مسجد: تفاوت میان نسخه‌ها

از قرآن پدیا
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱: خط ۱:
'''مسجد'''؛محلی برای عبادت خدا. احکامی در مورد حضور در مسجد وجود دارد که مسلمانان باید پایبند بدان باشند. مهم ترین عبادتی که در این مکان مقدس انجام می شود خواندن نماز است.  
'''مسجد'''؛به مکان مسلمانان برای عبادت و نیایش گفته میشود که علاوه بر کارکرد عبادی و معنوی، کارکردهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تربیتی، آموزشی و نظامی نیز به فراخور نیاز جامعه پیدا میکند. در قرآن برای برپایی مسجد و ورود و فعالیت در آن شرایط عمومی و شرایط اختصاصی با در نظرگرفتن مسجد خاص بیان شده است. شرایط عمومی آن این است که باید براساس تقوا بنیان گیرد و پاکی و قداست آن از نظر ظاهری و باطنی حفظ شود و از ورود افراد نجس خودداری شود. .  


== تعریف ==
== تعریف ==
«مسجَد» در کتب لغت عربی در معنای گذاشتن پیشانی بر زمین و به خاک افتادن به نشانه کمال خضوع است و در اصطلاح به جایی که در آنجا سجده می‌کنند گفته می شود. برخی معتقدند کلمه مسجد از واژه‌ای غیر عربی «msgď» به معنای محل عبادت گرفته شده است که در متون زبان آرامی مربوط به قرن پنجم پیش از میلاد مسیح وجود دارد
مسجد به مكانی گفته می­شود که مردم به صورت فردی و یا دسته جمعی به عبادت خداوند می­پردازند. این مکان مخصوص عبادت مسلمانان در نظر گرفته شده است و از آنجا که سجده در مقابل خداوند، از برترین ارکان عبادی  و سر به سجده نهادن مظهر و نمود اوج فروتنی و كرنش در برابر خدا<ref>[https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF .ویکی شیعه؛ ویکی پدیا]</ref> محسوب می­شود، از این رو، این عبادتگاه به مسجد یعنی محل سجده موصوف شده است.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/2092618/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF- . موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ ویکی پرسش]</ref> ضرورت برپایی چنین عبادتگاهی این است که مسلمانان نياز به مكانی دارند كه در آنجا بتوانند مسائل روحی و معنوی خود را سرو سامان بدهند. <ref>[https://sb.iqna.ir/fa/news/2280681/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%82-%D9%81%D8%B7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA . مسجد، محلی مطابق فطرت انسان و برای توجه به مسائل روحی اوست]</ref>


در شریعت اسلامی، مسجد آداب و احکامی ویژه دارد. برای مثال ورود فرد جنب به مسجد جایز نیست و مستحب است که با لباس روشن و تمیز به این محل مقدس وارد شد از مسجد غالباً برای عبادت جمعی و فعالیت‌های دینی گروهی استفاده می‌شود و مهم‌ترین عبادتی که در آن به جا می‌آورند، نماز جماعت است. مسجد در زمان پیامبر اسلام(ص) علاوه بر کاربرد عبادی، کارکردهای اجتماعی، سیاسی، آموزشی و قضایی برای مسلمانان داشته که برخی از این کارکردها تاکنون باقی مانده است.
علاوه بر این، همه مذاهب الهی و آسمانی و بسياری از مكتب‌های بشری كه تكيه‌گاه اجتماعی داشته‌اند، انتخاب و تعيين مكانی را به عنوان يك پايگاه خاص جهت انجام برنامه‌ها و مراسم مخصوص خود لازم می‌دانسته و وجود آن را برای پيروان خود يك امر مسلم و ضروری تلقی می‌كرده و جزء اولين برنامه‌های خود می‌دانسته‌اند.در صورت نداشتن چنين پايگاهی خود را ضعيف و بی‌تكيه‌گاه و شكست خورده و پيروان خود را بدون تكيه‌گاه و پراكنده می‌پنداشتند و بر اين اساس  حتی بت‌پرستان نيز پايگاهی برای خود انتخاب كرده و بت‌های خود را در آن محل خاص جمع می‌كردند و برای انجام مراسم خاص خود(پرستش، نذر، دعا، مديحه سرايی و خواندن اشعار) به آنجا می‌رفتند.


از آن‌جايی كه اسلام يك مكتب جهانی و جاودانی است و داعيه هدايت و رهبری بشريت را دارد، از ضرورت وجود يك مكان مشخص و پايگاه استوار به نام مسجد غافل نمانده است كه از مظاهر شكوه و عظمت اسلام به حساب ‌آيد.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/2092618/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF- . موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ جايگاه مسجد در قرآن و روايات در طهور؛ موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد]</ref>
== مسجد در قرآن ==
== مسجد در قرآن ==
واژه مسجد بیست و هشت بار در قرآن استعمال شده است. مالکیت مسجد در قرآن با خداست.(سوره جن/۱۸). در آیه ۱۲۵ سوره بقره، به مسجد مکه که همان مسجدالحرام است، به عنوان مکانی برای فعالیت‌های آیینی و نیز محل گرد هم آمدن اشاره شده است و در آیه ۹۶ سوره آل عمران این مسجد به عنوان نخستین خانه‌ای که برای عبادت مردم برپا شده، ذکر شده است.
واژه مسجد بیست و هشت بار در قرآن استعمال شده است. مساجدی که در قرآن به آنها اشاره شده است عبارتند از مسجدالحرام (بیت العتیق)، مسجدالاقصی مسجد ذو قبلتین(اسرا)، مسجد قبا( توبه/۱۰۷) و مسجد ضرار (توبه/107)


مساجدی که در قرآن به آنها اشاره شده است عبارتند از مسجدالحرام (بیت العتیق)، مسجدالاقصی مسجد ذو قبلتین(اسرا)، مسجد قبا( توبه/۱۰۷) و مسجد ضرار (توبه/107)
مسجد در قرآن نخستين پايگاه امن برای مسلمانان است كه به ‌منظور عبادت و پرستش خدای يگانه<ref>. وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدا؛ «و مساجد ويژه خداست، پس هيچ كس را با خدا مخوانيد» (جن/18)</ref> در زمين نهاده شده<ref>. إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسى‏ أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ؛ «مساجد خدا را تنها كسانى آباد مى‏كنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيده‏اند، پس اميد است كه اينان از راه‏يافتگان باشند» (توبه /18)</ref>  که شالوده آن بر تقوا بنا شده <ref>[https://iqna.ir/fa/news/3836558/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . ارتباط مقام امامت و مسجد در قرآن]</ref>و پاسداران و آبادگران<ref>. ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِينَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُونَ‏؛ مشركان را نرسد كه مساجد خدا را آباد كنند، در حالى كه به كفر خويش شهادت مى‏دهند. آنانند كه اعمالشان به هدر رفته و خود در آتش جاودانند. (توبه/17)</ref> آن افرادى مؤمن<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3596375/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D8%AE%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF . معروف‌ترین آیه قرآن در خصوص خادمان مساجد/ یهودیان مسلمان چه کسانی هستند]</ref>، پرهيزكار و مصمم هستند<ref>[https://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF .امامت پدیا]</ref>. از این حیث، هرگاه بنایى براى اغراض ناپاك با نام مقدس مسجد به‌وجود آيد، بايد در ویرانی و از بين بردن آن كوشید. چنانكه، رسول خدا(ص) دستور ويران كردن و به آتش كشيدن مسجد «ضرار»<ref>. وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا الْحُسْنى‏ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ‏؛و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است، و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلًا با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود، و سخت سوگند ياد مى‏كنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم. و [لى‏] خدا گواهى مى‏دهد كه آنان قطعاً دروغگو هستند. (توبه/107) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَ سَعى‏ فِي خَرابِها أُولئِكَ ما كانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوها إِلَّا خائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ‏؛ «و كيست بيدادگرتر از آن كس كه نگذارد در مساجد خدا، نام وى برده شود، و در ويرانى آنها بكوشد؟ آنان حق ندارند جز ترسان و لرزان در آن [مسجد] ها درآيند. در اين دنيا ايشان را خوارى، و در آخرت عذابى بزرگ است‏» (بقره/114) إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ وَ لِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَما دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ لِيُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِيراً؛ اگر نيكى كنيد، به خود نيكى كرده‏ايد، و اگر بدى كنيد، به خود [بد نموده‏ايد]. و چون تهديد آخر فرا رسد [بيايند] تا شما را اندوهگين كنند و در معبد [تان‏] چنان كه بار اول داخل شدند [به زور] درآيند و بر هر چه دست يافتند يكسره [آن را] نابود كنند. (اسراء/7) وَ ما لَهُمْ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ ما كانُوا أَوْلِياءَهُ إِنْ أَوْلِياؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ‏؛ «چرا خدا [در آخرت‏] عذابشان نكند، با اينكه آنان [مردم را] از [زيارت‏] مسجد الحرام باز مى‏دارند در حالى كه ايشان سرپرست آن نباشند. چرا كه سرپرست آن جز پرهيزگاران نيستند، ولى بيشترشان نمى‏دانند» (انفال/34)</ref> را صادر كرده و منافقان را از كسانى دانسته است كه مسجدى به ‌قصد زيان رساندن بر پيامبر(ص) و مؤمنان و تقويت كفر و ايجاد جدایى ميان مؤمنان می-سازند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- . نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم؛ ویکی پاسخ؛ دائره المعارف اسلامی؛ دانشنامه حوزه]</ref> از این رو، آن مسجدى كه از روز نخست براساس تقوا<ref>. لا تَقُمْ فِيهِ أَبَداً لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى‏ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ‏؛ هرگز در آن جا مايست، چرا كه مسجدى كه از روز نخستين بر پايه تقوا بنا شده، سزاوارتر است كه در آن [به نماز] ايستى. [و] در آن، مردانى‏اند كه دوست دارند خود را پاك سازند، و خدا كسانى را كه خواهان پاكى‏اند دوست مى‏دارد. (توبه/108) كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ فَمَا اسْتَقامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ‏؛چگونه مشركان را نزد خدا و نزد فرستاده او عهدى تواند بود؟ مگر با كسانىكه كنار مسجد الحرام پيمان بسته‏ايد. پس، تا با شما [بر سر عهد] پايدارند، با آنان پايدار باشيد، زيرا خدا پرهيزگاران را دوست مى‏دارد»(توبه/7)</ref> بنا شده شايسته‌تر است كه در آن به نماز قيام كنيد. همچنین، خرابی مسجد هر عملی است که موجب بی‌نظمی و خلل در امور روحانی و معنوی و عبادی مسلمانان شود؛ اعم از اینکه از ورود مسلمانان به مساجد و ذکر و عبادت خدا در آن جلوگیری کنند، یا در تخریب ساختمان مساجد تلاش داشته باشند؛ لذا شدت توبیخ به حدی است که خدای متعال رسوایی در دنیا و عذاب عظیم الهی را در آخرت برای آنها وعده داده و رقم زده است؛ چون این نوع ظلم یعنی مانع شدن بندگان از تقرب به خدای متعال، بزرگترین ظلم است، از این رو، موجب محرومیت از نعمت و رحمت الهی در خواهد شد. خدای تبارک محافظت از معابد و مساجد را خود تضمین نموده و با واسطه‌ مجاهدان در راه خدا و مؤمنان حقیقی که آبادگران مساجدالله هستند، شر دشمنان را از ویرانی آنها<ref>. الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيز؛ «همان كسانى كه بناحق از خانه‏هايشان بيرون رانده شدند. [آنها گناهى نداشتند] جز اينكه مى‏گفتند: «پروردگار ما خداست» و اگر خدا بعضى از مردم را با بعض ديگر دفع نمى‏كرد، صومعه‏ها و كليساها و كنيسه‏ها و مساجدى كه نام خدا در آنها بسيار برده مى‏شود، سخت ويران مى‏شد، و قطعاً خدا به كسى كه [دين‏] او را يارى مى‏كند، يارى مى‏دهد، چرا كه خدا سخت نيرومند شكست‏ناپذير است» (حج/40)</ref> دفع می‌کند.<ref>[http://pajoohe.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-40471.aspx . دانشنامه پژوهه؛ مسجد]</ref><ref>[https://iqna.ir/fa/news/2269750/%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85 . جايگاه مسجد در فرهنگ اسلامی و قرآن كريم؛ ویکی فقه]</ref> مسجدالحرام در مكه و مسجدالاقصی در بيت‌المقدس<ref>. سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِير؛ «منزّه است آن [خدايى‏] كه بنده‏اش را شبانگاهى از مسجد الحرام به سوى مسجد الأقصى- كه پيرامون آن را بركت داده‏ايم- سير داد، تا از نشانه‏هاى خود به او بنمايانيم، كه او همان شنواى بيناست» (اسراء/1)</ref> از جمله مساجدی است که بر تقوا بنیان نهاده شده و مسجد معروف ضرار نیز از جمله مساجد زیانبار و فساد انگیز است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1857790/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 . نگاهی به جايگاه مسجدالاقصی در آيات قرآن؛ مسجد طراز اسلامی؛ مسجدی چندمنظوره با کارکردهای متفاوت؛ نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم؛ موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ جايگاه مسجد در قرآن كريم(۱)؛ تاکید بر نقش محوری مسجد/ تکرار ۲۸ بار کلمه مسجد در قرآن]</ref> همچنین، مسجد محل اعتکاف در قرآن بیان شده است<ref>. أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِكُمْ هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‏؛ «در شبهاى روزه، همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گرديده است. آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستيد. خدا مى‏دانست كه شما با خودتان ناراستى مى‏كرديد، پس توبه شما را پذيرفت و از شما درگذشت. پس، اكنون [در شبهاى ماه رمضان مى‏توانيد] با آنان همخوابگى كنيد، و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته طلب كنيد. و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب‏] بر شما نمودار شود؛ سپس روزه را تا [فرا رسيدن‏] شب به اتمام رسانيد. و در حالى كه در مساجد معتكف هستيد [با زنان‏] درنياميزيد. اين است حدود احكام الهى! پس [زنهار به قصد گناه‏] بدان نزديك نشويد. اين گونه، خداوند آيات خود را براى مردم بيان مى‏كند، باشد كه پروا پيشه كنند» (بقره/187)</ref> علاوه بر این، برای ورود به مسجد نیز شرایطی مطرح شده است که مسلمانان باید رعایت کنند. برخی از این شرایط باید به صورت فردی اجرا شود. یکی از شرایط این است که با زینت<ref>. يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ‏؛ «اى فرزندان آدم، جامه خود را در هر نمازى برگيريد، و بخوريد و بياشاميد و [لى‏] زياده‏روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى‏دارد» (اعراف/31)</ref> و با آراستگی لباس، افعال و اذکار، در خانه‌ خدا جهت عبادت خالصانه حضور یابد. همچنین، شرایط خاصی برای برخی از مساجد همانند مسجدالحرام به دلیل انجام مراسم حج<ref>. وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَ لا تَحْلِقُوا رُؤُسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ بِهِ أَذىً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كامِلَةٌ ذلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ‏؛ «و براى خدا حجّ و عمره را به پايان رسانيد، و اگر [به علت موانعى‏] بازداشته شديد، آنچه از قربانى ميسّر است [قربانى كنيد]؛ و تا قربانى به قربانگاه نرسيده سر خود را مَتراشيد؛ و هر كس از شما بيمار باشد يا در سر ناراحتيى داشته باشد [و ناچار شود در احرام سر بتراشد] به كفّاره [آن، بايد] روزه‏اى بدارد، يا صدقه‏اى دهد، يا قربانيى بكند؛ و چون ايمنى يافتيد، پس هر كس از [اعمال‏] عمره به حجّ پرداخت، [بايد] آنچه از قربانى ميسّر است [قربانى كند]، و آن كس كه [قربانى‏] نيافت [بايد] در هنگام حجّ، سه روز روزه [بدارد]؛ و چون برگشتيد هفت [روز ديگر روزه بداريد]؛ اين ده [روزِ] تمام است. اين [حجّ تمتّع‏] براى كسى است كه اهل مسجد الحرام [مكّه‏] نباشد؛ و از خدا بترسيد، و بدانيد كه خدا سخت‏كيفر است» (بقره/196)</ref> و یا قرار گرفتن در جوار کعبه وجود دارد که از جمله آنها وارد نشدن با حالت نجس<ref>. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ‏؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، حقيقت اين است كه مشركان ناپاكند، پس، نبايد از سال آينده به مسجد الحرام نزديك شوند، و اگر [در اين قطع رابطه‏] از فقر بيمناكيد، پس به زودى خدا- اگر بخواهد- شما را به فضل خويش بى‏نياز مى‏گرداند، كه خدا داناى حكيم است» (توبه/28)</ref> و ورود با پاکی و طهارت است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF . ویکی اهل بیت]</ref>


== کارکرد مساجد در قرآن ==
یکی از کارکردهای مسجد، كاركرد عبادی همانند نماز خواندن رو به قبله<ref>. قَدْ نَرى‏ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَ إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ؛ «ما [به هر سو] گردانيدنِ رويت در آسمان را نيك مى‏بينيم. پس [باش تا] تو را به قبله‏اى كه بدان خشنود شوى برگردانيم؛ پس روى خود را به سوى مسجد الحرام كن؛ و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن بگردانيد. در حقيقت، اهل كتاب نيك مى‏دانند كه اين [تغيير قبله‏] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است؛ و خدا از آنچه مى‏كنند غافل نيست» (بقره/144) وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ‏؛ و از هر كجا بيرون آمدى، روى خود را به سوى مسجد الحرام بگردان، و البته، اين [فرمان‏] حق است و از جانب پروردگار تو است و خداوند از آنچه مى‏كنيد غافل نيست» (بقره/149)</ref> و احیای جلسات قرآنی<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/4159809/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D9%87%DB%8C%D9%85 .  برگزاری رویدادهای قرآنی از پایگاه مساجد را دستور کار قرار دهیم]</ref> است. به بیان دیگر، مساجد باید قرآن را محوریت فعالیت‌های خود قرار دهند و با محوریت قرار دادن قرآن در تمامی آموزه‌ها، جایگاه قرآن را در بین جوانان و نوجوانان پررنگ کنند و در تبدیل مساجد به پایگاه‌ها و قطب قرآنی نقش موثری ایفا کنند. محوریت قرار دادن قرآن در مساجد، زمینه معرفی بهتر قرآن و آموزه‌های کتاب الهی را در مساجد به عنوان خانه خدا فراهم می کند ضمن اینکه متن و قرائت قرآن نباید تضعیف شود..<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/4100589/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%88-%D9%85%D8%A3%D9%85%D9%86-%D9%86%D8%AE%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . مسجد پایگاه و مأمن نخبه‌های قرآنی است؛ پیوند جلسه قرآنی به قدمت نیم قرن با مسجدی در قلب تهران + عکس و فیلم؛ غفلت جامعه ایمانی از تقویت ارتباط قرآن و مسجد؛ نگاه ویژه به جایگاه مساجد در آموزش قرآن پس از تأکیدات رهبر انقلاب؛ کاری کنیم که قرآن و اهل بیت (ع) در مسجد حرف اول را بزنند.]</ref> البته، کارکرد مسجد تنها به کارکرد عبادی معطوف نمی­شود و كاركردهای همچون اجتماعی، تربيتی، سياسی، اقتصادی و گردشگری نیز دارد. <ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/1441366/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D9%87-%D8%B7%D8%A8%D9%82-%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%B5-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%AF . مسجد طراز اسلام مسجدی است که طبق سیره پیامبر(ص) اداره شود؛مسجد تبلور هنر معماری اسلامی و تجلی آيات الهی است؛نقش پررنگ مساجد در زندگی و اجتماع مسلمانان؛ مساجد جاذبه کافی برای جذب جوانان را داشته باشند/ کارکرد تربیتی؛ از مهم‌ترین کارکردهای مسجد‌؛ تمام مؤلفه‌ها و كاركردهای مسجد مورد توجه قرار گيرد؛از احیای کارکرد مسجد تا طنین نوای قرآن در حریم امن الهی + فیلم]</ref>
نقش چند بعدی مسجد از زمان پیامبر(ص) متداول بوده است و تمام تصمیمات مهم جامعه دینی در زمان پیامبر اسلام (ص) با محوریت مسجد گرفته می‌شد.<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/4129107/%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%AC%D9%87-%D9%81%D8%A7%D8%B5%D9%84%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . دوری از اسلام نتیجه فاصله گرفتن از کارکردهای مسجد است.]</ref> همان طور که پیشتر بیان شد، یکی از کارکردهای غیر عبادی، کارکرد اجتماعی مسجد است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/141025/%D8%BA%D9%81%D9%84%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF .دائره المعارف اسلامی]</ref>
هنگامی که مسجد بتواند مرکز تفکر و تدبر دینی باشد و همانند یک دانشگاه دینی برای شناخت انسان‌ها توسط همدیگر، محلی برای یافتن دوستان، مطلع شدن از حال یکدیگر، حل مشکلات جامعه، آشناسازی نسل نو با اسلام و قرآن، مهارت تعامل کارگزاران با نمازگزاران با به‌کارگیری فناوری‌های نوین در امر آموزش مفاهیم دینی همراه با محتوا و ادبیات مناسب باشد، نقش اجتماعی مسجد ایفا شده است.<ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/1440745/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی؛ دائره المعارف اسلامی]</ref>
البته، به شرطی که برنامه‌های مسجد مداوم، مستمر و طبق برنامه ریزی های دقیق باشد و حضور افراد متدین در مسجد<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3738453/%D9%86%D9%82%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF . نقش‌هایی که مسجد در دنیای امروز می‌تواند بازی کند؛ کارکرد دینی مسجد تقویت شود/ لزوم پخش اذان در هر ۳ وعده از مساجد]</ref> پررنگ باشد و بتواند اقشار مختلف از سنين مختلف درون خود جمع كند و برای همه اين اقشار هم برنامه داشته باشد و مساجد مرکز و ثقل اعتماد باشند و مردم خوشی‌ها، دردها و مشکلات خود را<ref>[https://alborz.iqna.ir/fa/news/4082239/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86 . نگاهی به کارکردهای مساجد از صدر اسلام تاکنون؛ بيهوده بودن هر نشستی در مسجد مگر برای عبادت، ذكر و بحث علمی؛ کارکرد مسجد در جامعه؛ از پایگاه حکمرانی تا محدود شدن به محل عبادت؛ نقش و جايگاه مسجد در صدر اسلام بررسی شد]</ref> در مساجد مطرح کنند.
حتی در صدر اسلام مجالس عروسی با همان صبغه اسلامی خودش و رعايت شئون اسلامی و ظواهر اسلامی در مساجد برگزار می شد. علاوه بر این، مسجد محل مشورت و تبادل‌نظر در تصميم‌گيری‌های مهم از دوره پيامبر‌(ص) و اصحاب و يارانش بودند. <ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2396613/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%83%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D9%82%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF . بهترين مسجد، مسجدی است كه‌ اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع‌ كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref> بر این اساس، مسجد چون پايگاهی است كه مردم روزانه در آن‌جا حضور پيدا می‌كنند و يكديگر را در آنجا ملاقات می‌كنند و از احوال يكديگر باخبر می‌شوند و احياناً اگر كسی مشكلی داشته باشد آن‌جا مطرح می‌كنند، صله رحم افراد در مسجد انجام می‌شود.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2396613/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%83%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D9%82%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF . بهترين مسجد، مسجدی است كه‌ اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع‌ كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref>حضور کودکان در مسجد نیز از همان دوران خردسالی از نظر اجتماعی و جامعه پذیری باعث می‌شودکه شخصیت آنها از همان اول با مبانی دینی و ارزش‌های آن گره بخورد و این تحکیم اعتقادات آنها را در دوران بزرگسالی از آسیب‌های اجتماعی مصون نگه می‌دارد. از سوی دیگر، کودکان و نوجوانان با برعهده گرفتن مسئولیت‌های کوچک در مساجد همچون گفتن اذان و اقامه و حفظ نظم و نظافت مساجد می‌توانند حس مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس خود را تقویت کنند.<ref>[https://alborz.iqna.ir/fa/news/4082239/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86 [1] نگاهی به کارکردهای مساجد از صدر اسلام تاکنون؛ بيهوده بودن هر نشستی در مسجد مگر برای عبادت، ذكر و بحث علمی؛ کارکرد مسجد در جامعه؛ از پایگاه حکمرانی تا محدود شدن به محل عبادت؛ نقش و جايگاه مسجد در صدر اسلام بررسی شد]</ref>
بر این اساس، مسجد می­تواند كانون رشد انسان‌ها و محل پيوند اجتماعی بين نسل‌ها<ref>[https://birjand.iqna.ir/fa/news/2279340/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D9%BE%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7- . مساجد؛ كانون پيوند اجتماعی بين نسل‌ها؛ مسجد؛ تفسیر ذکر «الله‌اکبر»/ افزایش دین‌باوری با احیای کارکردهای مساجد؛ مساجد امروز بايد كاركردی بر مبنای مساجد صدر اسلام داشته باشند؛ کارکرد اجتماعی مساجد، بیشترین نقش را در گسترش اسلام داشته است؛ چگونه می‌توانیم نقش محوری مساجد را در جامعه احیا کنیم؟/ تاثیر کارکردهای غیرعبادی بر مساجد]</ref> باشد و دین اسلام را از حالت انزوا خارج می­کند و روحیه تعاون<ref>. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لَا الْهَدْيَ وَ لَا الْقَلائِدَ وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً وَ إِذا حَلَلْتُمْ فَاصْطادُوا وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‏ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ‏؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، حرمت شعاير خدا، و ماه حرام، و قربانى بى‏نشان، و قربانيهاى گردن‏بنددار، و راهيان بيت الحرام را كه فضل و خشنودى پروردگار خود را مى‏طلبند، نگه داريد. و چون از احرام بيرون آمديد [مى‏توانيد] شكار كنيد، و البتّه نبايد كينه‏توزى گروهى كه شما را از مسجد الحرام باز داشتند، شما را به تعدّى وادارد. و در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد، و در گناه و تعدّى دستيار هم نشويد، و از خدا پروا كنيد كه خدا سخت‏كيفر است. (مائده/2)</ref> را در میان مسلمانان ایجاد می­کند و این حضور می‌تواند از هرج و مرج و عنان گسیختگی جلوگیری کند و تشکیل این اجتماعات در مسجد باعث می‌شود تا مومنین تحت توجه و ارشاد عالمان و مبلغان دینی قرار گیرند. از سوی دیگر، با نمایش همبستگی و پیوستگی مسلمانان در مسجد، همدلی و همراهی آنان همه روزه اعلام می‌گردد.<ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-44322.aspx . دانشنامه پژوهه؛  آشنایی با کارکردهای مسجد؛  نگاهی به جايگاه مسجدالاقصی در آيات قرآن؛ چگونه مساجد به تشکیل جلسات قرآن کمک کنند؛ دائره المعارف اسلامی]</ref>
علاوه بر کارکرد اجتماعی، مسجد دارای کارکرد اقتصادی نیز است؛ به گونه­ای که کارگر یا کارفرمای متدین را با یکدیگر آشنا کند و زمینه بهبود شرایط اقتصادی مردم را نیز فراهم نماید.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3738453/%D9%86%D9%82%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF . نقش‌هایی که مسجد در دنیای امروز می‌تواند بازی کند؛ کارکرد دینی مسجد تقویت شود/ لزوم پخش اذان در هر ۳ وعده از مساجد]</ref> علاوه بر این، منافع اقتصادی همانند قربانی کردن<ref>. هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَ لَوْ لا رِجالٌ مُؤْمِنُونَ وَ نِساءٌ مُؤْمِناتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَؤُهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً؛ «آنها بودند كه كفر ورزيدند و شما را از مسجد الحرام بازداشتند و نگذاشتند قربانى [شما] كه بازداشته شده بود به محلّش برسد، و اگر [در مكّه‏] مردان و زنان با ايمانى نبودند كه [ممكن بود] بى‏آنكه آنان را بشناسيد، ندانسته پايمالشان كنيد و تاوانشان بر شما بماند [فرمان حمله به مكّه مى‏داديم‏] تا خدا هر كه را بخواهد در جوار رحمت خويش درآورد. اگر [كافر و مؤمن‏] از هم متمايز مى‏شدند، قطعاً كافران را به عذاب دردناكى معذّب مى‏داشتيم» (فتح/25)</ref> و کمک به نیازمندان<ref>. أَ َعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ‏؛ «آيا سيراب ساختن حاجيان و آباد كردن مسجد الحرام را همانند [كار] كسى پنداشته‏ايد كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و در راه خدا جهاد مى‏كند؟ [نه، اين دو] نزد خدا يكسان نيستند، و خدا بيدادگران را هدايت نخواهد كرد» (توبه/19)</ref> نیز شواهدی بر کارکرد اقتصادی مسجد است. کارکرد مهم دیگر، کارکرد سیاسی مسجد است که در زمان پیامبر(ص)،‌ محل اداره حکومت اسلامی بود به‌طوری‌که محل دیدار پیامبر(ص) با سران قبایل و نمایندگان کشورها و محل مذاکرات و امضای معاهدات حکومت نبوی و همچنین عزل و نصب مسئولان نیز در مسجد بود.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4094349/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D9%85%D9%87%D9%85-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C . کارکرد مساجد در نظام فکری جوانان و چند اصل مهم فرهنگی]</ref> در دوره‌های بعد نیز کارکرد سیاسی مسجد فعال و بیش تر امور سیاسی آن روز مانند معرفی خلیفه، مراسم بیعت با وی، عزل و نصب استانداران و کارگزاران در مسجد صورت می‌گرفت. <ref>[http://pajoohe.ir/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-44322.aspx . آشنایی با کارکردهای مسجد]</ref>
علاوه بر این، همواره مساجد به ‌عنوان پایگاه نهضت‌های اسلامی علیه حکام جور و ستم‌پیشه مطرح هستند و تدارک مقدمات فکری و بسیج عمومی مسلمانان<ref>. وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِي وَ لِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ «و از هر كجا بيرون آمدى، [به هنگام نماز] روى خود را به سمت مسجد الحرام بگردان؛ و هر كجا بوديد رويهاى خود را به سوى آن بگردانيد، تا براى مردم- غير از ستمگرانشان- بر شما حجتى نباشد. پس، از آنان نترسيد، و از من بترسيد، تا نعمت خود را بر شما كامل گردانم، و باشد كه هدايت شويد» (بقره/150) وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتَّى يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذلِكَ جَزاءُ الْكافِرِينَ‏؛ «و هر كجا بر ايشان دست يافتيد آنان را بكشيد، و همان گونه كه شما را بيرون راندند، آنان را بيرون برانيد، [چرا كه‏] فتنه [شرك‏] از قتل بدتر است، [با اين همه‏] در كنار مسجد الحرام با آنان جنگ مكنيد، مگر آنكه با شما در آن جا به جنگ درآيند، پس اگر با شما جنگيدند، آنان را بكشيد، كه كيفر كافران چنين است» (بقره/191)</ref> به ‌منظور جهاد با کفار<ref>. يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‏؛از تو در باره كارزار در ماه حرام مى‏پرسند. بگو: «كارزار در آن، گناهى بزرگ و باز داشتن از راه خدا و كفر ورزيدن به او و [باز داشتن از] مسجد الحرام [حج‏]، و بيرون راندنِ اهل آن از آنجا، نزد خدا [گناهى‏] بزرگتر، و فتنه [شرك‏] از كشتار بزرگتر است.» و آنان پيوسته با شما مى‏جنگند تا- اگر بتوانند- شما را از دينتان برگردانند. و كسانى از شما كه از دين خود برگردند و در حال كفر بميرند، آنان كردارهايشان در دنيا و آخرت تباه مى‏شود، و ايشان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود. (بقره/217)</ref> در آنجا صورت می­­گرفت.<ref>[https://zanjan.iqna.ir/fa/news/1440745/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C . مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref>
کارکرد دیگر مسجد، بعد آموزشی و تربیتی آن است که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) معمولاً در مسجد، کلاس‌ها و امور آموزشی خود را دنبال می‌کردند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3807935/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%B5-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D9%88-%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF . مساجد امروز کارکرد زمان پیامبر(ص) را ندارند/ سلامت اجتماعی در گرو قداست مسجد؛ مسجد محل ظهور و بروز عبادت بر روی زمین است/آسیب شناسی مساجد؛ کارکرد مسجد به مرور زمان تعمدا و غفلتا از آن گرفته شده است؛ کارکرد مساجد در نظام فکری جوانان و چند اصل مهم فرهنگی.]</ref> از این رو، مسجد  محل نشر معارف دينی بوده است و پيامبر زمانی‌كه قرآن بر ايشان نازل می‌شد، غالباً در مسجد به اطلاع مردم می‌رساندند و به اصطلاح آيات قرآنی و وحی الهی را به سمع و نظر مردم می‌رساندند.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2396613/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%83%D9%87%E2%80%8C-%D8%A7%D9%82%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF . بهترين مسجد، مسجدی است كه‌ اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع‌ كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی]</ref> کارکرد دیگر، کارکرد قضایی مسجد است­که محل قضاوت<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3172272/%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C تقویت کارکرد مساجد برای رفع مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی]</ref> و حتی برخی مواقع حضرت علی‌(ع) قضاوتشان را در مسجد انجام می‌داده‌اند و به مشكلات مردم و خواسته‌های و امور مردم رسیدگی <ref>[https://iqna.ir/fa/news/1855778/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AC%D8%A7%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85- .  نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم]</ref> می­ کردند؛ چرا که این از دستورات قرآن است که برای اقامه عدل<ref>. قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَ أَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ‏؛ بگو: «پروردگارم به دادگرى فرمان داده است، و [اينكه‏] در هر مسجدى روى خود را مستقيم [به سوى قبله‏] كنيد، و در حالى كه دين خود را براى او خالص گردانيده‏ايد وى را بخوانيد، همان گونه كه شما را پديد آورد [به سوى او] برمى‏گرديد.» (اعراف/29)</ref> در مسجد بکوشند.
== تعداد مساجد جهان ==
== تعداد مساجد جهان ==
تعداد مسلمانان در همه جا افزایش یافته است و با این امر نیاز آن‌ها به انجام مناسک دینی خود به ویژه اقامه نماز افزایش یافته است و به همین دلیل است که تعداد مساجد در جهان حدود ۳,۶ میلیون مسجد تخمین زده می‌شود. اما در برخی از کشورهای غربی با افزایش تعداد مسلمانان، کمبود مساجد وجود دارد، مانند فرانسه که نیاز به ساخت مساجد برای جلب رضایت مومنین و رسیدن به تعداد کافی دارد تا آن‌ها بتوانند مناسک دین خود را انجام دهند.
تعداد مسلمانان در همه جا افزایش یافته است و با این امر نیاز آن‌ها به انجام مناسک دینی خود به ویژه اقامه نماز افزایش یافته است و به همین دلیل است که تعداد مساجد در جهان حدود ۳,۶ میلیون مسجد تخمین زده می‌شود. اما در برخی از کشورهای غربی با افزایش تعداد مسلمانان، کمبود مساجد وجود دارد، مانند فرانسه که نیاز به ساخت مساجد برای جلب رضایت مومنین و رسیدن به تعداد کافی دارد تا آن‌ها بتوانند مناسک دین خود را انجام دهند.
خط ۷۴: خط ۹۳:


== منابع ==
== منابع ==
ایکنا
[https://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF امامت پدیا]
 
[https://iqna.ir/fa ایکنا]
 
[http://pajoohe.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF__a-40471.aspx دانشنامه پژوهه]
 
[https://hawzah.net/fa/goharenab/View/44702/%D8%AA%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%B6%D8%B1%D8%A7%D8%B1?SearchText=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF دانشنامه حوزه]
 
[https://www.cgie.org.ir/fa/news/179376/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%8C-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D9%88-%D9%86%D9%88%D8%B9%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA دائره المعارف اسلامی]
 
[https://fa.wikipasokh.com/view/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D9%81%D8%B6%DB%8C%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی پاسخ]
 
[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی پدیا]
 
[https://www.wikiporsesh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی پرسش]
 
[https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی شیعه]


[http://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF ویکی فقه]
== ارجاعات ==
== ارجاعات ==
[[رده:مراکز قرآنی]]
[[رده:مراکز قرآنی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۷

مسجد؛به مکان مسلمانان برای عبادت و نیایش گفته میشود که علاوه بر کارکرد عبادی و معنوی، کارکردهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تربیتی، آموزشی و نظامی نیز به فراخور نیاز جامعه پیدا میکند. در قرآن برای برپایی مسجد و ورود و فعالیت در آن شرایط عمومی و شرایط اختصاصی با در نظرگرفتن مسجد خاص بیان شده است. شرایط عمومی آن این است که باید براساس تقوا بنیان گیرد و پاکی و قداست آن از نظر ظاهری و باطنی حفظ شود و از ورود افراد نجس خودداری شود. .

تعریف

مسجد به مكانی گفته می­شود که مردم به صورت فردی و یا دسته جمعی به عبادت خداوند می­پردازند. این مکان مخصوص عبادت مسلمانان در نظر گرفته شده است و از آنجا که سجده در مقابل خداوند، از برترین ارکان عبادی  و سر به سجده نهادن مظهر و نمود اوج فروتنی و كرنش در برابر خدا[۱] محسوب می­شود، از این رو، این عبادتگاه به مسجد یعنی محل سجده موصوف شده است.[۲] ضرورت برپایی چنین عبادتگاهی این است که مسلمانان نياز به مكانی دارند كه در آنجا بتوانند مسائل روحی و معنوی خود را سرو سامان بدهند. [۳]

علاوه بر این، همه مذاهب الهی و آسمانی و بسياری از مكتب‌های بشری كه تكيه‌گاه اجتماعی داشته‌اند، انتخاب و تعيين مكانی را به عنوان يك پايگاه خاص جهت انجام برنامه‌ها و مراسم مخصوص خود لازم می‌دانسته و وجود آن را برای پيروان خود يك امر مسلم و ضروری تلقی می‌كرده و جزء اولين برنامه‌های خود می‌دانسته‌اند.در صورت نداشتن چنين پايگاهی خود را ضعيف و بی‌تكيه‌گاه و شكست خورده و پيروان خود را بدون تكيه‌گاه و پراكنده می‌پنداشتند و بر اين اساس  حتی بت‌پرستان نيز پايگاهی برای خود انتخاب كرده و بت‌های خود را در آن محل خاص جمع می‌كردند و برای انجام مراسم خاص خود(پرستش، نذر، دعا، مديحه سرايی و خواندن اشعار) به آنجا می‌رفتند.

از آن‌جايی كه اسلام يك مكتب جهانی و جاودانی است و داعيه هدايت و رهبری بشريت را دارد، از ضرورت وجود يك مكان مشخص و پايگاه استوار به نام مسجد غافل نمانده است كه از مظاهر شكوه و عظمت اسلام به حساب ‌آيد.[۴]

مسجد در قرآن

واژه مسجد بیست و هشت بار در قرآن استعمال شده است. مساجدی که در قرآن به آنها اشاره شده است عبارتند از مسجدالحرام (بیت العتیق)، مسجدالاقصی مسجد ذو قبلتین(اسرا)، مسجد قبا( توبه/۱۰۷) و مسجد ضرار (توبه/107)

مسجد در قرآن نخستين پايگاه امن برای مسلمانان است كه به ‌منظور عبادت و پرستش خدای يگانه[۵] در زمين نهاده شده[۶] که شالوده آن بر تقوا بنا شده [۷]و پاسداران و آبادگران[۸] آن افرادى مؤمن[۹]، پرهيزكار و مصمم هستند[۱۰]. از این حیث، هرگاه بنایى براى اغراض ناپاك با نام مقدس مسجد به‌وجود آيد، بايد در ویرانی و از بين بردن آن كوشید. چنانكه، رسول خدا(ص) دستور ويران كردن و به آتش كشيدن مسجد «ضرار»[۱۱] را صادر كرده و منافقان را از كسانى دانسته است كه مسجدى به ‌قصد زيان رساندن بر پيامبر(ص) و مؤمنان و تقويت كفر و ايجاد جدایى ميان مؤمنان می-سازند.[۱۲] از این رو، آن مسجدى كه از روز نخست براساس تقوا[۱۳] بنا شده شايسته‌تر است كه در آن به نماز قيام كنيد. همچنین، خرابی مسجد هر عملی است که موجب بی‌نظمی و خلل در امور روحانی و معنوی و عبادی مسلمانان شود؛ اعم از اینکه از ورود مسلمانان به مساجد و ذکر و عبادت خدا در آن جلوگیری کنند، یا در تخریب ساختمان مساجد تلاش داشته باشند؛ لذا شدت توبیخ به حدی است که خدای متعال رسوایی در دنیا و عذاب عظیم الهی را در آخرت برای آنها وعده داده و رقم زده است؛ چون این نوع ظلم یعنی مانع شدن بندگان از تقرب به خدای متعال، بزرگترین ظلم است، از این رو، موجب محرومیت از نعمت و رحمت الهی در خواهد شد. خدای تبارک محافظت از معابد و مساجد را خود تضمین نموده و با واسطه‌ مجاهدان در راه خدا و مؤمنان حقیقی که آبادگران مساجدالله هستند، شر دشمنان را از ویرانی آنها[۱۴] دفع می‌کند.[۱۵][۱۶] مسجدالحرام در مكه و مسجدالاقصی در بيت‌المقدس[۱۷] از جمله مساجدی است که بر تقوا بنیان نهاده شده و مسجد معروف ضرار نیز از جمله مساجد زیانبار و فساد انگیز است.[۱۸] همچنین، مسجد محل اعتکاف در قرآن بیان شده است[۱۹] علاوه بر این، برای ورود به مسجد نیز شرایطی مطرح شده است که مسلمانان باید رعایت کنند. برخی از این شرایط باید به صورت فردی اجرا شود. یکی از شرایط این است که با زینت[۲۰] و با آراستگی لباس، افعال و اذکار، در خانه‌ خدا جهت عبادت خالصانه حضور یابد. همچنین، شرایط خاصی برای برخی از مساجد همانند مسجدالحرام به دلیل انجام مراسم حج[۲۱] و یا قرار گرفتن در جوار کعبه وجود دارد که از جمله آنها وارد نشدن با حالت نجس[۲۲] و ورود با پاکی و طهارت است.[۲۳]

کارکرد مساجد در قرآن

یکی از کارکردهای مسجد، كاركرد عبادی همانند نماز خواندن رو به قبله[۲۴] و احیای جلسات قرآنی[۲۵] است. به بیان دیگر، مساجد باید قرآن را محوریت فعالیت‌های خود قرار دهند و با محوریت قرار دادن قرآن در تمامی آموزه‌ها، جایگاه قرآن را در بین جوانان و نوجوانان پررنگ کنند و در تبدیل مساجد به پایگاه‌ها و قطب قرآنی نقش موثری ایفا کنند. محوریت قرار دادن قرآن در مساجد، زمینه معرفی بهتر قرآن و آموزه‌های کتاب الهی را در مساجد به عنوان خانه خدا فراهم می کند ضمن اینکه متن و قرائت قرآن نباید تضعیف شود..[۲۶] البته، کارکرد مسجد تنها به کارکرد عبادی معطوف نمی­شود و كاركردهای همچون اجتماعی، تربيتی، سياسی، اقتصادی و گردشگری نیز دارد. [۲۷]

نقش چند بعدی مسجد از زمان پیامبر(ص) متداول بوده است و تمام تصمیمات مهم جامعه دینی در زمان پیامبر اسلام (ص) با محوریت مسجد گرفته می‌شد.[۲۸] همان طور که پیشتر بیان شد، یکی از کارکردهای غیر عبادی، کارکرد اجتماعی مسجد است.[۲۹]

هنگامی که مسجد بتواند مرکز تفکر و تدبر دینی باشد و همانند یک دانشگاه دینی برای شناخت انسان‌ها توسط همدیگر، محلی برای یافتن دوستان، مطلع شدن از حال یکدیگر، حل مشکلات جامعه، آشناسازی نسل نو با اسلام و قرآن، مهارت تعامل کارگزاران با نمازگزاران با به‌کارگیری فناوری‌های نوین در امر آموزش مفاهیم دینی همراه با محتوا و ادبیات مناسب باشد، نقش اجتماعی مسجد ایفا شده است.[۳۰]

البته، به شرطی که برنامه‌های مسجد مداوم، مستمر و طبق برنامه ریزی های دقیق باشد و حضور افراد متدین در مسجد[۳۱] پررنگ باشد و بتواند اقشار مختلف از سنين مختلف درون خود جمع كند و برای همه اين اقشار هم برنامه داشته باشد و مساجد مرکز و ثقل اعتماد باشند و مردم خوشی‌ها، دردها و مشکلات خود را[۳۲] در مساجد مطرح کنند.

حتی در صدر اسلام مجالس عروسی با همان صبغه اسلامی خودش و رعايت شئون اسلامی و ظواهر اسلامی در مساجد برگزار می شد. علاوه بر این، مسجد محل مشورت و تبادل‌نظر در تصميم‌گيری‌های مهم از دوره پيامبر‌(ص) و اصحاب و يارانش بودند. [۳۳] بر این اساس، مسجد چون پايگاهی است كه مردم روزانه در آن‌جا حضور پيدا می‌كنند و يكديگر را در آنجا ملاقات می‌كنند و از احوال يكديگر باخبر می‌شوند و احياناً اگر كسی مشكلی داشته باشد آن‌جا مطرح می‌كنند، صله رحم افراد در مسجد انجام می‌شود.[۳۴]حضور کودکان در مسجد نیز از همان دوران خردسالی از نظر اجتماعی و جامعه پذیری باعث می‌شودکه شخصیت آنها از همان اول با مبانی دینی و ارزش‌های آن گره بخورد و این تحکیم اعتقادات آنها را در دوران بزرگسالی از آسیب‌های اجتماعی مصون نگه می‌دارد. از سوی دیگر، کودکان و نوجوانان با برعهده گرفتن مسئولیت‌های کوچک در مساجد همچون گفتن اذان و اقامه و حفظ نظم و نظافت مساجد می‌توانند حس مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس خود را تقویت کنند.[۳۵]

بر این اساس، مسجد می­تواند كانون رشد انسان‌ها و محل پيوند اجتماعی بين نسل‌ها[۳۶] باشد و دین اسلام را از حالت انزوا خارج می­کند و روحیه تعاون[۳۷] را در میان مسلمانان ایجاد می­کند و این حضور می‌تواند از هرج و مرج و عنان گسیختگی جلوگیری کند و تشکیل این اجتماعات در مسجد باعث می‌شود تا مومنین تحت توجه و ارشاد عالمان و مبلغان دینی قرار گیرند. از سوی دیگر، با نمایش همبستگی و پیوستگی مسلمانان در مسجد، همدلی و همراهی آنان همه روزه اعلام می‌گردد.[۳۸]

علاوه بر کارکرد اجتماعی، مسجد دارای کارکرد اقتصادی نیز است؛ به گونه­ای که کارگر یا کارفرمای متدین را با یکدیگر آشنا کند و زمینه بهبود شرایط اقتصادی مردم را نیز فراهم نماید.[۳۹] علاوه بر این، منافع اقتصادی همانند قربانی کردن[۴۰] و کمک به نیازمندان[۴۱] نیز شواهدی بر کارکرد اقتصادی مسجد است. کارکرد مهم دیگر، کارکرد سیاسی مسجد است که در زمان پیامبر(ص)،‌ محل اداره حکومت اسلامی بود به‌طوری‌که محل دیدار پیامبر(ص) با سران قبایل و نمایندگان کشورها و محل مذاکرات و امضای معاهدات حکومت نبوی و همچنین عزل و نصب مسئولان نیز در مسجد بود.[۴۲] در دوره‌های بعد نیز کارکرد سیاسی مسجد فعال و بیش تر امور سیاسی آن روز مانند معرفی خلیفه، مراسم بیعت با وی، عزل و نصب استانداران و کارگزاران در مسجد صورت می‌گرفت. [۴۳]

علاوه بر این، همواره مساجد به ‌عنوان پایگاه نهضت‌های اسلامی علیه حکام جور و ستم‌پیشه مطرح هستند و تدارک مقدمات فکری و بسیج عمومی مسلمانان[۴۴] به ‌منظور جهاد با کفار[۴۵] در آنجا صورت می­­گرفت.[۴۶]

کارکرد دیگر مسجد، بعد آموزشی و تربیتی آن است که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) معمولاً در مسجد، کلاس‌ها و امور آموزشی خود را دنبال می‌کردند.[۴۷] از این رو، مسجد  محل نشر معارف دينی بوده است و پيامبر زمانی‌كه قرآن بر ايشان نازل می‌شد، غالباً در مسجد به اطلاع مردم می‌رساندند و به اصطلاح آيات قرآنی و وحی الهی را به سمع و نظر مردم می‌رساندند.[۴۸] کارکرد دیگر، کارکرد قضایی مسجد است­که محل قضاوت[۴۹] و حتی برخی مواقع حضرت علی‌(ع) قضاوتشان را در مسجد انجام می‌داده‌اند و به مشكلات مردم و خواسته‌های و امور مردم رسیدگی [۵۰] می­ کردند؛ چرا که این از دستورات قرآن است که برای اقامه عدل[۵۱] در مسجد بکوشند.

تعداد مساجد جهان

تعداد مسلمانان در همه جا افزایش یافته است و با این امر نیاز آن‌ها به انجام مناسک دینی خود به ویژه اقامه نماز افزایش یافته است و به همین دلیل است که تعداد مساجد در جهان حدود ۳,۶ میلیون مسجد تخمین زده می‌شود. اما در برخی از کشورهای غربی با افزایش تعداد مسلمانان، کمبود مساجد وجود دارد، مانند فرانسه که نیاز به ساخت مساجد برای جلب رضایت مومنین و رسیدن به تعداد کافی دارد تا آن‌ها بتوانند مناسک دین خود را انجام دهند.

آمار مساجد در کشور های مختلف

کشورهای جهان عرب و اسلام همیشه مایل بودند که عمده توجه خود را به ساختن ماهرانه و کارآمد بناهای تاریخی اسلامی اختصاص دهند. برجسته‌ترین و مهم‌ترین این بناها مساجد هستند. از لحاظ آمار، تعداد مساجد در کشورهای مختلف به شرح زیر است:

اندونزی

این کشور از نظر تعداد مسلمانان، بزرگ‌ترین کشور جهان است: ۱۳,۱ درصد از کل مسلمانان جهان با جمعیتی بالغ بر ۲۰۹ میلیون نفر در این کشور زندگی می‌کنند.

در این کشور حدود ۸۰۰ هزار مسجد وجود دارد.

هندوستان

هند دومین کشور جهان از نظر تعداد مسلمانان است. ۱۷۶ میلیون مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند و در آن بیش از ۳۰۰ هزار مسجد وجود دارد.

بنگلادش

این کشور از نظر تعداد مسلمانان با ۱۳۴ میلیون مسلمان در رتبه چهارم قرار دارد. در این کشور حدود ۲۵۰ هزار مسجد وجود دارد.

پاکستان

تعداد مسلمانان در این کشور حدود ۱۶۷ هزار نفر است و در رتبه سوم قرار دارند. در این کشور حدود ۱۲۰ هزار مسجد وجود دارد.

مصر

این کشور با ۷۷ میلیون مسلمان در رتبه ششم تعداد مسلمانان قرار دارد. در این کشور حدود ۱۰۸ هزار مسجد وجود دارد.

عربستان سعودی

در این کشور حدود ۹۴ هزار مسجد وجود دارد.

ترکیه

ترکیه ۷۱ میلیون مسلمان دارد و در رتبه هشتم جهان قرار دارد. در این کشور بیش از ۸۲ هزار مسجد وجود دارد.

ایران

در ایران بالغ بر ۷۰ هزار مسجد وجود دارد.

مراکش

تعداد مسلمانان این کشور بالغ بر ۳۲ میلیون نفر است.و در آن حدود ۴۱ هزار مسجد وجود دارد.

چین

در این کشور حدود ۳۹ هزار مسجد وجود است که حدود ۲۵ هزار مورد از آن در استان سین کیانگ است.

تعداد مساجد در کشورهای غربی

هیچ کشوری در غرب خالی از مسلمانان نیست، بلکه دارای آثار اسلامی مانند مساجد است. تعداد مساجد کشورهای غربی به شرح زیر است:

در آمریکا تعداد مساجد بالغ بر ۲ هزار مسجد است.

در بریتانیا تعداد مساجد به هزار مسجد می‌رسد.

در فرانسه تعداد مساجد ۱۵۵۴ مسجد است.

در آلمان تعداد مساجد به ۲۲۰۰ مسجد رسیده است.

در بلژیک تعداد مساجد بالغ بر ۳۰۰ مسجد و نمازخانه است.

در هلند تعداد مساجد به ۴۰۰ مسجد رسیده است.

در ایتالیا تعداد مساجد به ۱۳۰ مسجد رسیده است که مهم‌ترین آن‌ها مسجد بزرگ رم است.

در اتریش تعداد مساجد بالغ بر ۷۶ مسجد است.

کشورهای فاقد مسجد

اسلام در اسلواکی یکی از ادیانی است که درصد پیروان آن بسیار پایین است و طبق گزارش بنیاد اسلامی اسلواکی از هر پنج هزار اسلواکی در سال ۲۰۱۱ چهار نفر به اسلام گرویدند. اکثر مسلمانان اسلواکی در براتیسلاوا پایتخت زندگی می‌کنند و بیشتر آن‌ها شامل آلبانیایی‌ها، بوسنیایی‌ها و عرب‌ها هستند.

در سال ۲۰۱۳، اسلواکی تنها کشور اتحادیه اروپا بود که مسجدی در قلمرو خود نداشت. به استثنای یک مسجد کوچک در براتیسلاوا که مسلمانان برای خطبه‌های نماز جمعه به آنجا می‌روند و تعداد شرکت‌کنندگان شامل زنان، کودکان و مردان از ۱۰۰ نفر تجاوز نمی‌کند. قانون اساسی اسلواکی اسلام را به عنوان دین این کشور به رسمیت نمی‌شناسد.[۵۲]

منابع

امامت پدیا

ایکنا

دانشنامه پژوهه

دانشنامه حوزه

دائره المعارف اسلامی

ویکی پاسخ

ویکی پدیا

ویکی پرسش

ویکی شیعه

ویکی فقه

ارجاعات

  1. ↑ .ویکی شیعه؛ ویکی پدیا
  2. ↑ . موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ ویکی پرسش
  3. ↑ . مسجد، محلی مطابق فطرت انسان و برای توجه به مسائل روحی اوست
  4. ↑ . موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ جايگاه مسجد در قرآن و روايات در طهور؛ موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد
  5. ↑ . وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدا؛ «و مساجد ويژه خداست، پس هيچ كس را با خدا مخوانيد» (جن/18)
  6. ↑ . إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ لَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسى‏ أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ؛ «مساجد خدا را تنها كسانى آباد مى‏كنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيده‏اند، پس اميد است كه اينان از راه‏يافتگان باشند» (توبه /18)
  7. ↑ . ارتباط مقام امامت و مسجد در قرآن
  8. ↑ . ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِينَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِي النَّارِ هُمْ خالِدُونَ‏؛ مشركان را نرسد كه مساجد خدا را آباد كنند، در حالى كه به كفر خويش شهادت مى‏دهند. آنانند كه اعمالشان به هدر رفته و خود در آتش جاودانند. (توبه/17)
  9. ↑ . معروف‌ترین آیه قرآن در خصوص خادمان مساجد/ یهودیان مسلمان چه کسانی هستند
  10. ↑ .امامت پدیا
  11. ↑ . وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا الْحُسْنى‏ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ‏؛و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است، و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلًا با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود، و سخت سوگند ياد مى‏كنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم. و [لى‏] خدا گواهى مى‏دهد كه آنان قطعاً دروغگو هستند. (توبه/107) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَ سَعى‏ فِي خَرابِها أُولئِكَ ما كانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوها إِلَّا خائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ‏؛ «و كيست بيدادگرتر از آن كس كه نگذارد در مساجد خدا، نام وى برده شود، و در ويرانى آنها بكوشد؟ آنان حق ندارند جز ترسان و لرزان در آن [مسجد] ها درآيند. در اين دنيا ايشان را خوارى، و در آخرت عذابى بزرگ است‏» (بقره/114) إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ وَ لِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَما دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ لِيُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِيراً؛ اگر نيكى كنيد، به خود نيكى كرده‏ايد، و اگر بدى كنيد، به خود [بد نموده‏ايد]. و چون تهديد آخر فرا رسد [بيايند] تا شما را اندوهگين كنند و در معبد [تان‏] چنان كه بار اول داخل شدند [به زور] درآيند و بر هر چه دست يافتند يكسره [آن را] نابود كنند. (اسراء/7) وَ ما لَهُمْ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ يَصُدُّونَ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ ما كانُوا أَوْلِياءَهُ إِنْ أَوْلِياؤُهُ إِلَّا الْمُتَّقُونَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ‏؛ «چرا خدا [در آخرت‏] عذابشان نكند، با اينكه آنان [مردم را] از [زيارت‏] مسجد الحرام باز مى‏دارند در حالى كه ايشان سرپرست آن نباشند. چرا كه سرپرست آن جز پرهيزگاران نيستند، ولى بيشترشان نمى‏دانند» (انفال/34)
  12. ↑ . نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم؛ ویکی پاسخ؛ دائره المعارف اسلامی؛ دانشنامه حوزه
  13. ↑ . لا تَقُمْ فِيهِ أَبَداً لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى‏ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ‏؛ هرگز در آن جا مايست، چرا كه مسجدى كه از روز نخستين بر پايه تقوا بنا شده، سزاوارتر است كه در آن [به نماز] ايستى. [و] در آن، مردانى‏اند كه دوست دارند خود را پاك سازند، و خدا كسانى را كه خواهان پاكى‏اند دوست مى‏دارد. (توبه/108) كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ رَسُولِهِ إِلَّا الَّذِينَ عاهَدْتُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ فَمَا اسْتَقامُوا لَكُمْ فَاسْتَقِيمُوا لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ‏؛چگونه مشركان را نزد خدا و نزد فرستاده او عهدى تواند بود؟ مگر با كسانىكه كنار مسجد الحرام پيمان بسته‏ايد. پس، تا با شما [بر سر عهد] پايدارند، با آنان پايدار باشيد، زيرا خدا پرهيزگاران را دوست مى‏دارد»(توبه/7)
  14. ↑ . الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيز؛ «همان كسانى كه بناحق از خانه‏هايشان بيرون رانده شدند. [آنها گناهى نداشتند] جز اينكه مى‏گفتند: «پروردگار ما خداست» و اگر خدا بعضى از مردم را با بعض ديگر دفع نمى‏كرد، صومعه‏ها و كليساها و كنيسه‏ها و مساجدى كه نام خدا در آنها بسيار برده مى‏شود، سخت ويران مى‏شد، و قطعاً خدا به كسى كه [دين‏] او را يارى مى‏كند، يارى مى‏دهد، چرا كه خدا سخت نيرومند شكست‏ناپذير است» (حج/40)
  15. ↑ . دانشنامه پژوهه؛ مسجد
  16. ↑ . جايگاه مسجد در فرهنگ اسلامی و قرآن كريم؛ ویکی فقه
  17. ↑ . سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِير؛ «منزّه است آن [خدايى‏] كه بنده‏اش را شبانگاهى از مسجد الحرام به سوى مسجد الأقصى- كه پيرامون آن را بركت داده‏ايم- سير داد، تا از نشانه‏هاى خود به او بنمايانيم، كه او همان شنواى بيناست» (اسراء/1)
  18. ↑ . نگاهی به جايگاه مسجدالاقصی در آيات قرآن؛ مسجد طراز اسلامی؛ مسجدی چندمنظوره با کارکردهای متفاوت؛ نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم؛ موضوع «جايگاه مسجد از ديدگاه قرآن» بررسی شد؛ جايگاه مسجد در قرآن كريم(۱)؛ تاکید بر نقش محوری مسجد/ تکرار ۲۸ بار کلمه مسجد در قرآن
  19. ↑ . أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِكُمْ هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ‏؛ «در شبهاى روزه، همخوابگى با زنانتان بر شما حلال گرديده است. آنان براى شما لباسى هستند و شما براى آنان لباسى هستيد. خدا مى‏دانست كه شما با خودتان ناراستى مى‏كرديد، پس توبه شما را پذيرفت و از شما درگذشت. پس، اكنون [در شبهاى ماه رمضان مى‏توانيد] با آنان همخوابگى كنيد، و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته طلب كنيد. و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه [شب‏] بر شما نمودار شود؛ سپس روزه را تا [فرا رسيدن‏] شب به اتمام رسانيد. و در حالى كه در مساجد معتكف هستيد [با زنان‏] درنياميزيد. اين است حدود احكام الهى! پس [زنهار به قصد گناه‏] بدان نزديك نشويد. اين گونه، خداوند آيات خود را براى مردم بيان مى‏كند، باشد كه پروا پيشه كنند» (بقره/187)
  20. ↑ . يا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ‏؛ «اى فرزندان آدم، جامه خود را در هر نمازى برگيريد، و بخوريد و بياشاميد و [لى‏] زياده‏روى مكنيد كه او اسرافكاران را دوست نمى‏دارد» (اعراف/31)
  21. ↑ . وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَ لا تَحْلِقُوا رُؤُسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ بِهِ أَذىً مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كامِلَةٌ ذلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ‏؛ «و براى خدا حجّ و عمره را به پايان رسانيد، و اگر [به علت موانعى‏] بازداشته شديد، آنچه از قربانى ميسّر است [قربانى كنيد]؛ و تا قربانى به قربانگاه نرسيده سر خود را مَتراشيد؛ و هر كس از شما بيمار باشد يا در سر ناراحتيى داشته باشد [و ناچار شود در احرام سر بتراشد] به كفّاره [آن، بايد] روزه‏اى بدارد، يا صدقه‏اى دهد، يا قربانيى بكند؛ و چون ايمنى يافتيد، پس هر كس از [اعمال‏] عمره به حجّ پرداخت، [بايد] آنچه از قربانى ميسّر است [قربانى كند]، و آن كس كه [قربانى‏] نيافت [بايد] در هنگام حجّ، سه روز روزه [بدارد]؛ و چون برگشتيد هفت [روز ديگر روزه بداريد]؛ اين ده [روزِ] تمام است. اين [حجّ تمتّع‏] براى كسى است كه اهل مسجد الحرام [مكّه‏] نباشد؛ و از خدا بترسيد، و بدانيد كه خدا سخت‏كيفر است» (بقره/196)
  22. ↑ . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ‏؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، حقيقت اين است كه مشركان ناپاكند، پس، نبايد از سال آينده به مسجد الحرام نزديك شوند، و اگر [در اين قطع رابطه‏] از فقر بيمناكيد، پس به زودى خدا- اگر بخواهد- شما را به فضل خويش بى‏نياز مى‏گرداند، كه خدا داناى حكيم است» (توبه/28)
  23. ↑ . ویکی اهل بیت
  24. ↑ . قَدْ نَرى‏ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّماءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَ إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ؛ «ما [به هر سو] گردانيدنِ رويت در آسمان را نيك مى‏بينيم. پس [باش تا] تو را به قبله‏اى كه بدان خشنود شوى برگردانيم؛ پس روى خود را به سوى مسجد الحرام كن؛ و هر جا بوديد، روى خود را به سوى آن بگردانيد. در حقيقت، اهل كتاب نيك مى‏دانند كه اين [تغيير قبله‏] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است؛ و خدا از آنچه مى‏كنند غافل نيست» (بقره/144) وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ‏؛ و از هر كجا بيرون آمدى، روى خود را به سوى مسجد الحرام بگردان، و البته، اين [فرمان‏] حق است و از جانب پروردگار تو است و خداوند از آنچه مى‏كنيد غافل نيست» (بقره/149)
  25. ↑ .  برگزاری رویدادهای قرآنی از پایگاه مساجد را دستور کار قرار دهیم
  26. ↑ . مسجد پایگاه و مأمن نخبه‌های قرآنی است؛ پیوند جلسه قرآنی به قدمت نیم قرن با مسجدی در قلب تهران + عکس و فیلم؛ غفلت جامعه ایمانی از تقویت ارتباط قرآن و مسجد؛ نگاه ویژه به جایگاه مساجد در آموزش قرآن پس از تأکیدات رهبر انقلاب؛ کاری کنیم که قرآن و اهل بیت (ع) در مسجد حرف اول را بزنند.
  27. ↑ . مسجد طراز اسلام مسجدی است که طبق سیره پیامبر(ص) اداره شود؛مسجد تبلور هنر معماری اسلامی و تجلی آيات الهی است؛نقش پررنگ مساجد در زندگی و اجتماع مسلمانان؛ مساجد جاذبه کافی برای جذب جوانان را داشته باشند/ کارکرد تربیتی؛ از مهم‌ترین کارکردهای مسجد‌؛ تمام مؤلفه‌ها و كاركردهای مسجد مورد توجه قرار گيرد؛از احیای کارکرد مسجد تا طنین نوای قرآن در حریم امن الهی + فیلم
  28. ↑ . دوری از اسلام نتیجه فاصله گرفتن از کارکردهای مسجد است.
  29. ↑ .دائره المعارف اسلامی
  30. ↑ . مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی؛ دائره المعارف اسلامی
  31. ↑ . نقش‌هایی که مسجد در دنیای امروز می‌تواند بازی کند؛ کارکرد دینی مسجد تقویت شود/ لزوم پخش اذان در هر ۳ وعده از مساجد
  32. ↑ . نگاهی به کارکردهای مساجد از صدر اسلام تاکنون؛ بيهوده بودن هر نشستی در مسجد مگر برای عبادت، ذكر و بحث علمی؛ کارکرد مسجد در جامعه؛ از پایگاه حکمرانی تا محدود شدن به محل عبادت؛ نقش و جايگاه مسجد در صدر اسلام بررسی شد
  33. ↑ . بهترين مسجد، مسجدی است كه‌ اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع‌ كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی
  34. ↑ . بهترين مسجد، مسجدی است كه‌ اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع‌ كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی
  35. ↑ [1 نگاهی به کارکردهای مساجد از صدر اسلام تاکنون؛ بيهوده بودن هر نشستی در مسجد مگر برای عبادت، ذكر و بحث علمی؛ کارکرد مسجد در جامعه؛ از پایگاه حکمرانی تا محدود شدن به محل عبادت؛ نقش و جايگاه مسجد در صدر اسلام بررسی شد]
  36. ↑ . مساجد؛ كانون پيوند اجتماعی بين نسل‌ها؛ مسجد؛ تفسیر ذکر «الله‌اکبر»/ افزایش دین‌باوری با احیای کارکردهای مساجد؛ مساجد امروز بايد كاركردی بر مبنای مساجد صدر اسلام داشته باشند؛ کارکرد اجتماعی مساجد، بیشترین نقش را در گسترش اسلام داشته است؛ چگونه می‌توانیم نقش محوری مساجد را در جامعه احیا کنیم؟/ تاثیر کارکردهای غیرعبادی بر مساجد
  37. ↑ . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لَا الْهَدْيَ وَ لَا الْقَلائِدَ وَ لَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً وَ إِذا حَلَلْتُمْ فَاصْطادُوا وَ لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‏ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ‏؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، حرمت شعاير خدا، و ماه حرام، و قربانى بى‏نشان، و قربانيهاى گردن‏بنددار، و راهيان بيت الحرام را كه فضل و خشنودى پروردگار خود را مى‏طلبند، نگه داريد. و چون از احرام بيرون آمديد [مى‏توانيد] شكار كنيد، و البتّه نبايد كينه‏توزى گروهى كه شما را از مسجد الحرام باز داشتند، شما را به تعدّى وادارد. و در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد، و در گناه و تعدّى دستيار هم نشويد، و از خدا پروا كنيد كه خدا سخت‏كيفر است. (مائده/2)
  38. ↑ . دانشنامه پژوهه؛  آشنایی با کارکردهای مسجد؛  نگاهی به جايگاه مسجدالاقصی در آيات قرآن؛ چگونه مساجد به تشکیل جلسات قرآن کمک کنند؛ دائره المعارف اسلامی
  39. ↑ . نقش‌هایی که مسجد در دنیای امروز می‌تواند بازی کند؛ کارکرد دینی مسجد تقویت شود/ لزوم پخش اذان در هر ۳ وعده از مساجد
  40. ↑ . هُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْيَ مَعْكُوفاً أَنْ يَبْلُغَ مَحِلَّهُ وَ لَوْ لا رِجالٌ مُؤْمِنُونَ وَ نِساءٌ مُؤْمِناتٌ لَمْ تَعْلَمُوهُمْ أَنْ تَطَؤُهُمْ فَتُصِيبَكُمْ مِنْهُمْ مَعَرَّةٌ بِغَيْرِ عِلْمٍ لِيُدْخِلَ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ مَنْ يَشاءُ لَوْ تَزَيَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً؛ «آنها بودند كه كفر ورزيدند و شما را از مسجد الحرام بازداشتند و نگذاشتند قربانى [شما] كه بازداشته شده بود به محلّش برسد، و اگر [در مكّه‏] مردان و زنان با ايمانى نبودند كه [ممكن بود] بى‏آنكه آنان را بشناسيد، ندانسته پايمالشان كنيد و تاوانشان بر شما بماند [فرمان حمله به مكّه مى‏داديم‏] تا خدا هر كه را بخواهد در جوار رحمت خويش درآورد. اگر [كافر و مؤمن‏] از هم متمايز مى‏شدند، قطعاً كافران را به عذاب دردناكى معذّب مى‏داشتيم» (فتح/25)
  41. ↑ . أَ َعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ‏؛ «آيا سيراب ساختن حاجيان و آباد كردن مسجد الحرام را همانند [كار] كسى پنداشته‏ايد كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و در راه خدا جهاد مى‏كند؟ [نه، اين دو] نزد خدا يكسان نيستند، و خدا بيدادگران را هدايت نخواهد كرد» (توبه/19)
  42. ↑ . کارکرد مساجد در نظام فکری جوانان و چند اصل مهم فرهنگی
  43. ↑ . آشنایی با کارکردهای مسجد
  44. ↑ . وَ مِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَيْثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِي وَ لِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ «و از هر كجا بيرون آمدى، [به هنگام نماز] روى خود را به سمت مسجد الحرام بگردان؛ و هر كجا بوديد رويهاى خود را به سوى آن بگردانيد، تا براى مردم- غير از ستمگرانشان- بر شما حجتى نباشد. پس، از آنان نترسيد، و از من بترسيد، تا نعمت خود را بر شما كامل گردانم، و باشد كه هدايت شويد» (بقره/150) وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتَّى يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذلِكَ جَزاءُ الْكافِرِينَ‏؛ «و هر كجا بر ايشان دست يافتيد آنان را بكشيد، و همان گونه كه شما را بيرون راندند، آنان را بيرون برانيد، [چرا كه‏] فتنه [شرك‏] از قتل بدتر است، [با اين همه‏] در كنار مسجد الحرام با آنان جنگ مكنيد، مگر آنكه با شما در آن جا به جنگ درآيند، پس اگر با شما جنگيدند، آنان را بكشيد، كه كيفر كافران چنين است» (بقره/191)
  45. ↑ . يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‏؛از تو در باره كارزار در ماه حرام مى‏پرسند. بگو: «كارزار در آن، گناهى بزرگ و باز داشتن از راه خدا و كفر ورزيدن به او و [باز داشتن از] مسجد الحرام [حج‏]، و بيرون راندنِ اهل آن از آنجا، نزد خدا [گناهى‏] بزرگتر، و فتنه [شرك‏] از كشتار بزرگتر است.» و آنان پيوسته با شما مى‏جنگند تا- اگر بتوانند- شما را از دينتان برگردانند. و كسانى از شما كه از دين خود برگردند و در حال كفر بميرند، آنان كردارهايشان در دنيا و آخرت تباه مى‏شود، و ايشان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود. (بقره/217)
  46. ↑ . مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی
  47. ↑ . مساجد امروز کارکرد زمان پیامبر(ص) را ندارند/ سلامت اجتماعی در گرو قداست مسجد؛ مسجد محل ظهور و بروز عبادت بر روی زمین است/آسیب شناسی مساجد؛ کارکرد مسجد به مرور زمان تعمدا و غفلتا از آن گرفته شده است؛ کارکرد مساجد در نظام فکری جوانان و چند اصل مهم فرهنگی.
  48. ↑ . بهترين مسجد، مسجدی است كه‌ اقشار مختلف را با برنامه‌ریزی صحیح درون خود جمع‌ كند؛ مسجد؛ زیربنای شکل‌گیری تمدن اسلامی
  49. ↑ تقویت کارکرد مساجد برای رفع مشکلات و ناهنجاری‌های اجتماعی
  50. ↑ .  نگاهی بر جايگاه مسجد در قرآن كريم
  51. ↑ . قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَ أَقِيمُوا وُجُوهَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ‏؛ بگو: «پروردگارم به دادگرى فرمان داده است، و [اينكه‏] در هر مسجدى روى خود را مستقيم [به سوى قبله‏] كنيد، و در حالى كه دين خود را براى او خالص گردانيده‏ايد وى را بخوانيد، همان گونه كه شما را پديد آورد [به سوى او] برمى‏گرديد.» (اعراف/29)
  52. ↑ کدام کشور بیشترین مسجد را در جهان دارد؟
برگرفته از «https://quranpedia.org/index.php?title=مسجد&oldid=16976»