خواندن قرآن

از قرآن پدیا

خواندن قرآن؛ روخوانی متن قرآن که در اصطلاح علوم قرآنی با واژه‌های تلاوت و قرائت بیان می‌شود. خواندن و تلاوت قران دارای آثار و برکات فراوانی بوده که در قران و روایات به آن اشاره‌شده است همچنین آداب مخصوصی برای خواندن قران سفارش شده است.

مفاهیم

تلاوت در لغت

تلاوت از ریشه «ت ل و» در لغت به معنای متابعت است.[۱] متابعت گاهی جسمانی و گاهی با پیروی از مواعظ و حکمت‌ها و گاهی با قرائت و تدبر در معناست؛[۲] البته در دو صورت اول مصدرش «تُلُوّ» و «تُلْو» و در صورت سوم «تلاوة» است. برخی، معانی دیگری چون نازل کردن[۳] و بازگو کردن[۴] برای تلاوت ذکر کرده‌اند.

تلاوت در اصطلاح

تلاوت در اصطلاح عبارت است از خواندن قرآن با ترتیل و آرامش همراه با طنین ویژه‌ای که ناشی از بزرگداشت و خشوع تلاوت کننده در برابر آن باشد.[۵] به گفته‌ی راغب اصفهانی، تلاوت ویژه‌ی پیروى از کتاب‌های آسمانى است؛ خواه با خواندن آن باشد که گویا قارى در پى کلمات و معانى می‌رود و خواه با پیروى از اوامر و نواهى آن.[۶] قرائت در لغت «قرائت» در لغت به معنای جمع‌کردن و در اصطلاح ضمیمه کردن حروف و کلمات به یکدیگر است.[۷]

تفاوت قرائت و تلاوت

عمل خواندن را تلاوت می‌گویند چون حروف در پی یکدیگر ادا می‌شوند و به آن قرائت می‌گویند ازآن‌رو که حروف در یکجا جمع می‌شوند.[۸] واژه‌ی تلاوت تنها درباره‌ی کتاب‌های آسمانی[۹] به‌ویژه قرآن کریم به کار می‌رود که با احترام و تکریم همراه است و پس از خواندن، عمل به مضامین آن نیز لازم است؛ ولی قرائت در خواندن هر نوشته‌ای به کار می‌رود.[۱۰] همچنین قرائت در خواندن یک کلمه نیز به کار می‌رود؛ ولی تلاوت درباره دو کلمه و بیشتر است.[۱۱]

واژه تلاوت در قرآن

واژه «قرء» و مشتقات آن (به‌جز قرآن) ۱۸ بار و واژه «قرآن» ۷۰ بار در قرآن کریم به‌کاررفته است؛ که دو مورد آن[۱۲] به معنای خواندن،[۱۳] دو مورد دیگر[۱۴] به معنای نماز صبح[۱۵] و در سایر موارد نام کتاب آسمانی مسلمانان است.[۱۶] لفظ تلاوت فقط یک‌بار در قرآن کریم[۱۷] آمده، اما مشتقات آن بیش از پنجاه بار به‌کاررفته است.[۱۸]

ذکر تلاوت آیات الهى بر مردم، به‌عنوان یکی از اهداف بعثت پیامبر(ص)،[۱۹] توصیه به همسران پیامبر(ص)، مبنى بر یاد آیات قرآن در خانه‌هاى خود،[۲۰] وجوب گوش سپاری به قرآن و رعایت سکوت به هنگام شنیدن آن،[۲۱] سفارش به خواندن قرآن به‌اندازه‌ی توان،[۲۲] امر به ترتیل خوانی قرآن کریم[۲۳] و تأکید بر خواندن قرآن[۲۴] از مواردی است که بر تلاوت، در متن قرآن کریم اشاره‌شده است.[۲۵]

تلاوت قرآن در سیره‌ی پیامبر و اهل بیت(ع)

از عبادت‌هایی که پیامبر خدا (ص) به آن به‌طور ویژه توجه داشتند، قرائت قرآن بود.[۲۶] تلاوت قرآن در خانه از مواردی است که رسول خدا(ص) و ائمه هدی(ع) درباره ارزش و آثار آن و همچنین پیامد ترک آن نکات ارزشمندی فرموده‌اند.[۲۷] همچنین بر آموزش قرآن به فرزندان[۲۸] و تلاوت قرآن در جوانی[۲۹] سفارش شده است.[۳۰]

در روایات، تلاوت قرآن، نور و مایه برکت و وسعت روزی،[۳۱] موجب زنده شدن دل و دوری از فحشا و زشتی معرفی‌شده است.[۳۲] همچنین ثواب و اجر فراوان در دنیا و آخرت برای قرائت و یادگیری قرآن،[۳۳] خیر فراوان برای خانه‌ای که در آن قرآن فراوان خوانده شود،[۳۴] و رحمت و آرامش برای اعضای مجالس قرآنی ذکرشده است.[۳۵] بنابراین، تلاوت قرآن موضوعیت دارد و مقدمه‌ی کار دیگری همچون تفسیر نیست.[۳۶] در حقیقت تلاوت، مقدمه عمل و هدایت است.[۳۷]

روش تلاوت صحیح

رسول خدا(ص) زیور قرآن را صوت خوش می‌دانند. سایر ائمه نیز به تلاوت قرآن با صوت زیبا سفارش نموده‌اند و كوشش داشتند كه قرآن با ترتيل، صدای بلند، تجويد و با آواز خوش خوانده شود.[۳۸] ترتیل یعنی قرائت قرآن نه آن‌قدر تند که کلمات مفهوم نشوند و نه آن‌قدر جدا از هم که رابطه‌ها از بین برود. قرآن را باید با آرامش و در حال توجه به محتوای آیات خواند.[۳۹]

سرعت تلاوت قرآن یک سرعت معتدلی است ترتیلی استاندارد است که توازن در آن رعایت شود و طوری باشد که شنونده بتواند با آن ارتباط برقرار کند و بعد از استماع آن به آرامش برسد.[۴۰] اگر فرد قاری با تمام موازين عربی آيات قرآن را بخواند تأثيرش چند برابر می‌شود. همچنین فصاحت و رعايت لحن عرب برای فهميدن و درك بهتر و انتقال مطالب، موجب جذابيت بيشتر می‌شود.[۴۱] به‌طورکلی اركان تلاوت قرآن مجيد پنج چيز است كه عبارت‌اند از صوت، لحن، وقف، ابتدا و تجويد.[۴۲]

آداب تلاوت

در قرآن و روایات براى تلاوت قرآن، آداب و شرایطی بیان‌شده است. برای نمونه با لباس تمیز و مرتب و در وقار و آرامش بودن، رو به قبله نشستن،[۴۳] طهارت،[۴۴] انتخاب مکان مناسب،[۴۵] خواندن دعاهای مأثور،[۴۶] استعاذه،[۴۷] قرائت بسمله در ابتدای تلاوت،[۴۸] خواندن آن با صداى بلند، نیکو و حزین،[۴۹] قرائت از روى مصحف،[۵۰] توجه به عظمت کلام، تعظیم متکلم، حضور قلب،[۵۱] اخلاص و دوری از ریا،[۵۲] تدبر،[۵۳] خضوع و خشوع، فراغت از شغل‌ها، انتخاب مکان خالى از دیگران،[۵۴] شمرده خواندن،[۵۵] سكوت هنگام تلاوت دیگران،[۵۶] موردتوجه قرارگرفته است. طلب بهشت هنگام تلاوت آیات مربوط به بهشت و پناه به خداوند هنگام تلاوت آیات یادآور آتش و مسواک زدن از دیگر آداب تلاوت است.[۵۷] همچنین بر انتخاب زمان مناسب تأکید گشته که در روایات، بهترین اوقات تلاوت قرآن، قبل از فجر، قبل از طلوع آفتاب، قبل از غروب و قبل از خواب دانسته‌ شده است.[۵۸]

مقدار تلاوت قرآن

مقدار تلاوت قرآن در یک شبانه‌روز باملاحظه وضع قارى متفاوت است؛[۵۹] اما نکته‌ی مهم و مورد تأکید قرار دادن شنیدن و خواندن قرآن در برنامه روزانه است به‌گونه‌ای که برای همه فرهنگ شود.[۶۰]

آثار تلاوت قرآن

تلاوت قرآن مقدمه ایمان به قرآن، عمل به قرآن و بهره‌مندی از آثار ایمان و عمل به قرآن است. خواندن قرآن مقدمه‌ی فهم و دانایی به علم الهی و آیات کلام‌الله است و باعث می‌شود که نهاد و سرشت انسان پر از مودت الهی و اطاعت از رسول خدا(ص) باشد.[۶۱] انس دائم با قرآن كريم، برای قاری، شرافتی را فراهم می‌آورد و به حرمت اين هم‌نشینی و رفاقت، نيازهای معيشتی و مادی او برطرف می‌‌شود. هرکس برای رضای خدا و آگاهی عمیق در دین، قرآن بخواند، ثواب ملائکه و انبیاء و رسولان را خواهد داشت.

تلاوت قرآن كريم، مسير هدايت و تكامل معنوی را هموار می‌سازد. زيرا به‌وسیله‌ی‌ قرائت و تلاوت قرآن كريم، با دستورات خدا آشنا شده و سعی می‌كند به آنچه فرموده است عمل كند. قرائت قرآن موجب تقویت دین و نظام اجتماعى مسلمانان، مایه‌ی شفا و رحمت براى مؤمنان،[۶۲] موجب روشنی چشم و کاهش عذاب از پدر و مادر، موجب آرامش دل‌ها،[۶۳] رفع زنگار‌های قلب، بهره‌مندی از مقام نبوت، سبب نورانیت، صعود به بهشت، دستيابی به ثواب شاكران، کفاره‌ی گناهان، بهره‌مندی از شفاعت و دفاع قرآن،[۶۴] افزایش بصیرت[۶۵] و استجابت دعا است.[۶۶] تلاوت قرآن در خانه موجب افزایش برکت و رفت‌وآمد فرشتگان در آن خانه شده و شياطين، از آن دور مى‌شوند، اهل آن در آسايش قرار مى‌گيرند و به خیروبرکت آن خانه افزوده مى‌شود و از بدی‌ها و آفات آن خانه كاسته مى‌شود.[۶۷]

آسیب‌شناسی قرائت قرآن

امروزه سطح قرآن خواندن از بقیه خواندن‌ها پایین‌تر آمده و قرآن خواندن جدای از فهم آن تعریف‌شده است؛ به‌گونه‌ای که قرآن تنها برای کسب ثواب خوانده می‌شود بدون فهم معنای آن. البته قرائت قرآن به‌تنهایی تأثیرگذار و تحول‌آفرین است، اما باید تلاش شود این مفاهیم در زندگی تأثیر بیشتری داشته باشد و باید برداشتی از آیاتی که تلاوت می‌شود، داشت. با توجه به اینکه قرآن کتاب رشد و هدایت است، لازم است از قرآن به‌منظور رشد و پیشرفت استفاده نمود.[۶۸]

تلاوتی كه بدون توجه به معنا باشد به‌طور اصولی تلاوت مطلوبی نيست و توجه به معنا نقش كليدی را در ارائه‌ی يك تلاوت مبتنی بر اصول ايفا می‌كند.[۶۹] امروزه ریشه‌ی تمامی مشکلات مسلمانان در عمل نکردن به دستورات الهی بیان‌شده درآیات نورانی قرآن کریم است.[۷۰] فرهنگ‌سازی تلاوت قرآن تلاوت روزانه‌ی قرآن، بيان فضيلت‌های تلاوت قرآن، بيان عواقب و نتايج سبك شمردن قرآن، فضاسازی قرآنی در محيط ادارات، معرفی دارالقرآن‌ها و مؤسسات قرآنی، شناسايی كاركنان علاقه‌مند به قرآن، استفاده از قاريان مشهور برای تلاوت‌های مراسم صبحگاهی و ظهر گاهی، توجه به انس روزانه با قرآن در جلسات خانگی، تشويق و ترغيب مردم به حفظ آيات مشهور قرآن، تهيه نرم‌افزارهای آموزش قرآن برای فراگيران قرآنی، بيان حكايت‌ها و لطيفه‌های جالب در خصوص قرآن و تهيه‌ی ويژه‌نامه‌های قرآنی[۷۱] مواردی است که در فرهنگ‌سازی تلاوت و تدبر در قرآن می‌تواند مورداستفاده قرار گیرد.

باید تلاوت قرآن را به زندگی مخاطب ارتباط داد و این مهم نیازمند فرهنگ‌شناسی است. بحث قرائت اگر با هنر آمیخته شود، اثرگذار خواهد بود. باید از وجهه‌ی موسیقیایی و خوانش قرآن کریم استفاده نمود و قرآن را با حکمت، زیبا خواند و ذائقه‌ی مخاطب را نیز در حوزه‌‌ی زیباخوانی قرآن در نظر گرفت. برای جذب به سمت قرآن، باید آیاتی انتخاب شود که تنش‌زا نباشند مگر آن دسته از آیاتی که مباحث اخلاقی را در نظر می‌گیرند. خیلی از آیات وجود دارند که درک آن‌ها برای غیرمسلمانان سخت و مشکل است ولی با به‌کارگیری هنر می‌توان انتقالشان را سهل و آسان کرد.[۷۲]

منابع

ایکنا

امامت‌پدیا

ویکی فقه

دانشنامه اسلامی

ویکی شیعه

ارجاعات

  1. خلیل، ج۸، ص۱۳۴؛ ابن فارس، ج۱، ص۳۵۱؛ راغب اصفهانی، ص۱۶۷، «تلو».
  2. راغب اصفهانی، ص۱۶۷.
  3. دامغانی، ص۱۷۸ -۱۷۹.
  4. ابوحیان، ج۸، ص۲۸۵.
  5. مجلسی، ج۷۶، ص۲۰۶.
  6. راغب اصفهانی، ص ۱۶۷.
  7. همان، ص۶۶۸ -۶۶۹، «قرأ».
  8. طوسی، ج۱، ص۴۴۲؛ طبرسی، ج۱، ص۱۹۱.
  9. راغب اصفهانی، ص۱۶۷، «تلو».
  10. همان، ص۱۶۷؛ آلوسی، ج۵، ص۲۳۸؛ ابوهلال عسکری، ص۱۴۰.
  11. ابوهلال عسکری، ص۱۴۰.
  12. إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَ قُرْءَانَهُ/ فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْءَانَهُ‏؛ «در حقيقت گردآوردن و خواندن آن بر [عهده‏] ماست/ پس چون آن را برخواندیم [همان‏گونه‏] خواندن آن را دنبال كن.» (قیامت/17و18).
  13. طبری، ج۱، ص۶۵؛ طبری، ج۲۹، ص۲۳۵ -۲۳۶؛ طوسی، ج۱، ص۱۸؛ طوسی، ج۱۰، ص۱۹۶.
  14. وَ قُرْءَانَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ كاَنَ مَشهُْودًا؛ «و [نيز] نماز صبح را، زيرا نماز صبح همواره [مقرون با] حضور [فرشتگان‏] است.» (اسراء/ ۷۸).
  15. طبری، ج۱۵، ص۱۷۴؛ عیاشی، ج۲، ص۳۰۹؛ راوندی، ج۱، ص۸۲.
  16. راغب اصفهانی، ص۶۶۸ -۶۶۹. «قرأ».
  17. الَّذِينَ ءَاتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُوْلَئكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ‏؛ « كسانى كه كتاب [آسمانى‏] به آنان داده‏ايم، [و] آن را چنان كه بايد مى‏خوانند، ايشانند كه بدان ايمان دارند.» (بقره/۱۲۱).
  18. عبدالباقی، ذیل «تلا».
  19. لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلىَ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ‏؛ «به يقين، خدا بر مؤمنان منت نهاد [كه‏] پيامبرى از خودشان در ميان آنان برانگيخت، تا آيات خود را بر ايشان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد.» (آل‌عمران/164).
  20. وَ اذْكُرْنَ مَا يُتْلىَ‏ فىِ بُيُوتِكُنَّ مِنْ ءَايَتِ اللَّهِ وَ الحِْكْمَةِ؛ «و آنچه را كه از آيات خدا و [سخنانِ‏] حكمت [آميز] در خانه‏هاى شما خوانده مى‏شود ياد كنيد.» (‏احزاب/۳۴).
  21. وَ إِذَا قُرِئَ الْقُرْءَانُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَ أَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُون‏؛ « و چون قرآن خوانده شود، گوش بدان فرا داريد و خاموش مانيد، اميد كه بر شما رحمت آيد.» (اعراف/۲۰۴).
  22. إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنىَ‏ مِن ثُلُثىَ‏ِ الَّيْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طَائفَةٌ مِّنَ الَّذِينَ مَعَكَ وَ اللَّهُ يُقَدِّرُ الَّيْلَ وَ النهََّارَ عَلِمَ أَن لَّن تحُْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكمُ‏ْ فَاقْرَءُواْ مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَانِ عَلِمَ أَن سَيَكُونُ مِنكمُ مَّرْضىَ‏ وَ ءَاخَرُونَ يَضْرِبُونَ فىِ الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَ ءَاخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ فَاقْرَءُواْ مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِيمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّكَوةَ وَ أَقْرِضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَ مَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِكمُ مِّنْ خَيرٍْ تجَِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَيرًْا وَ أَعْظَمَ أَجْرًا وَ اسْتَغْفِرُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمُ؛ «در حقيقت، پروردگارت مى‏داند كه تو و گروهى از كسانى كه با تواند، نزديك به دو سوّم از شب يا نصف آن يا يك سوّم آن را [به نماز] برمى‏خيزيد، و خداست كه شب و روز را اندازه‏گيرى مى‏كند. [او] مى‏داند كه [شما] هرگز حساب آن را نداريد، پس بر شما ببخشود، [اينك‏] هر چه از قرآن ميسّر مى‏شود بخوانيد. [خدا] مى‏داند كه به زودى در ميانتان بيمارانى خواهند بود، و [عدّه‏اى‏] ديگر در زمين سفر مى‏كنند [و] در پى روزى خدا هستند، و [گروهى‏] ديگر در راه خدا پيكار مى‏نمايند. پس هر چه از [قرآن‏] ميسّر شد تلاوت كنيد و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و وام نيكو به خدا دهيد؛ و هر كار خوبى براى خويش از پيش فرستيد آن را نزد خدا بهتر و با پاداشى بيشتر باز خواهيد يافت. و از خدا طلب آمرزش كنيد كه خدا آمرزنده مهربان است‏» (مزمل/20).
  23. أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِيلا؛ «يا بر آن [نصف‏] بيفزاى و قرآن را شمرده شمرده بخوان‏» (مزمل/4).
  24. اتْلُ مَا أُوحِىَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ إِنَّ الصَّلَوةَ تَنهَْى‏ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنكَرِ ‏؛ «آنچه از كتاب به سوى تو وحى شده است بخوان، و نماز را برپا دار، كه نماز از كار زشت و ناپسند بازمى‏دارد» (عنکبوت/45)؛ إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ أَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَ عَلَانِيَةً يَرْجُونَ تجَِرَةً لَّن تَبُور؛ «در حقيقت، كسانى كه كتاب خدا را مى‏خوانند و نماز برپا مى‏دارند و از آنچه بديشان روزى داده‏ايم، نهان و آشكارا انفاق مى‏كنند، اميد به تجارتى بسته‏اند كه هرگز زوال نمى‏پذير» (فاطر/29).
  25. جایگاه تلاوت قرآن از منظر آیات و روایات
  26. حسینی ایمنی، ص۵۲۲ ـ ۵۲۴.
  27. آثار و ارزش تلاوت قرآن را قدر بدانیم
  28. نهج البلاغة(صبحی صالح)، ص۵۴۶، حكمت ۳۹۹؛ قرشی، المقدمه، ص۲؛ کلینی، ج ۶، ص ۴۹
  29. کلینی، ج ۲، ص ۶۰۳.
  30. حدیث در اهمیت خواندن قرآن
  31. کلینی، ج ۲، ص۶۱۰
  32. بحرانی، ج۱ ،ص۱۹.
  33. حر عاملی، ج۶، ص۱۸۴، ح۷۶۸۳.
  34. کلینی، ج۲، ص۶۱۰.
  35. نوری، ح۳۷۸۸، ج۳ ، ص۳۶۳
  36. تلاوت قرآن موضوعیت دارد و مقدمه هیچ کاری نیست
  37. تلاوت قرآن، مقدمه هدایت بشر است/ واجب بودن آموزش قرآن
  38. خواندن قرآن با صوت خوش از نگاه آيات و روايات
  39. دائرةالمعارف طهور
  40. توازن؛ مهم‌ترین عنصر در هنر تلاوت قرآن
  41. اثربخشی تلاوت قرآن با ايجاد رديف آهنگی متناسب با مفهوم آيات افزايش می‌يابد
  42. تلاوت قرآن كريم از پنج ركن اصلی تشكيل شده است
  43. فیض کاشانی، ج ۲، ص ۲۱۹.
  44. لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُون‏؛ «كه جز پاك‏شدگان بر آن دست نزنند» (واقعه/79).
  45. عاملی، ج ۵، ص ۲۱۳
  46. بروجردی، ج ۱۹، ص ۱۰۰ ـ ۱۰۸
  47. فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم‏؛ «پس چون قرآن مى‏خوانى از شيطانِ مطرود به خدا پناه بر» (نحل/۹۸).
  48. بروجردی، ج ۱۹، ص ۹۹؛ نوری، ج۴، ص۲۶۴ ـ ۲۶۵.
  49. مجلسی، ج ۸۹، ص۱۹۰ ـ ۱۹۴ ؛ متقی هندی، ج۱، ص۶۰۴ ـ ۶۰۵.
  50. مجلسی، ج ۸۹، ص ۲۰۱ ـ ۲۰۲.
  51. مهدی نراقی، ج ۳، ص ۳68 ـ ۳۷۲.
  52. مجلسی، ج۸۹، ص۱۸۴.
  53. كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُواْ ءَايَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَاب‏؛ « اين‏] كتابى مبارك است كه آن را به سوى تو نازل كرده‏ايم تا در [باره‏] آيات آن بينديشند، و خردمندان پند گيرند.» (ص/۲۹)؛ مجلسی، ج۸۹، ص۲۱۱.
  54. دانشنامه پژوهه
  55. (مزمل/4)
  56. (اعراف/204)
  57. جایگاه تلاوت قرآن از منظر آیات و روایات
  58. بهترین و با نشاط‌ترین اوقات برای تلاوت قرآن چه زمانی است
  59. متقی هندی، ج ۱، ص ۶۱۳.
  60. آیا خواندن قرآن بدون یادگیری قواعد روخوانی امکان‌پذیر است
  61. سرشت انسان با خواندن قرآن مملو از محبت الهی می‌شود
  62. وَ نُنزَِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَ لَا يَزِيدُ الظَّلِمِينَ إِلَّا خَسَارًا؛ « و ما آنچه را براى مؤمنان مايه درمان و رحمت است از قرآن نازل مى‏كنيم، و [لى‏] ستمگران را جز زيان نمى‏افزايد» (اسراء/82).
  63. تلاوت قرآن کریم از منظر قرآن
  64. آثار و ارزش تلاوت قرآن را قدر بدانیم
  65. خواندن قرآن بصیرت را بالا می‌برد
  66. متقی هندی، ج۲، ص۱۰۲، ح ۳۳۴۰.
  67. آثار و ارزش تلاوت قرآن را قدر بدانیم
  68. قرآن خواندن به چه معناست
  69. منظور از خواندن قرآن با حزن ملموس بودن آيات برای قاری است
  70. تلاوت قرآن به تنهایی نجات‌بخش نیست
  71. خواندن قرآن به يك امر عمومی تبديل شود
  72. بررسی جایگاه تلاوت قرآن در تمدن‌سازی و جذب غیرمسلمانان