سند راهبردی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت

سند راهبردی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت؛ سندی قرآنی و مصوب کمیسیون شورای توسعه فرهنگ قرآنی در راستای توسعه علمی قرآنی و کاربردی‌سازی آیات قرآن برای سلامت اجتماعی، سلامت معنوی و سبک زندگی. تأکید بر آزمون‌پذیری راهکارها، مدل‌ها و نظریات خلاقانه‌ با رویکرد کل‌نگر- فراگیر، با استفاده از آموزه‌های قرآنی و تبیینی در حوزه سلامت، با هدف حل مسائل سلامت انسان و توجه و دقت بایسته به عدم طبی‌سازی، تجاری‌سازی و شغل‌سازی در حوزه سلامت و دین از جمله اصول حاکم بر این سند راهبردی است..

آشنایی اجمالی با سند

سند راهبردی توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت طی جلسات متعدد نخبگانی و با دریافت نظرات اساتید صاحب‌نظر حوزوی و دانشگاهی در دبیرخانه این کمیسیون تهیه و تدوین شد و در دستور کار ششمین جلسه کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت قرار گرفت که کلیات آن با نظر موافق اکثریت اعضا به تصویب رسید. این سند در نشست کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت تصویب و رونمایی شد و وزیر بهداشت آن را ابلاغ کرد. این سند راهبردی دارای ۱۲ اصل حاکم، پنج هدف و ۹ راهبرد ملی است. کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت بعد از تصویب و ابلاغ منشور توسعه فرهنگ قرآنی، وظیفه مدیریت پژوهش‌های قرآن بنیان در حوزه سلامت و نیز تربیت نیروی انسانی متخصص در این زمینه را برعهده دارد.

اهداف و چشم انداز

فراهم‌سازی بنیان‌های علمی و ملزومات اجرایی برای بهره‌گیری روشمند از آموزه‌های قرآنی و تبیینی در مسیر ایجاد و نهادینه‌سازی نگرش فراگیر و کل‌نگر به مسئله سلامت انسان از جمله محور‌هایی است که به عنوان چشم انداز این سند معرفی شده است که تلاش می‌کند به این اصول دست یابد: محوریت قرآن کریم و آموزه‌های تبیینی پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت(ع) در نظام تولید معرفت در مطالعات قرآن، اسلام و سلامت با رویکرد میان‌رشته‌ای؛ تأکید بر آزمون‌پذیری راهکارها، مدل‌ها و نظریات خلاقانه‌ با رویکرد کل‌نگر ـ فراگیر؛ استفاده از آموزه‌های قرآنی و تبیینی در حوزه سلامت؛ توجه به اصل عقلانیت و بهره‌گیری از دستاورد‌های روزآمد دانش بشری در حوزه سلامت ضمن توجه به نقش محوری و تأثیرگذار رویکرد کل‌نگر و توحیدی و آموزه‌های قرآنی. افزون بر آن ترسیم نقشه جامع مطالعات و دستیابی تدریجی به محور‌های نظری آن، استقرار سامانه جامع کمیسیون به منظور ایجاد بستر مشارکت پژوهشگران و صاحب‌نظران و تجمیع و پردازش داده‌های مرتبط، امکان‌سنجی تدوین بسته «آموزش عالی تخصصی و میان‌رشته‌ای» در برخی موضوعات سلامت با نگرش اسلامی و رویکردی فراگیر و کل‌‌نگر و نیز بهره‌مندی از آموزه‌های قرآنی مرتبط با سلامت در دروس عمومی معارف اسلامی دانشگاه‌های علوم پزشکی از جمله اهداف این سند هستند.

انجام تمامی مطالعات و اقدامات بر مبنای نقشه جامع مطالعات، تسهیل و ساماندهی مطالعات و پژوهش‌ها با استفاده از سامانه جامع مطالعات و نیز ساماندهی اقدامات ملی بر مبنای سند راهبردی کمیسیون با هدف هماهنگی و هم‌افزایی نهاد‌های علمی و اجرایی از جمله افق‌های پیش روی این سند است. استفاده روشمند از آموزه‌های قرآنی و تبیینی برای دستیابی به نگرشی کل‌نگر و فراگیر به موضوع سلامت انسان و ابعاد آن با توجه به تعاملات میان رشته‌ای بین علوم اسلامی، علوم انسانی و علوم سلامت مانند مباحث انسانی پزشکی از طریق تولید دانش(مدل‌سازی و نظریه‌پردازی) در زمینه‌های پیوند سلامت و دین از جمله اهداف این سند راهبردی است.

بهره‌مندی از نگرش کل‌نگر، فراگیر و قرآن بنیان برای حل مسائل کاربردی و اولویت‌دار جامعه در زمینه‌های پیوند سلامت و دین مانند ترسیم الگوی سبک زندگی سلام در مسیر حیات طیبه و کمال انسان و در راستای شکل‌گیری تدریجی تمدن نوین ایرانی - اسلامی از دیگر اهداف مدنظر در سند راهبردی کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت است.

برنامه ها

دبیرخانه کمیسیون برای تحقق اهداف سند راهبردی قرآن و سلامت، برنامه‌های خود را در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تنظیم و آماده اجرا کرده است که تحقق آن با مشارکت همه اعضای کمیسیون و مجامع علمی ذیربط و حمایت شورای توسعه فرهنگ قرآنی میسر می‌شود.

برنامه‌های کوتاه مدت، تدوین چارچوب و متد علمی و روشمند مطالعه و پژوهش در حوزه اسلام و سلامت، برنامه‌ریزی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی در راستای تبیین مبانی، مبادی، روش و الزامات مطالعات اسلام و سلامت با رویکرد میان رشته‌ای، ایجاد سامانه جامع مطالعات اسلام و سلامت، شناسایی و استفاده اولویت‌مند از ظرفیت پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی در راستای فراهم سازی مقدمات و ملزومات علمی ورود به حوزه مطالعات اسلام و سلامت؛ برنامه‌های میان مدت، هدایت و حمایت از پژوهش‌ها و مطالعات حوزه‌ی اسلام و سلامت با رویکرد میان رشته‌ای، ایجاد بستر مشارکتی مناسب جهت هم‌افزایی و ارتباط میان مراکز فعال در حوزه دین و سلامت با پشتیبانی و تأمین محتوای سامانه جامع مطالعات اسلام و سلامت؛ برنامه‌های بلند مدت، فرضیه‌سازی، نظریه‌پردازی و تولید علم با رویکرد حل مسئله و کاربردی، آزمون نظریه و مداخله و ارزیابی، تدوین بسته آموزش عالی تخصصی در موضوعات سلامت با نگرش فراگیر و اسلامی و در نهایت، نظام‌سازی در حوزه سلامت با رویکرد کل نگر و فراگیر از سوی وزارت بهداشت، برنامه‌ریزی‌، حمایت و هماهنگی‌های علمی در حوزه مطالعات میان رشته‌ای قرآن و سلامت و همچنین تدوین نقشه راه و سند راهبردی کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی در نظام سلامت از ابتدای واگذاری مسئولیت آن به وزارت بهداشت در دستور کار دبیرخانه این کمیسیون قرار گرفته است.

اقدامات و فعالیت ها

انجام مطالعات لازم به منظور فراهم‌سازی بنیان‌های علمی و ملزومات اجرایی برای بهره‌گیری روشمند از آموزه‌های قرآنی و تبیینی در مسیر ایجاد و نهادینه‌سازی نگرش فراگیر و کل‌نگر به ابعاد سلامت انسان، حمایت از ترجمه و تألیف کتب و منابع روزآمد و تولید ابزار‌های فناورانه پژوهشی با محوریت قرآن و سلامت، راه اندازی سامانه جامع مطالعات اسلام و سلامت، با هدف تسهیل و تسریع انجام مطالعات روشمند در این عرصه بین رشته‌ای، تدوین کتب مرجع در حوزه مطالعات بین رشته سلامت و دین و اهمیت بهره‌گیری از فناوری‌های روز در راستای تسهیل این مطالعات، تولید سه محصول فناورانه، نرم‌افزار «سلامت در تفاسیر فریقین»، «دانشنامه قرآن و سلامت» و «فرهنگنامه موضوعی قرآن و سلامت» در زمینه مطالعات قرآن و سلامت از تولیدات های این کمیسیون می‌باشد.

علاوه بر اینها انتشار کتاب بنیان‌های کاربست روایات طبی و انتشار کتب روایات طبیبه آغاز شده است و در آن به تبیین استفاده روشمند و علمی از احادیث و روایات در حوزه پزشکی پرداخته شده است. این اثر شامل هفت مقاله از برجسته‌ترین اساتید حوزه مطالعاتی «اسلام و سلامت» است که برخی از عناوین مقالات عبارت‌اند از: «درنگی بر روش‌شناسی متن‌پژوهی با تکیه بر آثار حوزه اسلام و سلامت» اثر احمد پاکتچی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ «گام‌های ضروری در شکل‌گیری عنوان طب اسلامی» اثر عبدا‌لهادی مسعودی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث؛ «محتوا و استناد در روایات طبی» اثر سیدمحمدکاظم طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث و «منبع‌شناسی مطالعات اسلام و سلامت» اثر محمد باعزم می‌باشد. تدوین و تألیف کتاب روش‌شناسی فهم روایات طبی، تدوین و تصویب سند راهبردی و برگزاری هم‌اندیشی‌ها و نظارت بر اجرای مصوبات از دیگر اقدامات در راستای اجرایی شدن سند راهبردی سلامت است.

تدوین نقشه جامع این مطالعات تأسیسی و میان‌رشته‌ای و تدوین سند راهبردی کمیسیون با آسیب‌شناسی اقدامات پیشینی و انجام مطالعات مروری و تطبیقی و همچنین مصاحبه علمی و استفاده از ده‌ها صاحب‌نظر حوزوی و دانشگاهی از جمله فعالیت‌های این کمیسیون طی سال‌های اخیر بوده است. فراهم کردن زمینه مناسب جهت بهره‌مندی روشمند از آموزه‌های دینی در جنبه‌های چهارگانه سلامت با تأکید بر زبانه‌های اتصالی مانند فلسفه پزشکی، بهداشت، پیشگیری، تغذیه، سبک زندگی، اخلاق پزشکی و جنبه‌های روانی، روحی و اجتماعی سلامت انسان با نگاهی به معضلات مرتبط در مواجهه با بیماری پاندمیک کرونا و عوارض جانبی این بحران در حوزه سلامت دین از جمله فعالیت‌های مؤثر این کمیسیون بوده است.

منابع

ایکنا