خشم

از قرآن پدیا
نسخهٔ تاریخ ‏۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۵۶ توسط Tabasi (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی «خشم؛ حالتی نفسانی در برابر ناملایمات. خشم را حالتی نفسانی دانسته¬اند که موجب حرکت روح حيواني از داخل به خارج می¬شود. در آیات قرآن یکی از صفات برجسته انسانی فرو بردن خشم معرفی شده است. البته خشم از نگاه اسلامی همواره منفی نیست و خشم و غضب از صفات...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

خشم؛ حالتی نفسانی در برابر ناملایمات. خشم را حالتی نفسانی دانسته¬اند که موجب حرکت روح حيواني از داخل به خارج می¬شود. در آیات قرآن یکی از صفات برجسته انسانی فرو بردن خشم معرفی شده است. البته خشم از نگاه اسلامی همواره منفی نیست و خشم و غضب از صفاتی است که در قرآن به خدا نسبت داده شده و گرفتن انتقام برای کسی که زیر ستم قرار گرفته اجازه داده شده است.

تعریف خشم را می¬توان مترادف «غضب» در عربی دانست. کلمه «غضب» به معنای خشم گرفتن[۱] و خلاف خشنودی[۲] به کار رفته است. خشم يک حالت نفساني است و موجب حرکت روح حيواني (صفات درندگان) از داخل به خارج می¬شود. این رفتار جهت غلبه بر طرف مقابل و انتقام از او صورت می¬گیرد و در صورت شدت، حرارت زيادي در بدن ايجاد مي کند. رنگ انسان در وضعیت مذکور ملتهب وتيره، رگ ها پر خون و نور عقل بي فروغ مي شود. بنابراين هيچ نصيحت و اندرزي بر او اثر ندارد. بلکه چه بسا درشتي و شدت پيدا کند.[۳] خشم در قرآن مفهوم خشم از مادّۀ «غ ی ظ» ۱۱ بار، «غ ض ب» ۵ بار و «س خ ط» ۱ بار و با آیاتی که این مفهوم را دارد، آمده است. خشم الهی در علم کلام با ادله متقن اثبات می‌شود که تغییر و تبدل در ذات باری تعالی راه ندارد و همه صفات و کمالات ثابت بوده و عین ذات باری تعالی است. در سوره زخرف آیه ۵۵ خداوند متعال غضب را به خود نسبت می‌دهد و می‌فرماید: «فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ أَجْمَعِینَ؛ و چون ما را به خشم درآوردند، از آنان انتقام گرفتيم و همه آنان را غرق كرديم‏». همه تفاسیر قرآن ، اعم از شیعه و اهل سنت، خشم و غضب خداوند در این آیه را به معناى «اراده مجازات» و رضایت او به را معناى «اراده ثواب» معنا کرده‌اند. این آیه از آیات متشابه بوده و منظور از این‌که فرمود: ما را به خشم آوردند این است که با اعمال و کردار خود، مستحق عذاب ما شدند، ما نیز اراده کردیم و آن‌ها را عذاب کردیم.[۴] فرو بردن خشم در قرآن دو آیه از قرآن به فروبردن خشم اشاره دارد که یکی آیه 37 سوره شوری: «وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ؛ و كسانى كه از گناهان بزرگ و زشتكاريها خود را به دور مى‏دارند و چون به خشم درمى‏آيند درمى‏گذرند». وی دیگری آیه 124 سوره آل عمران است: «وَ الْكاظِمينَ‏ الْغَيْظَ وَ الْعافينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ؛ و خشم خود را فرو مى‏برند؛ و از مردم در مى‏گذرند؛ و خداوند نكوكاران را دوست دارد». فهم معنای کظم در آیه اخیر منوط به درک فضای تاریخی عصر نزول است. در آن دوران بر بسته شدن در مشک‌‌های شیر و دوغ کظم اطلاق می¬شد. بدین روی کظم غیط، به معنای آن است که انسان بتواند«غیظ» خود را «کظم» کند و بر عصبانیت خود کنترل داشته باشد. امام کاظم(ع) را به این خاطر «کاظم» می‌‌گفتند که ایشان اهل «کظم‌ غیظ» بود.[۵] در فرهنگ اسلامی اما خشم به‌طور کامل تخطئه نشده بلکه بسیاری از خشم‌ها که تحت کنترل عقل هستند و آگاهانه اِعمال می‌شوند، به‌عنوان خشم مقدس و مبارک معرفی‌شده است.[۶] قرآن می¬فرماید: «‌وَ الَّذِينَ إِذا أَصابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ؛ و كسانى كه چون ستم بر ايشان رسد، يارى مى‏جويند [و به انتقام برمى‏خيزند]» (شوری/39)؛ یعنی كسانى كه هرگاه به آنان ظلمی رسد، تسليم نمى‌شوند و از یکدیگر يارى مى‌طلبند. یعنی در مقابل دشمن مقاومت می‌کنند و انتقام می‌گیرند. خشم و گذشت مؤمن، سمت‌وسوی خدایی دارد؛ انسان مؤمن و متقی، از سر هوای نفس انتقام نمی‌گیرد. اگر مسئله‌ای شخصی و مربوط به نفس خودش باشد، گذشت می‌کند، اما اگر ظلمی در حق خدا و یا بندگان خدا باشد، کوتاه نیامده و انتقام می‌گیرد؛ در اینجا او احساس نمی‌کند که خودش زور دارد و انتقام می‌گیرد، بلکه خداوند با دست او ظالم را تنبیه می‌کند.[۷] راه کارهای کنترل خشم در آموزه¬های دینی روش¬هایی برای کنترل خشم بیان شده است: به یاد آوردن غضب الهی، وضو گرفتن، تغییر وضعیت از نظر ایستادن و نشستن و حلم ورزیدن از جمله آنهاست.[۸] به طور خلاصه می¬توان گفت برای کنترل خشم یک قانون کلی وجود دارد و آن این است که بین عاملی که ایجاد خشم کرده و عکس‌العملی که می‌خواهیم نشان دهیم، یک وقفه یا فاصله ایجاد کنیم.[۹]

منابع [iqna.ir ایکنا] پژوهه ویکی سبک زندگی دائرة المعارف قرآن