اکثر مسلمانان استفاده می شود و سند آن به امام علی(ع) می رسد. استفاده از این قرائت به صورت ترتیل خوانی کاربردی است و دارای شاخصه های تجویدی همانند وجود گزينش حرکت ياهای محذوف در رسم، چه در وصل، و چه در وقف، اسکان ياء پيش از الف لام در جميع موارد قرآنی و ادغام متقاربین از جمله ادغام تاء به ذال است.
معرفی قرائت حفص از عاصم
قرائت حفص از عاصم یکی از روایت ها از قرائت سبعه است که این روش از قرائت توسط راوی «حفص» از قاری «عاصم» بوده است.[۱] این قرائت از معتبرترين و كاملترين قرائت در نزد علمای اهل سنت و شيعه است كه امتياز بزرگی در وحدت بين شيعه و سنی است. یکی از دلایل رایج بودن این قرائت، سند صحيح روایت است که حفص از عاصم، او از عبدالرحمن سلمی و او از اميرالمؤمنين علی(ع) نقل كرده است و رجال آن تماماً، از بزرگان طائفه و مورد ثقه و اطمينان امت بودهاند.[۲] دلیل دیگر، پشتوانه جمهور است كه در طی قرون گذشته تا امروز، ميان مسلمانان متداول بوده و هست که مورد توافق با قرائت همگانی و جماهيری مسلمانان است.[۳] البته، دلیل دیگر این است که روایت حفص به سبب اتقان و فصاحت آن و داشتن کم‌ترین اختلاف با قرائت عاصم پذیرفته‌اند.[۴] علاوه بر این، حفص که قرائت عاصم را در مناطق مختلف رواج داده به انضباط و استواری شایسته‌ای معروف بود و از این جهت همه مسلمانان علاقه‌مند بودند تا قرائت عاصم را به خصوص از وی اخذ کنند. علاوه بر آن که حفص، اعلم اصحاب عاصم نسبت به قرائت او بوده و در حفظ و ضبط قرائت عاصم بر ابوبکر بن عیاش، هم ردیف خود پیشی گرفته بود.[۵] همچنین، حفص آگاهترين مردم به قرائت عاصم بود و پيوسته قرائت او مورد ستايش علماء و فقهای اماميه بوده است.[۶] در عین حال، رایج در دوران ائمه(ع) لزوماً حفص نبوده و ائمه معصومین(ع) نیز بر آن اصرار و تأکیدی[۷] نداشته‌اند[۸]؛ اما نزدیکترین قرائت به قرائت معصومین(ع) است.[۹]
شاخصه های قرائت حفص از عاصم
برخی خصوصیات در روایت حفص از عاصم را برای مثال می‌توان در گزينش حرکت ياهای محذوف در رسم، چه در وصل، و چه در وقف در «آتانِ اللّهُ»[۱۰] و «يا عِبادِ لا خَوْفٌ»[۱۱] يافت؛ نيز اسکان ياء پيش از الف لام در جميع موارد قرآنی همچون «عَهْدِی الظَّالِمينَ»[۱۲] توجهات دستوری و تأکيد بر وجه غايب يا مخاطب در افعال از اين دست است. همچنین، برخی نمونه‌های ادغام متقاربین از جمله ادغام تاء به ذال در «لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ»[۱۳] و جز آن از مواردی است می توان به عنوان ویژگی های قرائت حفص از عاصم ذکر کرد. عبدالغنی نابلسی تمامی خصوصیات روايت حفص از عاصم را در اثری تحت عنوان «صرف العنان الى قراءة حفص بن سليمان» به نظم آورده و سپس بر آن شرحی نوشته که اغناطيوس عبده آن را منتشر ساخته است.[۱۴]
حوزه های کاربردی قرائت حفص از عاصم
در عصر حاضر قرائت حفص از عاصم از قرائت های کاربردی در زمینه ترتیل خوانی است.[۱۵] در عین حال، روایت حفص از عاصم در کشورهای اسلامی به عنوان مقدمه فراگیری دیگر قرائات است به این معنا که قاری که روایت حفص از عاصم را فرا گرفته و نزد شیخ قرائات، اجازه‌نامه اخذ کرده است، مجاز می‌شود تا بقیه روایات را نیز بیاموزد.[۱۶]
منابع
ارجاعات
- ↑ . حفص از عاصم؛ تنها شیوه صحیح تلاوت از نظر مرحوم استاد مروت؛ دیدگاه علامه حلی در مورد جواز تلاوت قرآن به قرائات هفتگانه/ چهار دیدگاه در مورد قرائات؛ بررسی منشأ و آسیب «اختلاف قرائت‌خوانی»؛ توحید قرائتِ قرآن را پاس بداریم
- ↑ . ویکی شیعه
- ↑ . حسن نظر اهل سنت و شيعه به قرائت موجود «حفص از عاصم»؛ مروری بر ماجرای رسم‌الخط و قرائت‌های مختلف قرآن؛ ضرورت آموزش اختلاف قرائت به صورت آکادمیک؛ اختلاف قرائات در ۱۰ جزء آخر قرآن؛ گذری بر جواز قرائات سبعه از دیدگاه فقهای شیعه؛بررسی قرائت‌های هفتگانه در فصل‌نامه تخصصی علوم اسلامی «سفير»
- ↑ . ویکی شیعه؛ ویکی نور
- ↑ .ویکی اهل بیت؛ ویکی بین
- ↑ . ویکی فقه؛ دانشنامه حوزه
- ↑ . ائمه(ع) اصرار و تأکیدی بر قرائت حفص نداشته‌اند؛ اعتبار قرآن به تواتر است نه به روایتی خاص از قرآن
- ↑ . انتقاد از بازگرداندن حجیت قرآن به یک قرائت خاص + صوت
- ↑ . احمدی: قرائات سبعه غیرمتواتر و بی‌اعتبار است/ یوسفی مقدم: بین قرآن و قرائات تفاوت هست؛ نشست تخصصی «قرائت عاصم به روایت حفص» برگزار شد؛ قرائت قرآن به رواياتی غير از روايت حفص از عاصم نيز صحيح است
- ↑ . فَلَمَّا جاءَ سُلَيْمانَ قالَ أَ تُمِدُّونَنِ بِمالٍ فَما آتانِيَ اللَّهُ خَيْرٌ مِمَّا آتاكُمْ بَلْ أَنْتُمْ بِهَدِيَّتِكُمْ تَفْرَحُونَ؛ «و چون [فرستاده] نزد سليمان آمد، [سليمان] گفت: «آيا مرا به مالى كمك مىدهيد؟ آنچه خدا به من عطا كرده، بهتر است از آنچه به شما دادهاست. [نه،] بلكه شما به ارمغان خود شادمانى مىنماييد» (نمل/36)
- ↑ . يا عِبادِ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ؛ اى بندگان من، امروز بر شما بيمى نيست و غمگين نخواهيد شد. (زخرف/68)
- ↑ . وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛ و چون ابراهيم را پروردگارش با كلماتى بيازمود، و وى آن همه را به انجام رسانيد، [خدا به او] فرمود: «من تو را پيشواى مردم قرار دادم.» [ابراهيم] پرسيد: «از دودمانم [چطور]؟» فرمود: «پيمان من به بيدادگران نمىرسد.» (بقره/124)
- ↑ . وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ الْمِيزانَ بِالْقِسْطِ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها وَ إِذا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَ لَوْ كانَ ذا قُرْبى وَ بِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ؛ «و به مال يتيم- جز به نحوى [هر چه نيكوتر]- نزديك مشويد، تا به حد رشد خود برسد. و پيمانه و ترازو را به عدالت، تمام بپيماييد. هيچ كس را جز به قدر توانش تكليف نمىكنيم. و چون [به داورى يا شهادت] سخن گوييد دادگرى كنيد، هر چند [درباره] خويشاوند [شما] باشد. و به پيمان خدا وفا كنيد. اينهاست كه [خدا] شما را به آن سفارش كرده است، باشد كه پند گيريد»(انعام/152)
- ↑ .دائره المعارف اسلامی
- ↑ . طرح قرائت حفص از عاصم یک الگوی استاندارد ترتیل‌خوانی است؛ تثبیت نقش قاریان ایرانی با طرح ترتیل «حفص از عاصم»
- ↑ آنچه در مورد قرائات ده‌گانه باید بدانیم + فیلم؛ چرا در مسابقات، طریق تلاوت قاری اعلام می‌شود؟