غذا

غذا؛ آنچه برای حفظ سلامت بدن و تدوام حیات خورده می شود. در اسلام کنار سالم و مفید بودن غذا به حلال بودن آن نیز توجه داده شده است. همچنین بر مبنای دستورات اسلام باید در مصرف غذا، میانه رو بود و از پرخوری پرهیز نمود تا گرفتار تبعات سوء آن مانند محو نورانیت دل و کوتاهی عمر نشد.

معنای غذا

غذا یعنی هر ماده‌ای که انسان و یا جانوران می‌خورند یا گیاهان جذب می‌کنند که زندگی و سلامتی‌شان پایدار بماند. بنابراین غذا عبارتست از: آنچه خورده شود و قوام بدن بدان است.

اهمیت غذا از دیدگاه قرآن

از دیدگاه قرآن اهمیت غذا نزد خداوند تا آنجاست که انسان را دعوت می‌کند تا در آن بیندیشد. آیه ۲۴ سوره عبس می‌فرماید: «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏طَعامِهِ» برانسان واجب است که به غذای خود نگاه کند که چگونه خداوند آن را آفریده است. نگاه کردن یا اندیشیدن به غذا موجب اعتلای جسمی و روحی انسان می‌شود. در تفسیر این آیه آمده: نزدیکترین اشیای خارجى به انسان، غذاى اوست که با یک دگرگونى جزء بافت وجود او می‌شود؛ به همین دلیل قرآن از میان تمام موجودات روى مواد غذایى تکیه کرده است.

اعتدال در غذا خوردن

يكی از قواعد اصلی تغذيه در قرآن قاعده ميانه‌روی است. خداوند در قرآن می‌فرمايد: «و بخوريد و بياشاميد [ولى] زياده‏‌روى مكنيد». امام رضا (ع) می‌فرمايد: بدن، به‌سان زمين پاك و آماده برای زراعت است كه اگر در آبادانی و آبدهی بدان، مراقبت شود، به گونه‌ای كه آب، نه فراوان‌تر از نياز بدان برسد، تا آن را غرق كند و نه از اندازه كمتر باشد تا آن را به تشنگی گرفتار كند، آبادانی‌اش استمرار می‌يابد و خرّمی‌اش فزونی می‌گيرد و كشتش بالندگی و بركت می يابد؛ امّا اگر از آن غفلت شود، به تباهی می‌گرايد و علف هرز در آن می‌رويد. بدن، چنين حكايتی دارد و تدبير آن در خوراك و پوشاك، چنين است. [پس،] سامان و سلامت می‌يابد و عافيت در آن، ريشه می‌گسترد. بنگر كه چه چيز با تو و با معده ات سازگار است و تنت با چه چيز نيرو می‌گيرد و بدنت چه خوردنی و نوشيدنی‌ای را می‌گوارد. همان را برای خويش مقرّر دار و خوراك خود گير. (مجلسی ،۱۴۰۴ق،ج۶۲، ص۳۱۰). حضرت علی (ع) ضمن سفارش به فرزندش امام حسن(ع) می‌فر‌ماید: بر سرسفره غذا منشین، مگر در حالی که گرسنه باشی و دست از طعام بر مدار، مگر وقتی که هنوز میل به خوردن داری و هرکس خوراکش بسیار شود، تندرستی اش کاهش می یابد و مخارجش زیاد می-شود. در روایتی دیگر چنین آمده: «پرخوری و تیزهوشی با هم جمع نمی‌شوند.

فواید کم خوری

کم خوردن غذا فواید ظاهری و باطنی دارد. پیامبر خدا(ص) فرموده‌اند: «مادر همه داروها کم‌خوری است». امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «هر کس در خوردن به کم بسنده کند، سلامتش بیشتر می‌شود و اندیشه‌اش سامان می‌یابد». از فوائد ظاهری کم‌خوری، شادابی چهره است. حضرت عیسی(ع) خطاب به زنی فرمودند: «هنگامی که غذا می‌خوری، از سیر شدن حذر کن زیرا اگرغذا بر سینه سنگینی کند و از اندازه فزون شود، طراوت چهره از میان می‌رود». طول عمر یکی دیگر از فواید کم خوردن است. در احادیث معصومان (ع) روایات بسیاری در مورد فواید معنوی کم‌خوری از جمله صفای اندیشه، نورانیت دل، رهایی از دام شیطان، بهره‌گیری از علم و حکمت، درک ملکوت هستی، استفاده بهتر از عبادات و قرب به خداوند مطرح شده است. نبی مکرم اسلام(ص) از پرخوری به‌شدت، منع و پرهیز می‌کرد؛ به‌گونه‌ای که هیچ‌گاه در اثر زیاده‌روی در خوردن آروغ نزد.

حلال بودن غذا از منظر قرآن

در آیه ۱۶۸ سوره بقره آمده است: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلاً طَیِّباً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ، ای مردم! از آن‌چه خدا در روی زمین از حلال‌ها و پاکیزه‌ها آفریده، بخورید و از گام‌ها (آثار و نشانه‌ها) شیطان پیروی نکنید.» آیات قرآن انسان را از تصرف خائنانه در غذاها، خراب کردن مواد غذایی مردم و آلوده کردن آن‌ها، مواد خوب و بد را مخلوط کردن برای سودجویی شخصی، گران فروشی و ظلم و ستم بر مردم نهی فرموده است. برای بدست آوردن غذاهای پاکیزه و برای بدست آوردن سالم‌ترین غذاها در محل سکونت انسان‌ها (هم از نظر پاکی ظاهری و هم از نظر پاکی معنوی) آیه ۱۹ سوره کهف می‌فرماید: «... فَابْعَثُوا أَحَدَکُم بِوَرِقِکُمْ هَذِهِ إِلَى الْمَدِینَةِ فَلْیَنظُرْ أَیُّهَا أَزْکَى طَعَامًا فَلْیَأْتِکُم بِرِزْقٍ مِّنْهُ...»؛ با این پول‌هایتان که دارید، یکی را از میان خود به شهر بفرستید تا دقت کند و خوب بنگرد که غذای کدام‌یک از فروشندگان پاکیزه‌تر است و از آن غذای پاکیزه برای شما بیاورد.

تبعات مصرف غذای حرام

حرام‌خواری مهمترین عامل و زمینه‌ساز کاهلی و سستی در عبادت و در نهایت ترک آن است. افرادی‌ که از راه ریا، رشوه، قمار، گران فروشی، احتکار، شراب فروشی و تصرف در اموال مردم، شکم خود و خانواده را سیر می‌کنند، دین و دنیای خود را تباه می‌‌کنند.

تبعات فوت کردن غذا

پیامبر اسلام(ص) در حديثی خواستار اجتناب از فوت كردن خوردنی‌ها و آشاميدنی‌ها شده‌اند؛ این عمل، گاه باعث انتقال بيماری به سايرين و نيز پخش بوی بد دهان در هوا می‌شود. تحقيقات پزشكی حاكی از آن است كه هوای دهان مركب از دو اكسيژن و يك هيدروژن است؛ انسان برای بقا به اكسيژن نياز دارد و بدن او پس از دريافت اكسيژن، آن را در هنگام بازدم به دی اكسيد كربن تبديل می‌كند. به همين دليل دميدن بر خوراكی‌های داغ، باعث تركيب شدن آن با غذا و به وجود آمدن ماده‌ای مضر برای بدن می‌شود كه تركيبش با خون باعث به وجود آمدن پوكی استخوان، ضعف عضلانی، كمبود حافظه و ايجاد سنگ كليه شده و بر روی باروری مردان نيز تاثير سوء می‌گذارد.

منابع

ایکنا

دانشنامه آزاد فارسی.

ویکی جو.